Eρευνα – Ανάλυση: καθ. Γιάννης Μανιάτης
Με τη συνεργασία των μεταπτυχιακών φοιτητών/τριών: Τάσου Βασιλείου, Εφης Ηλιοπούλου, Μιχάλη Καθρέπτη
H E.E.-28 κατανάλωνε ετησίως 450-500 δισ. κυβ. μέτρα (bcm) από τα οποία περίπου 200 ήταν δική της παραγωγή και τα υπόλοιπα εισαγωγές από τρίτες χώρες. Τα τελευταία 10-15 χρόνια, η κατανάλωση είναι σταθερή, ενώ υπάρχει μείωση της τάξης του 50% στην παραγωγή των ευρωπαϊκών κοιτασμάτων. Είναι αναγκαία η τροφοδότηση της Ε.Ε. από νέα κοιτάσματα κρατών-μελών, με χαρακτηριστικότερη την περίπτωση των ελληνικών κοιτασμάτων νοτίως της Κρήτης.
Η σχέση Ουκρανίας και Ρωσίας
Η κρίση στην Ουκρανία έχει επαναφέρει στη δημόσια συζήτηση το ερώτημα των επιπτώσεων της πιθανής διακοπής ροής ρωσικού φυσικού αερίου στις ευρωπαϊκές χώρες. Αυστρία, Φινλανδία, Λιθουανία και Βόρεια Μακεδονία εισάγουν το 100% του αερίου τους από τη Ρωσία. Βουλγαρία και Σλοβακία εισάγουν το 75%-85%, ενώ Ουγγαρία, Πολωνία, Γερμανία, Ιταλία εξαρτώνται κατά 40%-65% από τη Ρωσία. Τα ποσoστά διαφοροποιούνται από έτος σε έτος ανάλογα με τις εμπορικές συμφωνίες.
Κολοσσιαία προβλήματα
Η εξέλιξη παραγωγής και εισαγωγών φυσικού αερίου στην Ε.Ε.-27 είναι αποκαλυπτική των κολοσσιαίων προβλημάτων που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Το διάστημα 2015-2021, η συμμετοχή της ευρωπαϊκής παραγωγής αερίου μειώθηκε από 24% σε μόλις 9%. Είναι κραυγαλέα η διαρκής πτώση παραγωγής λόγω ωρίμανσης – εξάντλησης των μεγάλων κοιτασμάτων αερίου σε Ην. Βασίλειο και Ολλανδία (Groningen). Η πτώση έχει μειώσει τα περιθώρια ανταπόκρισης του ευρωπαϊκού συστήματος σε περιπτώσεις ενεργειακών κρίσεων όπως η τρέχουσα.
Αξιοποίηση των υφιστάμενων αγωγών
Η δυναμικότητα των υφιστάμενων αγωγών φυσικού αερίου και των υποδομών υγροποιημένου (LNG) σε σχέση με τον βαθμό αξιοποίησής τους το κρίσιμο έτος 2021 αποκαλύπτει γεωπολιτικά και εμπορικά παιχνίδια. Η ετήσια χωρητικότητα των ρωσικών αγωγών (2.800 TWh/έτος) αξιοποιήθηκε το 2021 μόνο κατά 55%, σε αντίθεση με τους νορβηγικούς (81%). Οι υποδομές LNG αξιοποιήθηκαν κατά μέσον όρο 39%, με Βέλγιο, Ισπανία, Ελλάδα να ανήκουν στις χαμηλής χρήσης χώρες (24-29%) ενώ Πορτογαλία, Πολωνία, Ολλανδία βρέθηκαν στα υψηλά (57-86%).
Διαρκής αύξηση κατανάλωσης
Ο μεγαλύτερος καταναλωτής αερίου στην Ε.Ε.-27 είναι τα κτίριά της, με τους τομείς βιομηχανίας και ηλεκτρισμού να καταναλώνουν περίπου 20% λιγότερες ποσότητες ο καθένας. Είναι σαφής μετά το 2015 η διαρκής αύξηση κατανάλωσης φυσικού αερίου από τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, ως αποτέλεσμα των προγραμμάτων απολιγνιτοποίησης, κλεισίματος πυρηνικών σταθμών και αύξησης της κατανάλωσης ηλεκτρισμού. Ετσι, τα τελευταία 15 χρόνια εμφανίζεται η εκτόξευση της παραγωγής από αιολικά και φωτοβολταϊκά, και ραγδαία πτώση παραγωγής από εργοστάσια άνθρακα και πυρηνικά. Τα υδροηλεκτρικά παραμένουν σταθερά.
Η παράκαμψη και η πτώση ροής
Τα τελευταία 20 χρόνια, παρουσιάζεται διαρκής πτώση ροής ρωσικού φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας. Από τα υψηλά των 141 bcm την περίοδο 1995-2005, σήμερα η διαμετακόμιση βρίσκεται στα 41 bcm, καθώς δημιουργήθηκαν 4 νέοι αγωγοί που παρακάμπτουν την Ουκρανία. Ο Blue Stream (προς Τουρκία), ο Yamal (προς Πολωνία – Γερμανία), ο Nord Stream I (προς Γερμανία, με τον Nord Stream II να αναμένει έγκριση του Γερμανού ρυθμιστή) και ο Turk Stream (προς Τουρκία). Η πτώση κατά 70% του όγκου διαμετακόμισης έχει επηρεάσει αρνητικά και τα έσοδα από τα τέλη διέλευσης ύψους αρκετών δισ. δολαρίων που εισέπραττε η Ουκρανία.
