ΑΠΟΣΤΟΛΗ – ΕΛΣΙΝΚΙ. Στα μάτια του επισκέπτη, το Ελσίνκι είναι μια κλασική, σχεδόν άψογα οργανωμένη σκανδιναβική πόλη. Η κυκλοφορία των οχημάτων θυμίζει Αθήνα στα μέσα του καλοκαιριού, οι πεζοί κινούνται με άνεση στα φαρδιά πεζοδρόμια στα οποία υπάρχει χωριστή λωρίδα για τα ποδήλατα και τα πατίνια, το τραμ διασχίζει με ένα πυκνό δίκτυο ολόκληρη την πόλη, τα πάρκα είναι ατελείωτα και κυρίως ασφαλή, οποιαδήποτε ώρα της ημέρας.
Είναι πασιφανές ότι η πρωτεύουσα της Φινλανδίας -που ήταν άλλοτε η φτωχή αδερφή των σκανδιναβικών χωρών- προσφέρει πλέον ένα αξιοζήλευτο επίπεδο ζωής και οι πολίτες της έχουν μάθει όχι μόνο να το σέβονται αλλά να διεκδικούν συνεχώς τη βελτίωσή του. Όχι ότι στην πόλη, όπως και στη χώρα, η ζωή είναι παραμυθένια. Όμως αυτό που ξεχωρίζει πόλεις όπως το Ελσίνκι είναι η φιλοδοξία και η στοχοπροσήλωση, μια φιλοσοφία που δεν επηρεάζεται από αλλαγές διοικήσεων σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο. Η μάχη απέναντι στην κλιματική αλλαγή και γενικά η προσέγγιση των περιβαλλοντικών θεμάτων είναι ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα.
«Είμαστε πολύ υπερήφανοι που μόλις εγκρίναμε τη νέα στρατηγική μας για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, ανεβάζοντας τον πήχυ στην κλιματική δράση. Νέος στόχος μας είναι το Ελσίνκι να έχει ουδέταιρο ισοζύγιο άνθρακα το 2030, πέντε χρόνια νωρίτερα από τον προηγούμενο σχεδιασμό και δέκα χρόνια νωρίτερα από τον εθνικό σχεδιασμό», ξεκινά την κουβέντα μας η Άννε Σιννεμάκι, αντιδήμαρχος αστικού περιβάλλοντος στο Ελσίνκι. Η συζήτησή μας γίνεται σε μια γυάλινη αίθουσα συσκέψεων στον χώρο υποδοχής του δημαρχείου, εκεί που γίνονται πολλές από τις συσκέψεις δημάρχου και αντιδημάρχων, ενισχύοντας την αίσθηση διαφάνειας στη δημόσια ζωή.
Τα κύρια ζητήματα στο νέο στόχο του Ελσίνκι για κλιματική ουδεταιρότητα είναι δύο: η θέρμανση με ορυκτά καύσιμα και οι μεταφορές. «Σύμφωνα με τη νομοθεσία, η Φινλανδία ολόκληρη πρέπει να σταματήσει τη χρήση υδρογονανθράκων πριν από το 2029. Πρέπει να φτάσουμε στον στόχο αυτό πολύ νωρίτερα. Το μεγαλύτερο μέρος του Ελσίνκι καλύπτεται από δίκτυο τηλεθέρμανσης, το οποίο υποστηρίζεται από τέσσερα εργοστάσια: τα δύο καίνε άνθρακα και τα δύο φυσικό αέριο. Το πρώτο εργοστάσιο καύσης άνθρακα θα κλείσει σε ενάμισι έτος και το δεύτερο θα ακολουθήσει. Θα αντικατασταθεί από καυστήρα που καίει βιομάζα και δεν θα παράγει πλέον ενέργεια, παρά μόνο θέρμανση».
