Μόλις λίγες ώρες προτού ο Ρώσος πρόεδρος Βλάντιμιρ Πούτιν προχωρήσει στις 21 Φεβρουαρίου στην αναγνώριση της ανεξαρτησίας των αποσχισθέντων περιοχών του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ, η βραβευμένη με Πούλιτζερ Αμερικανίδα συγγραφέας – δημοσιογράφος – ιστορικός Αν Άπλμπαουμ είχε, μέσα από άρθρο της στο Atlantic, μιλήσει για την αποτυχία του κατευνασμού, την ανάγκη επιβολής κυρώσεων κατά της Ρωσίας, αλλά και τη «μοναξιά» της Ουκρανίας που θα σταθεί μόνη την ώρα της κρίσης απέναντι στη Μόσχα.
Πλέον, στον απόηχο του διαγγέλματος Πούτιν, το κείμενο της Άπλμπαουμ μοιάζει ακόμη πιο επίκαιρο από πριν.
Η συγκεκριμένη ιστορία ωστόσο δεν ξεκινά σήμερα αλλά πριν από περίπου 90 χρόνια.
Ήταν Σεπτέμβριος του 1938, όταν ο Βρετανός πρωθυπουργός Νέβιλ Τσάμπερλεϊν επέστρεψε στο Λονδίνο από την κρίσιμη συνάντηση που είχε στο Μόναχο με τους ηγέτες της Γερμανίας (Χίτλερ), της Ιταλίας (Μουσολίνι) και της Γαλλίας (Νταλαντιέ).
Στην προσπάθειά τους τότε να αποτρέψουν έναν πόλεμο μεταξύ Γερμανίας και Τσεχοσλοβακίας, οι ηγέτες είχαν συμφωνήσει να επιτραπεί στη Γερμανία να πάρει ένα κομμάτι της Τσεχοσλοβακίας, με τον Χίλτερ από την πλευρά του να προσφέρει σε αντάλλαγμα υποσχέσεις για ειρήνη και περισσότερο διάλογο. Η συμφωνία θα έμενε γνωστή ως η «Συμφωνία του Μονάχου», αν και οι επικριτές της θα μιλούσαν για την «προδοσία του Μονάχου».
Επιστρέφοντας στη βρετανική πρωτεύουσα, ο Τσάμπερλεϊν είχε διακηρύξει, σε πανηγυρικό τόνο και εν μέσω επευφημιών, πως η απειλή του πολέμου πάει πέρασε. Πως ο ίδιος κατάφερε να εξασφαλίσει μια «έντιμη ειρήνη» («peace with honour… peace for our time»). Πως; Αναγνωρίζοντας στο Γ Ράιχ το «δικαίωμα» να προσαρτήσει την περιοχή της Σουδητίας κοντά στα σύνορα της Τσεχοσλοβακίας με την Πολωνία.
Η συνέχεια είναι, βέβαια, πια γνωστή. Ο πόλεμος τελικώς δεν απετράπη. Κάθε άλλο. Επέστρεψε ως… Β Παγκόσμιος.
«Όπως αποδείχθηκε, ο Χίτλερ δεν ήταν ικανοποιημένος μόνο με εκείνο το κομμάτι της Τσεχοσλοβακίας. Ήθελε ολόκληρη την Τσεχοσλοβακία, και έπειτα ολόκληρη την Πολωνία, όλο το Βέλγιο, ολόκληρη την Ολλανδία, ολόκληρη τη Γαλλία. Υπό το φως του αίματος, του θανάτου και της τραγωδίας που ακολούθησαν το 1938, η συμφωνία του Τσάμπερλεϊν κατέληξε να ταυτίζεται με μια άχαρη λέξη: τη λέξη “κατευνασμός”. Ο Τσάμπερλεϊν μνημονεύεται όχι για την ειρήνη που διαπραγματεύτηκε, αλλά για τον πόλεμο που ακολούθησε», γράφει η βραβευμένη με Πούλιτζερ ακαδημαϊκός, συγγραφέας και αρθρογράφος Αν Άπλμπαουμ στην ιστοσελίδα του Atlantic, με το βλέμμα στραμμένο στο ανοιχτό μέτωπο της Ουκρανίας, υπό το πρίσμα ωστόσο όσων έχουν προηγηθεί τα περασμένα περίπου ενενήντα χρόνια στην Ευρώπη.
