Ο εθνικολαϊκιστής Σέρβος πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς είναι πολύ στριμωγμένος τούτη την εποχή, με αφορμή τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Στις 3 Απριλίου έχει τριπλές εκλογές, προεδρικές, βουλευτικές και δημοτικές, και θα πρέπει να διαλέξει πλευρά. Ο πόλεμος στην Ουκρανία μπορεί να κρίνει το αποτέλεσμα –σίγουρα θα το επηρεάσει– ανάλογα με το πώς θα τοποθετηθεί. Θα συνταχθεί με τον Πούτιν ή θα συστρατευθεί με τους Δυτικούς εναντίον του;
Εως τώρα μια χαρά τα κατάφερνε πατώντας σε δύο βάρκες (Ρωσία, Δύση). Και περηφανευόταν γι’ αυτό προβάλλοντας το προφίλ του ηγέτη που μπορεί να τα έχει με όλους (τους ισχυρούς) καλά, προς όφελος του έθνους – και δικό του βεβαίως! Εφτασε όμως η στιγμή να αποφασίσει με ποιους θα πάει και ποιους θ’ αφήσει και επ’ αυτού αισθάνεται ήδη ότι έχει το μαχαίρι στον λαιμό.
«Μπορείτε να φανταστείτε τι πιέσεις θα δεχθεί τώρα η Σερβία σχετικά με την επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία; Είχα ήδη κλήσεις, τα τηλέφωνα πήραν φωτιά. Αυτό που βίωσα τις προηγούμενες ημέρες δείχνει τι μπορούμε να περιμένουμε», δήλωνε με αφορμή την αναγνώριση, πρώτα, των ρωσόφωνων «ανεξάρτητων Δημοκρατιών» από τη Μόσχα και τη στρατιωτική εισβολή στη συνέχεια.
Ο Βούτσιτς ηγείται της πιο φιλορωσικής χώρας της Ευρώπης, μετά τη Λευκορωσία του Λουκασένκο, που όμως απολαμβάνει ταυτόχρονα και καθεστώς υποψήφιου προς ένταξη στην Ε.Ε. κράτους, και την οικονομία της αιμοδοτούν σημαντικές δυτικές επενδύσεις. Η Ρωσία προσφέρει στη Σερβία, με αντάλλαγμα τη «γεωπολιτική αγκαλιά» της, φυσικό αέριο, πετρέλαιο και όπλα σε χαμηλές τιμές και, το σημαντικότερο, διεθνή υποστήριξη στο ζήτημα του Κοσόβου.
Και αν η φυλετική συγγένεια (Σλάβοι), το θρησκευτικό ομόδοξο (Ορθοδοξία) αλλά και η ρωσική γεωπολιτική ομπρέλα «προστασίας» καθιστούν τον Πούτιν ως τον πλέον δημοφιλή ηγέτη στον πληθυσμό, ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας, ειδικά στους νέους, κοιτάζει προς τη Δύση και τον τρόπο ζωής της, γεγονός που καθιστά τη Σερβία μια χώρα διχασμένη. Ενόψει και των εκλογών ο Βούτσιτς προσπάθησε να ισορροπήσει ανάμεσα στις πιέσεις Ευρωπαίων και Αμερικανών από τη μια, της Μόσχας από την άλλη και το «μάτι» εκλογικό σώμα.
Αποφάσισε να μη συμμετάσχει στις κυρώσεις και ταυτόχρονα απέφυγε να καταδικάσει ευθέως τη ρωσική στρατιωτική εισβολή. «Η Σερβία υποστηρίζει τον σεβασμό της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας και θεωρεί πολύ λάθος να διαταράσσεται η εδαφική της ακεραιότητα από τη Ρωσία», δήλωσε. Ομως τα πράγματα μπορεί να δυσκολέψουν ή και να λάβουν άσχημη τροπή για το Βελιγράδι και τα Βαλκάνια με αφορμή τη ρωσική επιθετικότητα στην Ουκρανία.
Οι υπαινιγμοί (απειλές) του Λαβρόφ ότι ο πόλεμος μπορεί να μεταφερθεί στα Βαλκάνια ενέτειναν τις ανησυχίες περί ρωσικής επιχείρησης αποσταθεροποίησης της περιοχής, ενώ η ειρηνευτική δύναμη της Ε.Ε. στη Βοσνία (EUFOR), που ενισχύθηκε με βουλγαρικά στρατεύματα, ανακοίνωσε ότι η Γαλλία θα πραγματοποιήσει εκπαιδευτικές πτήσεις μεγάλης ταχύτητας με μαχητικά αεροσκάφη τζετ στον εναέριο χώρο της Βοσνίας και το αεροπλανοφόρο «Σαρλ ντε Γκωλ» περιπολεί στην Αδριατική, ανοιχτά της Κροατίας. Στο σύνολό τους οι χώρες των Βαλκανίων, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, προετοιμάζονται για ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Η απειλή της Μόσχας για αποσταθεροποίηση, οι ασταθείς ισορροπίες σε Βοσνία και Κόσοβο και οι πολλαπλές πιέσεις στον Σέρβο πρόεδρο.