Για να επιτύχει τον στόχο του, ο δήμος δημιούργησε το πρόγραμμα «Κλιματικά Ουδέταιρο Ελσίνκι» (Helsinki Ηiilineutraaliski). Διευθύντρια του προγράμματος είναι η Κάισα-Ρεέτα Κοσκίνεν. «Το πρώτο σχέδιο δράσης εγκρίθηκε το 2018. Περιλάμβανε 147 δράσεις, που όπως αποδείχθηκε ήταν υπερβολικά πολλές. Στην αναθεώρησή του αποφασίσαμε να εστιάσουμε στα λίγα και μεγάλα. Συνήθως ο κόσμος ανησυχεί για πράγματα που δεν είναι σημαντικά στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, για παράδειγμα την πλαστική σακούλα. Αυτό που πρέπει να καταλάβεις είναι από πού προέρχονται οι εκπομπές ρύπων του θερμοκηπίου. Στο Ελσίνκι λοιπόν το 58% προέρχεται από τη θέρμανση, το 23% από τις μεταφορές, το 13% από τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας, το 3% από τη διαχείριση απορριμμάτων και το υπόλοιπο από άλλες πηγές. Αναζητώντας την καλύτερη λύση για τη θέρμανση στην πόλη χωρίς την καύση άνθρακα, ο δήμος διοργάνωσε έναν διεθνή διαγωνισμό (Helsinki Energy Challenge), στον οποίο κατατέθηκαν 255 προτάσεις και τον Μάρτιο βραβεύτηκαν τέσσερις από αυτές. Περιλαμβάνουν τη γεωθερμία, τη χρήση του θαλασσινού νερού και της περισσευούμενης ενέργειας από το δυιλιστήριο πετρελαίου. Την περίοδο αυτή ετοιμάζουμε έναν οδικό χάρτη για τη μετάβαση στο σύστημα θέρμανσης της πόλης. Με δεδομένο ότι στην αγορά της ενέργειας γίνεται σήμερα μια πραγματική καταιγίδα, πρέπει να διατηρείς ανοιχτές όσο το δυνατότερο περισσότερες επιλογές, είναι λάθος «να ποντάρεις μόνο σε ένα άλογο». Χρησιμοποιούμε λοιπόν μια επιτροπή σοφών για να επιλέξουμε τις βέλτιστες λύσεις. Όσον αφορά τη μετάβαση ολόκληρης της χώρας, βοηθά πολύ ότι έχουμε κοινό ηλεκτρικό δίκτυο με τη Σουηδία και τη Νορβηγία και επομένως κάθε μονάδα παραγωγής ρεύματος με ορυκτά καύσιμα που κλείνει υποκαθίσταται ευκολότερα από ανανεώσιμες πηγές σε κάποια από τις τρεις χώρες».
Ένα δεύτερο, ανερχόμενο στο Ελσίνκι ζήτημα είναι η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων. «Δεν ακούγεται τόσο ελκυστικό όσο η μείωση της κυκλοφορίας οχημάτων ή της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος, έχει όμως τεράστια σημασία λόγω του βαρύ χειμώνα της χώρας μας», λέει η κ. Σεννεμάκι. «Σε όλα τα νέα δημοτικά κτίρια, είτε για κοινοφελείς χρήσεις είτε για κατοικία, επιδιώκουμε 25% καλύτερη ενεργειακή αποδοτικότητα από ότι επιβάλλει η νομοθεσία, ενώ στις ανακαινίσεις υφισταμένων 30% υψηλότερη. Στις ιδιωτικές αναπτύξεις, επειδή ο δήμος δεν μπορεί να επέμβει, προσπαθούμε να πείσουμε τις κατασκευαστικές εταιρείες για τα οφέλη και προσφέρουμε συμβουλευτική υποστήριξη».
