Η κλιματική κρίση είναι ένας κόκκινος συναγερμός για την ανθρωπότητα. Οι ηγέτες του κόσμου θα δοκιμαστούν στη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα στη Γλασκώβη – γνωστή ως COP26. Οι πράξεις τους ή η απραξία τους θα δείξει τη σοβαρότητά τους σχετικά με την αντιμετώπιση αυτής της πλανητικής κατάστασης εκτάκτου ανάγκης.
Είναι δύσκολο να χάσεις τα προειδοποιητικά σήματα. Οι θερμοκρασίες φτάνουν παντού σε νέα υψηλά επίπεδα. Η βιοποικιλότητα σε νέα χαμηλά. Οι ωκεανοί θερμαίνονται, οξύνονται και γεμίζουν πλαστικά απορρίμματα. Μέχρι το τέλος του αιώνα οι αυξανόμενες θερμοκρασίες θα επεκτείνουν κατά πολύ τις νεκρές ζώνες του πλανήτη μας. Το έγκυρο ιατρικό περιοδικό The Lancet περιέγραψε την κλιματική αλλαγή ως το «καθοριστικό ζήτημα για την ανθρώπινη υγεία τα επόμενα χρόνια, μία κρίση που θα χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη πείνα, αναπνευστικές ασθένειες, φονικές καταστροφές και ξεσπάσματα επιδημιών που θα μπορούσαν να είναι ακόμη χειρότερες από την COVID-19». Παρά αυτά τα συνεχή σήματα συναγερμού, οι τελευταίες εκθέσεις του ΟΗΕ μας δίνουν νέα στοιχεία ότι οι ενέργειες των κυβερνήσεων μέχρι τώρα δεν προσθέτουν τίποτα σε αυτό που απεγνωσμένα χρειάζεται.
Οι πρόσφατες νέες ανακοινώσεις για κλιματική δράση είναι καλοδεχούμενες και κρίσιμης σημασίας, αλλά ακόμη και με αυτές, ο κόσμος μας βρίσκεται σε πορεία αύξησης της θερμοκρασίας πάνω από δύο βαθμούς Κελσίου. Αυτό απέχει παρασάγγας από τον στόχο του 1,5 βαθμού, της συμφωνίας του Παρισιού, ένας στόχος που η επιστήμη μάς λέει ότι είναι ο μόνος βιώσιμός δρόμος για τον κόσμο μας. Αυτός ο στόχος είναι απολύτως πραγματοποιήσιμος. Εάν μειώσουμε αυτήν τη δεκαετία τις παγκόσμιες εκπομπές κατά 45% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2010. Αν μπορέσουμε να έχουμε παγκοσμίως ουδέτερο ισοζύγιο μέχρι το 2050. Και αν οι παγκόσμιοι ηγέτες φτάσουν στη Γλασκώβη με τολμηρούς, φιλόδοξους και επαληθεύσιμους στόχους, με νέες συγκεκριμένες πολιτικές, για να ανατρέψουμε αυτή την καταστροφή. Ειδικά οι ηγέτες του G20 πρέπει να ανταποκριθούν. Δεν υπάρχει χρόνος για διπλωματικές αβρότητες. Εάν οι κυβερνήσεις –και ιδιαίτερα οι κυβερνήσεις του G20– δεν ορθώσουν το ανάστημά τους, αν δεν ηγηθούν της προσπάθειας, κατευθυνόμαστε προς φοβερά ανθρώπινα βάσανα.
Ειδικά οι ηγέτες του G20 πρέπει να ανταποκριθούν· Δεν υπάρχει χρόνος για διπλωματικές αβρότητες.