1938 – 2022
«Περισσότερα από ογδόντα χρόνια αργότερα (σ.σ. από το 1938), μια άλλη συγκέντρωση στο Μόναχο προσπάθησε να μην κάνει το λάθος του Τσάμπερλεϊν», συνεχίζει η Άπλμπαουμ, αναφερόμενη στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου που πραγματοποιήθηκε στην περασμένη εβδομάδα, μια Διάσκεψη από την οποία για πρώτη φορά έπειτα από χρόνια έλειπε η ρωσική αντιπροσωπεία.
«Αντί να υποχωρήσουν μπροστά σε έναν δικτάτορα, όλοι οι παρευρισκόμενοι τον καταδίκασαν και απαίτησαν, ομόφωνα, τα ρωσικά στρατεύματα που έχουν συγκεντρωθεί στα σύνορα της Ουκρανίας να πάνε σπίτι τους», υπογραμμίζει η πολυβραβευμένη Αμερικανίδα συγγραφέας και ακαδημαϊκός, επικαλούμενη τις σχετικές δηλώσεις Αμερικανών και Γερμανών αξιωματούχων από το Μόναχο (της Αμερικανίδας αντιπροέδρου Κάμαλα Χάρις, του Αμερικανού ΥΠΕΞ Άντονι Μπλίνκεν, της Γερμανίδας ΥΠΕΞ Αναλένα Μπέρμποκ).
Ενότητα αλλά και ασυμφωνίες
«Αντί να μας διχάσουν, οι Ρώσοι μας έχουν φέρει πιο κοντά… Σε αυτήν τη διάσκεψη του Μονάχου δεν θα υπάρξει κανένας κατευνασμός…» Αυτό ήταν το κλίμα την περασμένη εβδομάδα στο Μόναχο σύμφωνα με την Άπλμπαουμ, με τους παρευρισκόμενους να συμφωνούν στο σύνολό τους πως μια ρωσική εισβολή στην Ουκρανία θα προκαλούσε σοβαρές κυρώσεις… σε βάρος του έτοιμου αλλά ακόμη εκτός λειτουργίας ρωσογερμανικού αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2, σε βάρος ρωσικών τραπεζών-επιχειρήσεων, κατά Ρώσων ιδιωτών κ.ά.
«Αν και δεν θα προμηθεύσουν όλοι με όπλα την Ουκρανία, όσοι το έχουν ήδη κάνει και όσοι θα συνεχίσουν να το κάνουν δεν το έκρυβαν», γράφει η Αμερικανίδα ακαδημαϊκός-συγγραφέας η οποία είδε ωστόσο στο Μόναχο φέτος, πέρα από την ενότητα της Δύσης, και μια «επίμονη νότα ασυμφωνίας», όπως υπογραμμίζει.
Η ουκρανική πλευρά (ο διευθύνων σύμβουλος της ουκρανικής εταιρείας φυσικού αερίου Naftogaz, ο Ουκρανός ΥΠΕΞ Ντμίτρο Κουλέμπα, ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι) κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, υποστηρίζοντας πως η Ρωσία δεν ανησυχεί για τις αμερικανικές κυρώσεις (θεωρεί πως θα μπορέσει να τις παρακάμψει όπως έχεις κάνει και σε άλλες περιπτώσεις στο παρελθόν), ενώ παράλληλα καλεί και τους Δυτικούς να διασαφηνίσουν ποιες ακριβώς θα είναι εκείνες οι ρωσικές κινήσεις που θα πυροδοτήσουν την επιβολή κυρώσεων.
Russian recognition of the fake Donbas republics is legal aggression. Time for sanctions, now.
— Anne Applebaum (@anneapplebaum) February 21, 2022
Σύμφωνα με την ουκρανική πλευρά, ρωσικές δυνάμεις έχουν ήδη ξεκινήσει να βομβαρδίζουν πόλεις στην ανατολική Ουκρανία.
«Η αρχιτεκτονική της παγκόσμιας ασφάλειας είναι εύθραυστη και είναι ανάγκη να επικαιροποιηθεί», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι από το Μόναχο, υπενθυμίζοντας υπό μορφή παραπόνων τρία πράγματα:
- τη μονομερή προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία (για την οποία «δεν έχει γίνει τίποτα» έκτοτε, όπως ο ίδιος καταγγέλλει)
- το γεγονός πως η Ουκρανία εγκατέλειψε τα πυρηνικά της το 1994 με αντάλλαγμα εγγυήσεις ασφαλείας από τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Ρωσία που ο ίδιος διερωτάται όμως τι απέγιναν
- και το ότι στην Ουκρανία ειπώθηκε πως οι θύρες του ΝΑΤΟ είναι ανοιχτές χωρίς όμως εκείνη να προκληθεί να ενταχθεί στη Συμμαχία.