Στο Ελσίνκι, όπως και σε πολλές πόλεις του ευρωπαϊκού βορρά, ο δήμος έχει εκτεταμένα προγράμματα κοινωνικής κατοικίας. «Στη Φινλανδία υπάρχει τα τελευταία χρόνια έντονη αστυφιλία. Ο πληθυσμός της πόλης, σήμερα περί τις 660.000, αυξάνεται κατά 1% το χρόνο. Ο στόχος μας είναι να χτίζουμε περίπου 7.000 νέες κατοικίες το χρόνο, εκ των οποίων οι 2.000 να είναι με ελεγχόμενο ενοίκιο, στόχο που πετυχαίνουμε για τρία συναπτά έτη. Είναι σημαντικό η νέα κατοικία να είναι κοινωνικά συμπεριληπτική γιατί όταν δεν υπάρχουν αρκετές κατοικίες τότε αυτοί που πιέζονται είναι οι ασθενέστεροι. Σήμερα από περίπου 380.000 κατοικίες της πόλης, περίπου 50.000 ανήκουν στη δημοτική κατασκευαστική εταιρεία (Heka) και ακόμα 15.000 απευθείας στο δήμο», καταλήγει η αντιδήμαρχος του Ελσίνκι.
Όσον αφορά την επίδραση του κυκλοφοριακού, η πόλη μελετά νέες προσεγγίσεις. «Τα τελευταία χρόνια οι εκπομπές από τα οχήματα μειώνονται σταθερά κυρίως επειδή τα αυτοκίνητα έχουν πιο καθαρές τεχνολογίες», λέει η κ. Κοσκίνεν. «Σήμερα το 80% των μετακινήσεων σστην πόλη γίνονται με μέσα μαζικής μεταφοράς, ποδήλατο και περπάτημα. Αυτό που μας απασχολεί είναι τα μέσα μεταφοράς να είναι λιγότερο εξαρτώμενα από ορυκτά καύσιμα, γι’ αυτό και όλοι οι νέοι διαγωνισμοί μας αφορούν μόνο ηλεκτρικά οχήματα. Επιπλέον έχουμε καταλήξει ότι η επέκταση του τραμ είναι πιο συμφέρουσα από εκείνη του δικτύου των λεωφορείων, επειδή έχει μεγαλύτερη χωρητικότητα, είναι φθηνότερο και πιο καθαρό. Παράλληλα εργαζόμαστε για να αυξήσουμε τη χρήση ποδηλάτου, που είναι περίπου στο 10%, διαθέτοντας περίπου 20 εκατ. ευρώ ετησίως για νέες λεωφορειολωρίδες ώστε να φθάσει το 20% το 2030. Επίσης επενδύουμε σε ποδηλατόδρομους μεγάλων αποστάσεων (Baana) για τη σύνδεση του κέντρου με τα προάστεια. Σήμερα έχουμε μόλις 10 χλμ με στόχο να φτάσουμε τα 125 χλμ έως το 2030».
Η ανθεκτικότητα της πόλης στην κλιματική αλλαγή, επίσης, ανεβαίνει στην ατζέντα. «Τα κύρια ζητήματα είναι δύο. Πρώτον, τα καλοκαίρια τείνουν να γίνουν πιο θερμά και επομένως ο κλιματισμός των κατοικιών είναι σημαντικός. Αυτή τη στιγμή ξεκινάμε με τους οίκους ευγηρίας, με στόχο να επεκτείνουμε το δημοτικό δίκτυο ψύξης. Το δεύτερο ζήτημα είναι οι πλημμυρικές απορροές. Στις νέες περιοχές σχεδιάζουμε τους δημόσιους χώρους με τέοτιο τρόπο ώστε να συγκρατούνται μεγαλύτερες ποσότητες νερού ως «αποθήκες», ενώ στις ήδη δομημένες αντικαθιστούμε πεζοδρόμια και άλλες επιφάνειες ώστε να είναι πιο διαπερατές από το νερό».
