«Το σημαντικότερο που μπορούμε να κάνουμε για την κλιματική αλλαγή είναι να μιλάμε γι’ αυτήν. Τα δεδομένα είναι τόσο ξεκάθαρα και οι περισσότεροι άνθρωποι, οποιασδήποτε πολιτικής τοποθέτησης, θέλουν έναν πλανήτη στον οποίο να μπορεί κάποιος να ζήσει», εκτίμησε η Αμερικανίδα περιβαλλοντολόγος Κάθριν Χέιχο. Από την άποψη αυτή, η σύνοδος της Γλασκώβης για το κλίμα είναι ήδη επιτυχημένη, καθώς η ανάγκη να ληφθούν άμεσα μέτρα ώστε να αποφευχθούν τα χειρότερα για τον πλανήτη έχει γίνει πλέον κοινός τόπος.
Τι μπορεί να συγκρατήσει, όμως, κανείς από την ομοβροντία δημοσιευμάτων, τις συνεχείς ανακοινώσεις, τη σωρεία αναγγελιών, δεσμεύσεων, ομιλιών, συνεντεύξεων, μελετών και στοιχείων που παράγει η σύνοδος;
Πρώτον, ότι είναι ακόμη νωρίς για να κριθεί το αποτέλεσμά της, καθώς υπολείπονται το λιγότερο πέντε ημέρες έως μία εβδομάδα για τη λήξη της. Πριν συγκεντρωθούν στη Γλασκώβη εκπρόσωποι όλων των χωρών της Γης, ο ΟΗΕ είχε υπολογίσει ότι αν οι δεσμεύσεις όλων των χωρών για μείωση ρύπων τηρηθούν στο ακέραιο –εξαιρετικά φιλόδοξη υπόθεση–, η μέση θερμοκρασία του πλανήτη θα ανεβεί, παρ’ όλα αυτά, κατά 2,7 βαθμούς Κελσίου, μια τρομακτική προοπτική.
Η εμπιστευτική ερώτηση
Επίσης πριν από τη σύνοδο, οι συγγραφείς της έκθεσης της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή ερωτήθηκαν εμπιστευτικά από ερευνητές του περιοδικού Nature για τις προσωπικές εκτιμήσεις τους σε σχέση με την εξέλιξη της κλιματικής κρίσης. Το 60% όσων δέχθηκαν να απαντήσουν υποστήριξε ότι η θερμοκρασία θα ανεβεί τουλάχιστον 3 βαθμούς Κελσίου.
Με αυτά τα δεδομένα, η εκτίμηση της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας, την Παρασκευή, ότι στη Γλασκώβη έχουν ήδη δοθεί υποσχέσεις που αν τηρηθούν, θα περιορίσουν την άνοδο της θερμοκρασίας στους 1,8 βαθμούς Κελσίου, έχει δημιουργήσει συγκρατημένη αισιοδοξία πως υπάρχει περίπτωση να φθάσουμε τον στόχο του 1,5 βαθμού. (Τα δέκατα του βαθμού στους μέσους όρους υποκρύπτουν πολύ μεγαλύτερες διακυμάνσεις κατά τόπους και όταν τα οικοσυστήματα λειτουργούν στα όριά τους, ένα δέκατο του βαθμού στη μέση θερμοκρασία μπορεί στην πράξη να υποκρύπτει ακραίες θερμοκρασίες, που τα οδηγούν στην απονέκρωση – γι’ αυτό και δίδεται τόση έμφαση ακόμη και στα δέκατα του βαθμού.)
Η ανάγκη για μηδενικούς ρύπους και η «τρίπλα» μέσω της δέσμευσης για μηδενικό ισοζύγιο άνθρακα.
To μεθάνιο
Το δεύτερο που μπορούμε να συγκρατήσουμε από τη Γλασκώβη είναι ότι δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι οι εξαγγελίες θα υλοποιηθούν. Η παγκόσμια δέσμευση για το μεθάνιο, που ανακοίνωσαν δεκάδες χώρες, μεταξύ των οποίων και οι Ηνωμένες Πολιτείες, δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα. Η συμφωνία αυτή προβλέπει ότι έως το 2030 θα έχουν μειωθεί κατά 30% οι εκπομπές μεθανίου.
Το μεθάνιο είναι 80 φορές ισχυρότερο από το διοξείδιο του άνθρακα, αν και παραμένει στην ατμόσφαιρα για μικρότερο χρονικό διάστημα, αλλά δεν υπάρχουν καν έγκυρες μετρήσεις για το πόσο μεθάνιο εκλύεται σήμερα, ώστε να βασιστεί σε αυτές η προτεινόμενη μείωση.