Ωστόσο, όλες οι χώρες πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι το παλιό αναπτυξιακό μοντέλο καύσης άνθρακα είναι η θανατική καταδίκη των οικονομιών τους και του πλανήτη μας. Χρειαζόμαστε την απανθρακοποίηση τώρα σε κάθε τομέα, σε κάθε χώρα. Πρέπει να μεταφέρουμε τις επιδοτήσεις από το ορυκτά καύσιμα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να φορολογήσουμε τη ρύπανση, όχι τους ανθρώπους. Πρέπει να φορολογήσουμε τον άνθρακα για να χρηματοδοτήσουμε ανθεκτικές υποδομές και θέσεις εργασίες. Πρέπει επίσης να καταργήσουμε τον άνθρακα – μέχρι το 2030 για τις χώρες του ΟΟΣΑ και το 2040 σε όλες τις υπόλοιπες. Ενας αυξανόμενος αριθμός κυβερνήσεων έχει δεσμευθεί να σταματήσει τη χρηματοδότηση του άνθρακα, ενώ ο ιδιωτικός χρηματοδοτικός τομέας πρέπει επειγόντως να κάνει το ίδιο. Δίκαια οι λαοί περιμένουν από τις κυβερνήσεις τους να μπουν μπροστά. Ολοι βέβαια έχουμε την ευθύνη να προστατέψουμε το κοινό μας μέλλον. Οι επιχειρήσεις πρέπει να μειώσουν τις κλιματικές συνέπειες και να ευθυγραμμίσουν πλήρως και πειστικά τις δραστηριότητες και τις χρηματοδοτικές ροές τους σε ένα μέλλον ουδέτερου ισοζυγίου. Οχι άλλες δικαιολογίες, όχι άλλη δήθεν προστασία του περιβάλλοντος. Οι επενδυτές –δημόσιοι και ιδιωτικοί εξίσου– πρέπει να κάνουν το ίδιο. Πρέπει να ακολουθήσουν τους πρωτοπόρους, όπως η συμμαχία των ιδιοκτητών κεφαλαίων ουδέτερου ισοζυγίου και το συνταξιοδοτικό ταμείο του ΟΗΕ, που επέτυχε τους επενδυτικούς στόχους μείωσης του άνθρακα πριν από το χρονοδιάγραμμα και πάνω από τους στόχους, με μια μείωση φέτος της τάξης του 32%. Οι άνθρωποι σε κάθε κοινωνία πρέπει να κάνουν καλύτερες, πιο υπεύθυνες επιλογές γι’ αυτά που τρώνε, για το πώς ταξιδεύουν και το τι αγοράζουν. Οι νέοι –και οι ακτιβιστές του κλίματος– πρέπει να συνεχίσουν να κάνουν αυτό που κάνουν: να απαιτούν δράση από τους ηγέτες τους και να τους ζητούν ευθύνες. Χρειαζόμαστε παγκόσμια αλληλεγγύη προκειμένου να βοηθήσουμε όλες τις χώρες να κάνουν αυτή την αλλαγή. Οι αναπτυσσόμενες χώρες παλεύουν με κρίσεις χρέους και ρευστότητας. Χρειάζονται υποστήριξη. Οι δημόσιες και διεθνείς αναπτυξιακές τράπεζες πρέπει να αυξήσουν κατά πολύ τα κλιματικά τους χαρτοφυλάκια και να εντείνουν τις προσπάθειες, προκειμένου να βοηθήσουν τις χώρες να μετακινηθούν σε ουδέτερες, ανθεκτικές οικονομίες. Ο ανεπτυγμένος κόσμος πρέπει επειγόντως να πραγματοποιήσει τη δέσμευσή του για τουλάχιστον 100 δισ. δολάρια χρηματοδότησης προς τις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι δωρητές και οι πολυμερείς αναπτυξιακές τράπεζες πρέπει να διαθέσουν τουλάχιστον το μισό της ετήσιας κλιματικής χρηματοδότησης για την προσαρμογή και την ανθεκτικότητα.
Τα Ηνωμένα Εθνη δημιουργήθηκαν πριν από 76 χρόνια για να οικοδομήσουν συναίνεση για δράσεις κατά των μεγαλύτερων απειλών που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Σπάνια έχουν αντιμετωπίσει μία κρίση όπως αυτή. Μια πραγματικά υπαρξιακή κρίση που, αν δεν αντιμετωπιστεί, δεν θα απειλεί μόνον εμάς, αλλά και τις μελλοντικές γενεές. Υπάρχει μόνον ένας δρόμος μπροστά. Ενα μέλλον 1,5 βαθμού είναι το μοναδικό βιώσιμο μέλλον της ανθρωπότητας. Οι ηγέτες πρέπει να προχωρήσουν αυτή τη δουλειά στη Γλασκώβη, πριν να είναι πολύ αργά.
* Ο κ. Αντόνιο Γκουτέρες είναι γενικός γραμματέας του ΟΗΕ.