Απορρίμματα
Η διαχείριση των απορριμμάτων στη Φινλανδία βασίζεται στην αποτέφρωση για την παραγωγή ενέργειας. Περισσότερο από το 55% των απορριμμάτων οδηγείται σε κάποια από τις 10 μονάδες της χώρας, η ανακύκλωση βρίσκεται σήμερα στο 43% (στην Ελλάδα βρίσκεται περίπου στο 20%), ενώ λιγότερο από 1% καταλήγει σε ΧΥΤΑ. «Ένα μεγάλο μέρος των απορριμμάτων πρέπει να αποτεφρωθεί γιατί δεν υπάρχει δίοδος ανάκτησης. Είναι αλήθεια όμως ότι για να επιτύχει η χώρα τους ευρωπαϊκούς στόχους για την ανακύκλωση, θα πρέπει να αυξήσουμε τον διαχωρισμό των ανακυκλώσιμων και να μειώσουμε τα σύμμικτα που αποτεφρώνονται», εξηγεί η Μαργαρίτα Κορόνεν, σύμβουλος του φινλανδικού υπουργείου Περιβάλλοντος για τα απορρίμματα. «Το σύστημα ανακύκλωσης βασίζεται στη διαλογή στην πηγή- κάθε κατοικία έχει έναν αριθμό κάδων, ανάλογα με τον αριθμό των διαμερισμάτων, για τα βασικά ρεύματα (χαρτί, χαρτόνι, πλαστικό, γυαλί, μέταλλα). Κάθε πόλη έχει τουλάχιστον έναν σταθμό διαλογής ανακυκλώσιμων (όχι συμμίκτων, όπως στην Ελλάδα). πλέον η νομοθεσία αναθεωρείται, καθώς δεν ήταν υποχρεωτικό να έχεις χωριστούς κάδους σε όλα τα σπίτια και αυτό θα αλλάξει. επίσης στόχος είναι από το 2024 να γίνεται και χωριστή συλλογή βιοαποβλήτων από όλους».
Η ευρύτερη, μητροπολιτική περιοχή του Ελσίνκι διαθέτει πέντε σταθμούς διαλογής ανακυκλώσιμων. Επισκεφθήκαμε τον σταθμό Kivikko στην περιοχή Myllypuro, λίγο έξω από το Ελσίνκι. «Οι σταθμοί ανήκουν στη μητροπολιτική διοίκηση και εξυπηρετούν πολίτες και μικρές επιχειρήσεις, συγκεντρώνοντας περίπου 90.000 τόνους το έτος», εξηγεί ο Εέτου Κεϊνάνεν, μηχανικός στο σταθμό. «Ο σταθμός Kivikko είχε το 2020 περίπου 177.000 πελάτες, σημειώνοντας αύξηση 14% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Το πιθανότερο είναι ότι ο κόσμος που έμεινε μέσα λόγω καραντίνας βρήκε την ευκαιρία να «ξεκαθαρίσει» το σπίτι του». Ο σταθμός διαθέτει περίπου 20 διαφορετικά ρεύματα. Οι πολίτες έρχονται με δικό τους όχημα και πληρώνουν ανάλογα με το είδος των απορριμμάτων και την ποσότητα που θα αφήσουν. Για παράδειγμα, πληρώνει 2 ευρώ ανά μεγάλη σακούλα ή κυβικό ξύλου και υφασμάτων, 5,30 ευρώ για γυψοσανίδες, μονώσεις, μπάζα και τεχνητό ξύλο και 5 ευρώ για τα κλαδέματα (υπάρχει χωριστός, κλειστός κάδος για τα μήλα και γενικώς τα φρούτα, προκειμένου να μην συγκεντρώνονται ποντίκια). Δωρεάν είναι η διαχείριση χαρτιού, μετάλλων, παλιών ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών, καθώς και επικίνδυνων οικιακών αποβλήτων.