Περιβαλλοντικές οργανώσεις εκτιμούν ότι κατά τη διαδικασία παραγωγής και μεταφοράς φυσικού αερίου (μεθανίου) διαρρέει στην ατμόσφαιρα από 60% έως 100% περισσότερο μεθάνιο από αυτό που δηλώνουν αυτοβούλως οι εταιρείες.
Αλλες δεσμεύσεις, όπως αυτές για εγκατάλειψη του ορυκτού άνθρακα ή για την προστασία των δασών, αμφισβητήθηκαν από τους υπουργούς των χωρών που εντάχθηκαν σε αυτές (εν προκειμένω της Πολωνίας και της Ινδονησίας) πριν προλάβει να στεγνώσει το μελάνι των υπογραφών.
Το τρίτο που έχει γίνει σαφές στη Γλασκώβη είναι η διαφορά ανάμεσα στις δεσμεύσεις για μηδενικό ισοζύγιο άνθρακα και για μηδενικούς ρύπους. Δεν πρόκειται για το ίδιο πράγμα.
Στην πρώτη περίπτωση προβλέπεται ότι θα συνεχιστεί η καύση ορυκτών καυσίμων, αλλά οι ρύποι θα αφαιρούνται από την ατμόσφαιρα με κάποιες αμφιλεγόμενης αποτελεσματικότητας μεθόδους (π.χ. δέσμευση άνθρακα και υπόγεια αποθήκευσή του). Στη δεύτερη περίπτωση, εγκαταλείπονται άμεσα τα ορυκτά καύσιμα και υιοθετούνται καθαρές τεχνολογίες και εξοικονόμηση ενέργειας σε μεγάλη κλίμακα.
Η 18χρονη Σουηδή ακτιβίστρια Γκρέτα Τούνμπεργκ έκανε σαφή τη διαφορά τραγουδώντας αθυρόστομα στιχάκια σε μία από τις διαδηλώσεις έξω από τη σύνοδο. «Είμαι στην ευχάριστη θέση να ανακοινώσω ότι δεσμεύομαι σε μηδενικό ισοζύγιο κακών λέξεων», έγραψε αργότερα, απαντώντας στην κριτική. «Σε περίπτωση που πω κάτι ανάρμοστο, δεσμεύομαι να το εξισορροπήσω λέγοντας κάτι καλό».
Το πέρασμα της Ινδίας
Μία από τις σημαντικότερες δεσμεύσεις που ακούστηκαν την πρώτη εβδομάδα της συνόδου προήλθε από την Ινδία, που καταναλώνει ενέργεια με ραγδαία αυξανόμενους ρυθμούς, καθώς εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι βγαίνουν από τη φτώχεια και η δημογραφική έκρηξη την οδηγεί να ξεπεράσει σε πληθυσμό την Κίνα. Ιστορικά, οι ρύποι της Ινδίας είναι ελάχιστοι (το ένα εικοστό κατά κεφαλήν από τους ρύπους των ΗΠΑ) ενώ σήμερα η χώρα εκπέμπει τόσους ρύπους όσους και η Ε.Ε., που έχει το ένα τρίτο του πληθυσμού της. Από την εξέλιξη των ρύπων της Ινδίας, στο μέλλον όμως θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό η μάχη όλου του πλανήτη. Από το βήμα της συνόδου COP26, ο Ινδός πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι δεσμεύθηκε ότι έως το 2030, το 50% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας θα προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές. Επίσης ότι η χώρα θα επιτύχει μηδενικό ισοζύγιο άνθρακα το 2070, πιο αργά από τις υπόλοιπες χώρες, αλλά όχι τόσο αργά εάν ληφθούν υπόψη οι τεράστιες αναπτυξιακές ανάγκες και η πληθυσμιακή έκρηξη της Ινδίας. Ισως η δυσκολότερη από όλες τις δεσμεύσεις είναι αυτή που δεν έχει αναληφθεί και αφορά το πλουσιότερο κομμάτι του παγκόσμιου πληθυσμού. Σύμφωνα με ανάλυση της οργάνωσης Oxfam, προκειμένου να μείνουμε στον στόχο του 1,5 βαθμού Κελσίου, οι πλούσιοι πρέπει να εκπέμπουν το ένα ένατο των ρύπων που εκπέμπουν σήμερα, ενώ οι ανήκοντες στο κορυφαίο 1% του πλούτου πρέπει να μειώσουν το ανθρακικό τους αποτύπωμα στο ένα τριακοστό.