Ο Ζελένσκι συνέχισε διερωτώμενος εάν έχουμε μάθει όσα μας έχει διδάξει η ιστορία, ενώ παράλληλα χρησιμοποίησε και τη λέξη «κατευνασμός» για να περιγράψει όμως όχι όσα είχαν προηγηθεί στο Μόναχο το 1938 αλλά όσα συνέβησαν στο Μόναχο το 2022.
«Τα γράφω αυτά σε μια περίεργη, άμορφη, διφορούμενη στιγμή. Είναι Κυριακή απόγευμα, 20 Φεβρουαρίου του 2022. Καμία μεγάλη εισβολή δεν έχει ακόμη εκδηλωθεί (σ.σ. από την πλευρά της Ρωσίας), ούτε κανείς έχει ανακοινώσει μεγάλες κυρώσεις (σ.σ. σε βάρος της Ρωσίας). Ωστόσο, η Ουκρανία ήδη υφίσταται τις συνέπειες μιας ανανεωμένης ρωσικής επιθετικότητας», σημειώνει στο κείμενό της για το Atlantic η Αν Άπλμπαουμ.
«Δεν υπάρχουν Τσάμπερλεϊν σε αυτήν την ιστορία», συνεχίζει η ίδια, χαιρετίζοντας την σκληρή, ξεκάθαρη γλώσσα με την οποία η διοίκηση Μπάιντεν έχει σταθεί απέναντι σε αυτήν την κρίση.
Ο Τσάμπερλεϊν, ο Τσόρτσιλ και η Ουκρανία
«Δεν μπορώ να φανταστώ πως η διοίκηση Τραμπ θα έκανε το ίδιο, και είμαι ανακουφισμένη που ο Τραμπ δεν είναι στην εξουσία», γράφει χαρακτηριστικά, υπογραμμίζοντας ωστόσο και κάτι άλλο:
Ότι μπορεί να μην υπάρχουν Τσάμπερλεϊν σε αυτήν την ιστορία αλλά δεν φαίνεται να υπάρχουν ούτε και Τσόρτσιλ.
«Θα ήταν αρκετά τα λίγα όπλα που παρείχαμε, αρκετές οι κυρώσεις με τις οποίες απειλήσαμε, για να αποτρέψουν μια εισβολή; Υπήρχαν πιο εξελιγμένα όπλα που θα μπορούσαμε να έχουμε παράσχει τις τελευταίες εβδομάδες ή τα τελευταία χρόνια; Έχει δίκιο ο Ζελένσκι που υπαινίσσεται ότι μια περαιτέρω εισβολή στην Ουκρανία θα μπορούσε να είναι απλώς ένα προοίμιο, η αρχή μιας ευρύτερης σύγκρουσης που θα μπορούσε να παρασύρει μεγάλο μέρος της Ευρώπης σε πόλεμο;», διερωτάται η Άπλμπαουμ, καταλήγοντας ωστόσο παράλληλα και σε ένα συμπέρασμα:
«Στο μεταξύ, παρά τα όσα ειπώθηκαν και συζητήθηκαν, παρά τις υποσχέσεις, η Ουκρανία θα πολεμήσει μόνη της.»
«Σε ένα δείπνο το βράδυ του Σαββάτου, μια Ουκρανή που συνάντησα για πρώτη φορά το 2014 – άρχισε την καριέρα της ως ακτιβίστρια κατά της διαφθοράς – σηκώθηκε και είπε στην αίθουσα ότι όχι μόνο θα επέστρεφε στο Κίεβο, αλλά ότι και ο σύζυγός της, Βρετανός πολίτης… αν επρόκειτο να γίνει πόλεμος, ήθελε να είναι στην Ουκρανία. Οι άλλοι Ουκρανοί στο δωμάτιο έγνεψαν καταφατικά: Όλοι προσπαθούσαν να βρουν πτήσεις για να πάνε πίσω. Οι υπόλοιποι από εμάς – Αμερικανοί, Πολωνοί, Δανοί, Βρετανοί – δεν είπαμε τίποτα. Γιατί γνωρίζαμε ότι δεν θα βρισκόμασταν στο πλευρό τους», καταλήγει η Αμερικανίδα.
Πηγή: the Atlantic