Ενδιαφέρον είναι ότι ο κάθε σταθμός ενοικιάζει κλειστό τρέιλερ έναντι 5 ευρώ για τη μεταφορά από τους πολίτες ογκωδών απορριμμάτων στο σταθμό συλλογής. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να γίνει και αποκομιδή από το σπίτι κατόπιν ραντεβού, επιλογή όμως που κοστίζει περισσότερο. Οι επιχειρήσεις μπορούν να προμηθευτούν ειδική κάρτα, με την οποία γίνεται ταχύτερη η είσοδός τους στο σταθμό διαλογής και η πληρωμή. Επειδή η κυκλοφορία των παιδιών μέσα στο σταθμό απαγορεύεται, προσφέρεται στους πελάτες ένα μικρό βιβλιαράκι για ζωγραφική και δραστηριότητες, ώστε να περνά ευκολότερα ο χρόνος μέσα στο αυτοκίνητο.
Πάντως στη Φινλανδία, όπως και σε ολόκληρη τη σκανδιναβική χερσόνησο, η αγορά και πώληση μεταχειρισμένων αντικειμένων, έναντι της αγοράς καινούργιων, είναι πολύ διαδεδομένη. Η μεγαλύτερη ψηφιακή πλατφόρμα είναι η tori.fi, η οποία χρησιμοποιείται από 3,5 εκατ. Φινλανδούς (η χώρα έχει πληθυσμό 5,5 εκατ.), πραγματοποιώντας 19.000 αγοραπωλησίες την ημέρα ανάμεσα 1,6 καταχωρημένα αντικείμενα. «Η Φινλανδία έχει μια πολύ φιλόδοξη στρατηγική για την κυκλική οικονομία, ωστόσο δεν προσδιορίζει καινοτόμες τακτικές ή εργαλεία. Η δική μας φιλοδοξία είναι να παρατείνουμε το χρόνο ζωής των προϊόντων. Αντί να πετάς ή να αποθηκεύεις ένα προϊόν, καλύτερα να το πουλήσεις στο Tori», εξηγεί η Γιέννι Τουομίστο, υπεύθυνη επικοινωνίας στην εταιρεία. «Κάποτε η διαδικασία αυτή γινόταν σε ειδικά καταστήματα ή μέσω αγγελιών στις εφημερίδες. Αυτό που άλλαξε, εκτός από τις δυνατότητες που προσφέρει η ψηφιακή τεχνολογία για την ποικιλία των προϊόντων και την ευκολία αναζήτησης είναι ότι η διαδικασία αυτή έγινε mainstream, ενώ παλαιότερα αφορούσε μόνο ένα περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένο ακροατήριο ή όσους δεν είχαν τη δυνατότητα να αγοράσουν ένα προϊόν καινούργιο. Άλλαξε η νοοτροπία του σύγχρονου καταναλωτή που δεν βλέπει πια το προϊόν όχι χρησιμοποιημένο, αλλά… προ-αγαπημένο (preloved)».
Η διαχείριση των δασών στη Φινλανδία
Η παραγωγή ξύλου και χαρτιού είναι η βασική βαριά βιομηχανία της Φινλανδίας. Αυτή όμως δεν είναι η μόνη, θεμελιώδης διαφορά σε σχέση με τη διαχείριση των δασών στην Ελλάδα. Στη Φινλανδία τα δάση είναι κυρίως ιδιωτικά, ενώ οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής δεν έχουν γίνει ακόμα τόσο αισθητές όπως στον ευρωπαϊκό νότο. Τα κύρια ζητήματα αφορούν τη μείωση της ξύλευσης, την επέκταση των περιοχών Natura και… τον περιορισμό των κοπαδιών ταράνδων.
«Συνολικά η δασική έκταση της Φινλανδίας είναι 22 εκατ. εκτάρια. Το 60% των δασών της Φινλανδίας ανήκει σε ιδιώτες, οι ιδιοκτησίες όμως είναι μικρές, κατά μέσο όρο 30 εκτάρια. Οι δημόσιες δασικές εκτάσεις βρίσκονται για ιστορικούς κυρίως στο βορρά, στη Λαπωνία. Πρόκειται για δάση που δεν είναι τόσο παραγωγικά όσο στο νότο της χώρα μας», εξηγεί ο Άνντι Οτσάμο, διευθυντής αειφορικής ανάπτυξης στην Διαχειριστική Αρχή Δασών της χώρας.
