Το βιώνουμε πλέον εμπειρικά, το αποδεικνύουν περίτρανα και οι μελέτες. Από κάθε άποψη η κλιματική κρίση είναι ήδη εδώ. Νέα έρευνα που δημοσιεύθηκε στις αρχές της εβδομάδας στο περιοδικό Nature Climate Change ανέλυσε δεδομένα από 100.000 φαινόμενα παγκοσμίως που συνδέονται με την υπερθέρμανση του πλανήτη – από πλημμύρες και κύματα καύσωνα μέχρι καταστροφές στις καλλιέργειες και απότομες αλλαγές στις θερμοκρασίες. Το συμπέρασμα είναι μια απεγνωσμένη έκκληση για άμεση δράση, καθώς περίπου το 85% του παγκόσμιου πληθυσμού έχει ήδη επηρεαστεί από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, έχοντας βιώσει καιρικά φαινόμενα που επιδεινώθηκαν από τις επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας στο περιβάλλον.
«Διαθέτουμε πλέον μια τεράστια βάση τεκμηρίων που αποδεικνύει περίτρανα πώς η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τις κοινωνίες μας και τα οικοσυστήματά μας», ανέφερε στην Washington Post ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Μαχ Κάλαχαν, από το Ερευνητικό Ινστιτούτο Mercator που εδρεύει στο Βερολίνο. «Η κλιματική αλλαγή είναι ορατή και αισθητή σχεδόν παντού στον κόσμο», συμπλήρωσε, τονίζοντας πως έχει ήδη επηρεάσει πάνω από το 80% της χερσαίας έκτασης του πλανήτη μας. Κύριο χαρακτηριστικό της μελέτης του Κάλαχαν και της ομάδας του ήταν η αξιοθαύμαστη έκτασή της. Οι επιστήμονες μελέτησαν εξονυχιστικά σχεδόν κάθε έρευνα που δημοσιεύθηκε από το 1951 έως το 2018 και αναφερόταν στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής – ένα επίτευγμα που έγινε δυνατό χάρη στη βοήθεια υπολογιστικών συστημάτων και των πρόσφατων αλμάτων στη μηχανική μάθηση. Η ολιστική αυτή προσέγγιση επέτρεψε στους μελετητές να προσδιορίσουν το πού επικεντρώνονται οι μέχρι σήμερα έρευνες, καθώς και τα πεδία στα οποία παραμένουν σημαντικά χάσματα στην κατανόηση των επιπτώσεων της ανθρώπινης δραστηριότητας στο κλίμα και στον πλανήτη.
Ενα πρώτο, αναμενόμενο συμπέρασμα αφορά τη μεγάλη αύξηση του αριθμού των ερευνών που καταπιάστηκαν με την κλιματική αλλαγή τα τελευταία χρόνια – αποτέλεσμα των ολοένα και πιο αισθητών επιπτώσεών της. Ο Κάλαχαν και η ομάδα του ανακάλυψαν πως από το 1951 μέχρι το 1990 είχαν δημοσιευθεί μονάχα 1.500 αντίστοιχες μελέτες, ενώ μόνο την τελευταία πενταετία δημοσιεύθηκαν πάνω από 80.000. Στην ανασκόπησή τους οι συγγραφείς της μελέτης προσδιόρισαν επίσης τις τάσεις που επικρατούν όσον αφορά τη διαθεσιμότητα συγκεκριμένων δεδομένων και τη μελέτη συγκεκριμένων οικοσυστημάτων. Συμπέραναν πως η συντριπτική πλειονότητα των μελετών επικεντρώθηκαν στην έρευνα των επιπτώσεων σε χερσαία οικοσυστήματα, καθώς και σε οικοσυστήματα γλυκού νερού, πιθανώς μια συνέπεια της άρρηκτης σύνδεσης των συστημάτων αυτών με την ανθρώπινη παραγωγική δραστηριότητα. Από την άλλη, τα λιγότερα δεδομένα που διαθέτουμε αφορούν τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής στα βουνά, το χιόνι και τα επίπεδα πάγου, μια έλλειψη που εξηγείται από τη μη παρουσία ανθρώπων σε αυτές τις περιοχές· προκαλεί όμως ανησυχία, καθώς στους πόλους του πλανήτη παρατηρούνται, συνήθως, οι πιο τρομακτικές συνέπειες της αλλαγής της θερμοκρασίας.
Χάσμα αποτίμησης
Ισως το σημαντικότερο συμπέρασμα από τη συνολική μελέτη των ερευνών για την κλιματική αλλαγή αφορά το «χάσμα της αποτίμησής της», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Κάλαχαν. Σημειώνει πως η ανισότητα στη χρηματοδότηση των ερευνών οδηγεί στη δυσανάλογη καταγραφή των επιπτώσεων σε πλούσιες χώρες, ενώ στα φτωχότερα κράτη η μελέτη βρίσκεται σημαντικά πίσω. Ετσι, οι χώρες υψηλού εισοδήματος, και κυρίως τα κράτη της Βόρειας Αμερικής και της Ευρώπης, έχουν διπλάσιο αριθμό αποδεικτικών στοιχείων που αποδίδουν τις αλλαγές στο κλίμα στην ανθρώπινη δραστηριότητα συγκριτικά με χώρες χαμηλού εισοδήματος. Φυσικά, αυτό δεν αντανακλά την πραγματικότητα της κλιματικής κρίσης, διότι τα φτωχότερα κράτη επηρεάζονται ακόμα περισσότερο λόγω της έλλειψης σχεδίων ετοιμότητας και καταπολέμησης των φυσικών καταστροφών, που ολοένα και πληθαίνουν σε κάθε γωνιά του πλανήτη.
Οι επιπτώσεις στην υγεία
Υπό το πρίσμα της υγείας προσπάθησε να αντικρίσει το υπαρξιακό ζήτημα της κλιματικής κρίσης ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, σε έκκληση που απηύθυνε προς τους ηγέτες του πλανήτη λίγες μόλις ημέρες πριν από την παγκόσμια διάσκεψη για το κλίμα COP26. «Η καύση ορυκτών καυσίμων μάς σκοτώνει και η κλιματική αλλαγή είναι η μεγαλύτερη απειλή για την υγεία που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Οργανισμός τη Δευτέρα – μια τολμηρή αναφορά δεδομένου ότι διανύουμε ακόμα την πανδημία του κορωνοϊού. Προηγουμένως, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είχε αναφέρει πως περίπου 13,7 εκατομμύρια θάνατοι ετησίως, δηλαδή το ένα τέταρτο του παγκόσμιου συνόλου, προκλήθηκαν από περιβαλλοντικές αιτίες, όπως είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση και η έκθεση σε χημικά. Η Μαρία Νέιρα, διευθύντρια του τμήματος Περιβάλλοντος, Κλιματικής Αλλαγής και Υγείας του Οργανισμού, δήλωσε χαρακτηριστικά πως περίπου το 80% των θανάτων από ατμοσφαιρική ρύπανση ενδέχεται να αποφευχθεί μέσω της συμμόρφωσης με τις οδηγίες του ΟΗΕ.