Αν όντως ο Πούτιν θελήσει να πυροδοτήσει τη βαλκανική «βόμβα», μόνο με τους Σέρβους μπορεί να το κάνει. Το Βελιγράδι κρατάει τα «σπίρτα» και τον «πυροσβεστήρα» στις δύο πιο επικίνδυνες και σιγοκαίουσες εστίες έντασης στην περιοχή, δηλαδή τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το Κόσοβο.
Η περίπτωση Ντόντικ
Από τον περασμένο Μάρτιο η Μόσχα, εκνευρισμένη με το αίτημα της Βοσνίας να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ, είχε δηλώσει πως θα αντιδράσει εάν προχωρήσει η διαδικασία. Με τη γραμμή του Κρεμλίνου συντάχθηκαν οι Σέρβοι της Βοσνίας, ο ηγέτης των οποίων, Μίλοραντ Ντόντικ, διατηρεί άριστες φιλικές, για κάποιους και οικονομικές, σχέσεις με τον Πούτιν και την ολιγαρχία του.
Ο Ντόντικ, ένας απρόβλεπτος και αμφιλεγόμενος πολιτικός, έχει θέσει ήδη σε τροχιά απόσχισης τη Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας, εξασφαλίζοντας σχετική απόφαση του κοινοβουλίου της και αποσύροντας πρόσφατα την οντότητα από ομοσπονδιακούς θεσμούς και δομές όπως ο στρατός, το φορολογικό σύστημα κ.ά., ενώ προσπάθησε να μπλοκάρει την ψήφιση από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση στον ΟΗΕ της καταδίκης της Σερβίας.
Ενδεχόμενη όμως απόσχιση των Σέρβων σημαίνει κατάρρευση της συμφωνίας του Ντέιτον, διάλυση της Βοσνίας και τεράστιο κίνδυνο να τεθεί σε κίνηση το βαλκανικό «ντόμινο», με βίαιες και αιματηρές ανατροπές του υφιστάμενου βαλκανικού συνοριακού χάρτη.
Χωρίς το Βελιγράδι, όμως, ο Ντόντικ δεν μπορεί να κινηθεί, και επί του παρόντος ο Βούτσιτς τού έχει επιβάλει σιωπή. Ο Σέρβος ηγέτης βιώνει και ο ίδιος ένα δράμα. Αν ο Πούτιν τού ζητήσει (αξιώσει) να γυρίσει τον διακόπτη των εξελίξεων στη Βοσνία για να προκαλέσει βαλκανική αναταραχή, πολύ δύσκολα θα του το αρνηθεί. Το Βελιγράδι έχει απόλυτη ανάγκη το βέτο της Ρωσίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας με το οποίο μπλοκάρει την εγγραφή του Κοσόβου στον ΟΗΕ, ενώ ενδεχόμενη συμπαράταξή του με τη Δύση, παρά τις επιθυμίες του «μεγάλου αδελφού», θα τον αποσταθεροποιήσει στο εσωτερικό, δεδομένου του πλειοψηφικού φιλορωσικού ρεύματος στην κοινωνία.
Οι πιέσεις όμως αρχίζουν και γίνονται για τους Σέρβους ασφυκτικές και από Αμερικανούς και Ευρωπαίους, που φοβούμενοι ότι η Ρωσία θα ενεργοποιήσει τους μηχανισμούς και κέντρα επιρροής της –με κορυφαίο το Βελιγράδι– για να προκαλέσει κρίση στα Βαλκάνια, ζητούν επιτακτικά από τον Βούτσιτς να ξεκαθαρίσει τη θέση του. Οι εξελίξεις καταγράφονται ραγδαίες.
Πλην της Βοσνίας, αίτημα για άμεση ένταξη στο ΝΑΤΟ προωθεί και το Κόσοβο, και εάν λόγω της κατάστασης επιτευχθεί καθ’ οιονδήποτε τρόπο μιας μορφής σύνδεσή τους με τη Συμμαχία, το Βελιγράδι δεν θα μπορεί να παρεμβαίνει με όρους ισχύος στα εσωτερικά των δύο κρατών.
Με άλλα λόγια, θα πρέπει να σκεφθεί περισσότερο εάν θα απειλεί την Πρίστινα, όπως συνηθίζει ο Βούτσιτς, ότι έχει έτοιμες μεραρχίες για να εισβάλει στο Κόσοβο για την προστασία του σερβικού στοιχείου, όταν θα ξέρει πως θα βρει απέναντί του το ΝΑΤΟ με το άρθρο 5 περί αλληλεγγύης.
Ούτε ο Ντόντικ θα εκτοξεύει, με το παραμικρό και ανάλογα με τα «κέφια» του, απειλές πως θα διαλύσει μια χώρα στην οποία αποτυπώνονται οι ευαίσθητες μεταπολεμικές βαλκανικές εθνοτικές και θρησκευτικές ισορροπίες.
Επ’ αυτού 19 μέλη του Κογκρέσου των ΗΠΑ, με επιστολή τους προς τον υπ. Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν, ζήτησαν την επιτάχυνση της ευρωατλαντικής πορείας των Δυτικών Βαλκανίων, επισημαίνοντας πως «η Ρωσία είναι εδώ και καιρό αποσταθεροποιητική δύναμη και πηγή παραπληροφόρησης στα Δυτικά Βαλκάνια, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την απόπειρα υποκίνησης στρατιωτικού πραξικοπήματος το 2016 στο Μαυροβούνιο».