Τα ιδιωτικά δάση χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ξυλείας. Κάθε χρόνο ξυλεύονται περίπου 60-70 εκατ. κυβικά μέτρα. Ωστόσο υπάρχουν κάποιοι κανόνες. «Αν ασχολείσαι με την παραγωγή ξυλείας, πρέπει να διασφαλίσεις ότι το δάσος δεν θα μειωθεί, φυτεύοντας νέα δέντρα εκεί που κόβεις τα ώριμα. Επίσης υπάρχουν κανονισμοί σε ποια ηλικία και από ποιο ύψος και μετά μπορεί κανείς να ξυλεύσει. Δεν είναι συνηθισμένο να εκχερσώνεται μια δασική έκταση για καλλιέργεια- είναι κάτι που επιτρέπεται αλλά χρειάζεται άδεια για αλλαγή χρήσης», εξηγεί ο κ. Οτσάμο. Η συζήτηση στη χώρα αφορά τον περιορισμό ή όχι της ξύλευσης. «Η ανάπτυξη των δασών παρακολουθείται στενά στη χώρα μας τον τελευταίο αιώνα- κάθε χρόνο τα δάση μας αυξάνονται κατά 104 εκατ. κυβικά μέτρα, συμπεριλαμβάνοντας και τα εθνικά πάρκα στα οποία δεν επιτρέπεται η ξύλευση. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι δεν πρέπει να ξυλεύουμε περισσότερο, ότι είμαστε στο όριο για τη διατήρηση της υγείας των δασών και της βιοποικιλότητάς τους. Επιπλέον αυξάνονται οι παροτρύνσεις από πλευράς Ευρωπαϊκής Ένωσης να αυξήσουμε τον όγκο των δασών μας, ως εργαλείο δέσμευσης ρύπων και ανάσχεσης της κλιματικής αλλαγής. Περαιτέρω η Ε.Ε. ζητά να διπλασιαστούν οι περιοχές Natura -σήμερα στο 17% της χώρας. Δεν είναι όμως μια εύκολη απόφαση και την περίοδο αυτή μελετάμε πώς αυτό θα επηρεάσει την παραγωγή ξυλείας, την γεωργία, την λατόμευση. Τέλος βρίσκονται σε εξέλιξη συζητήσεις με τους κτηνοτρόφους στο βορρά που διαχειρίζονται κοπάδια ταράνδων, αν πρέπει αυτά να μειωθούν ή να σταθεροποιηθούν».
Η κλιματική αλλαγή δεν έχει ακόμα αναδειχθεί ως ζήτημα που επηρεάζει τη διαχείριση των δασών στη σκανδιναβική αυτή χώρα. «Δεν υπάρχει ακόμα μια ξεκάθαρη απάντηση για το ποια θα είναι η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στα δάση μας. Βλέπουμε κάποιες αλλαγές, για παράδειγμα κάποια είδη δέντρων μειώνονται, ενώ αυξάνονται τα έντομα που προσβάλλουν τα δάση, κάτι που είναι ήδη μεγάλο πρόβλημα στη Σουηδία», εκτιμά ο κ. Οτσάμο. «Είναι ο συνδυασμός θερμότερων χειμώνων και καλοκαιριών, που δίνει στα έντομα αυτά την ευκαιρία να αναπαραχθούν περισσότερο. Οι δασικές πυρκαγιές δεν είναι ακόμα πρόβλημα, όπως λ.χ. στη Σουηδία, εξάλλου έχουμε ένα πολύ καλό σύστημα έγκαιρης ειδοποίησης και πολύ πυκνό δίκτυο δασικών οδών. Κάθε έτος έχουμε ορισμένες μεγάλες καταιγίδες με ισχυρούς ανέμους- μια τέτοια πέρυσι κατέστρεψε πολλά εκαατομμύρια κυβικά μέτρα ξυλείας. Οι μετεωρολόγοι μας πάντως εκτιμούν ότι η συχνότητα αυτών των φαινομένων δεν έχει αυξηθεί».
Καινοτομία για το περιβάλλον
Στη Φινλανδία, η καινοτομία ενθαρρύνεται και στηρίζεται με πολλούς τρόπους από το κράτος. Ένα από τα εργαλεία που δημιούργησε ήδη από το 1967 η φινλανδική Βουλή είναι ένας ανεξάρτητος οργανισμός που ονομάζεται Sitra ή Φινλανδικό Ταμείο Καινοτομίας. Αρχικός στόχος του Sitra ήταν να μειωθεί το επενδυτικό ρίσκο στη χώρα, να αυξηθούν οι χρηματοδοτήσεις και, από το 2000, να ενισχυθεί η κοινωνική αλλαγή: να υποστηριχθεί η δημοκρατικότητα στη φινλανδική κοινωνία, να αυξηθεί ο έλεγχος των πολιτών επί των ψηφιακών τους δεδομένων και να υποστηριχθεί η αειφορία σε όλους τους τομείς.
Σε αυτό τον τελευταίο τομέα εργάζεται ο Μάρκους Τέρχο. «Εργαζόμαστε μέσω συγκεκριμένων projects, που έχουν ως στόχο να κάνουν πράξη την επιστημονική έρευνα. Συνεργαζόμαστε με δήμους, εταιρείες, μη κυβερνητικές οργανώσεις, ακόμα και μεμονωμένους ιδιώτες. Λειτουργούμε ως χώρος διαλόγου για όλους τους εμπλεκόμενους, ώστε να ενισχύσουμε την κοινωνική αλλαγή και να επιταχύνουμε την επίτευξη των στόχων βιωσιμότητας που έχουμε θέσει», εξηγεί.
Ένα πρόσφατο εγχείρημα, που είναι ενδεικτικό του τρόπου προσέγγισης του Sitra είναι η ανάπτυξη ενός ψηφιακού εργαλείου με στόχο τη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα των πολιτών μέσω αλλαγών στον τρόπο ζωής τους. «Ένα από τα βασικά ζητήματα με τις αειφορικές επιλογές στην καθημερινότητα είναι ότι… είναι παρεξηγημένες.
Ο κόσμος πιστεύει ότι αφορά τον περιορισμό ή την εγκατάλειψη των συνηθειών του, ενώ στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλοί τρόποι να χτίσει μια αειφορική καθημερινότητα όπως την επιθυμεί. Επίσης πολλές από τις ενέργειες που ο κόσμος πιστεύει ότι βοηθούν στη μείωση του αποτυπώματός του αλλά έχουν τελικά μικρή σημασία, ενώ άλλες που έχουν σημασία τις αγνοεί. Δημιουργήθηκε λοιπόν ένας ιστοχώρος στον οποίο ο επισκέπτης κάνει ένα τεστ που αξιολογεί το αποτύπωμα άνθρακά του και μετά του δίνει τη δυνατότητα επιλέξει ανάμεσα σε εκατοντάδες συμβουλές για το πώς να το μειώσει χωρίς να αλλάξει ουσιαστικά τον τρόπο ζωής του. Το εργαλείο αυτό έχει ήδη χρησιμοποιηθεί από 1,2 εκατ. Φινλανδούς, εκ των οποίων το 53% μείωσε την κατανάλωσή του για περιβαλλοντικούς λόγους, κάνοντας πιο υπεύθυνες επιλογές. Το εργαλείο αυτό θα αναπτυχθεί και στα ελληνικά, προσαρμοσμένο στην ελληνική πραγματικότητα, μέσω συνεργασίας με τοπικούς φορείς και χρηματοδότηση από το κοινοτικό πρόγραμμα Horizon».
Ένας άλλος τομέας που απασχολεί τις περιβαλλοντικές δράσεις του Sitra είναι η κυκλική οικονομία. «Το μέλλον της επιχειρηματικής δραστηριότητας είναι «κυκλικό». Η Φινλανδία επιθυμεί να είναι πρωτοπόρος στον κόσμο σε θέματα κυκλικής οικονομίας και για το λόγο αυτό ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που κατάρτισε οδικό χάρτη για την κυκλική οικονομία, ενέταξε την κυκλική οικονομία σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης και δημιούργησε μια παγκόσμια κοινότητα για την κυκλική οικονομία γύρω από το World Circular Economy Forum», εξηγεί η Μαρλένα Αχόνεν. «Το κλειδί βρίσκεται στην αύξηση του χρόνου χρήσης των προϊόντων. Η εποχή της ιδιοκτησίας φθάνει στο τέλος της: τα κτίρια γραφείων είναι άδεια στο 60% του χρόνου, τα αυτοκίνητα είναι σταθμευμένα στο 92-98% της ζωής τους, τα περισσότερα προϊόντα που καταναλώνουμε είναι μιας χρήσης. Αυτό λοιπόν που υποδεικνύουμε στους εμπλεκόμενους είναι ότι υπάρχει σημαντικό οικονομικό όφελος στην κυκλική οικονομία».
Πολλές από τις δράσεις του Sitra στο πεδίο της κυκλικής οικονομίας αφορούν επιχειρήσεις. «Οι επιχειρήσεις αντιλαμβάνονται ευκολότερα από τους πολίτες την έννοια της κυκλικής οικονομίας γιατί είναι πολύ συνηθισμένο σε εταιρείες να χρησιμοποιούν χώρους ή υπηρεσίες που δεν τους ανήκουν. Όμως και οι πολίτες αρχίζουν να το αντιλαμβάνονται ολοένα και περισσότερο- για παράδειγμα τα ενοικιαζόμενα ποδήλατα ή ηλεκτρικά πατίνια είναι πολύ διαδεδομένα. Αυτό λοιπόν που χρειαζόμαστε είναι να βρούμε τους επόμενους τομείς και να αναδιοργανώσουμε την επιχειρηματικότητα: για παράδειγμα να οργανώσουμε με διαφορετικό τρόπο τα logistics, να αναπτύξουμε τα συστήματα επισκευής. Χρειαζόμαστε έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης, τόσο στην επιχειρηματικότητα όσο και στην καθημερινότητά μας».
Πολλές επιχειρήσεις στη χώρα αναπτύσσουν με ιδιαίτερο ζήλο τις πρακτικές αυτές. Για παράδειγμα η κατασκευαστική εταιρεία EcoUp δημιούργησε έναν ξεχωριστό κλάδο που ασχολείται με την ανακύκλωση παλαιών μονώσεων κτιρίων από ορυκτοβάμβακα. «Μέχρι σήμερα οι παλαιές μονώσεις κατέληγαν στις χωματερές. Αυτό όμως είναι σπατάλη πρώτων υλών, η οποία έχει άμεση επίπτωση στο περιβάλλον», εξηγεί ο Ιλάρι Χίρβενσαλο, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας. «Η EcoUp ανέπτυξε ένα σύστημα για τον καθαρισμό, τεμαχισμό και επαναδημιουργία πρώτης ύλης από τον ορυκτοβάμβακα, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πλήθος νέων εφαρμογών, από νέα μόνωση έως πλακίδια. Είναι μια συμφέρουσα επιλογή, καθώς μετατρέπει ένα απόρριμμα σε μια ακριβή πρώτη ύλη, η οποία βρίσκει μεγάλο πεδίο εφαρμογής λόγω της αύξησης των ανακαινίσεων στη χώρα».