Στις 13 Ιανουαρίου 1989, η υπό τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ Κ.Ε. του ΚΚΣΕ ενέκρινε ένα ψήφισμα «σχετικά με την κατάργηση των νομικών πράξεων που σχετίζονται με τη διαιώνιση της μνήμης του Αντρέι Ζντάνοφ», ιστορικό για τους Ελληνες της Μαριούπολης. Η κοιτίδα του ελληνισμού της Μαύρης Θάλασσας έπαιρνε πίσω την ιστορική της ταυτότητα, που της είχε αφαιρέσει ο Στάλιν. Ο αγώνας των κατοίκων της για να επιστραφεί το ελληνικότατο όνομα (Μαργιουπόλ) που έφερε όταν η αυτοκράτειρα Αικατερίνη μετεγκατέστησε αναγκαστικά εκεί τους Ελληνες της Κριμαίας, και ο Στάλιν άλλαξε το 1948, για να της δώσει αυτό του Αντρέι Ζντάνοφ, στενού συνεργάτη του, δικαιωνόταν.
Ηταν στην πρακτική του Στάλιν να δίνει τα ονόματα επιφανών μπολσεβίκων σε πόλεις της Σοβιετικής Ενωσης για να τους τιμήσει, με πρώτο βέβαια το δικό του. Οι Ελληνες της Μαριούπολης όμως ήταν οι πρώτοι που «αποκαθήλωσαν» από την ταυτότητά της μια τέτοια σταλινική, μυθική για το κομμουνιστικό καθεστώς, προσωπικότητα. Εξάλλου η μόνη σχέση του Ζντάνοφ με την πόλη «του» ήταν το ότι γεννήθηκε εκεί από Ρώσο πατέρα που υπηρετούσε ως δημόσιος υπάλληλος (γεωπόνος). Κατά τα άλλα, σπάνια την επισκεπτόταν και αυτό για «κομματική δουλειά». Δεινός πότης και πιστός μέχρι που ξεψύχησε στον Στάλιν, έγινε γνωστός στο εσωτερικό για το κυνηγητό διαφωνούντων ανθρώπων του πνεύματος και των τεχνών και διεθνώς όταν, ως ιδρυτής της Κομινφόρμ το 1947, επινόησε το περιβόητο «δόγμα Ζντάνοφ», σύμφωνα με το οποίο η βασική γεωπολιτική αντίθεση μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οριζόταν ανάμεσα στον ιμπεριαλισμό υπό τις ΗΠΑ και στον «δημοκρατικό κόσμο» με επικεφαλής τη Σοβιετική Ενωση.
Ολα αυτά βεβαίως τίποτα δεν σήμαιναν για τον ελληνισμό της Μαριούπολης, που ουδέποτε αγάπησε τον Ζντάνοφ. Κανείς τους δεν δήλωνε υπερήφανος για το ότι ζούσε στην «πόλη του Ζντάνοφ», ούτε βέβαια τον θρήνησαν όταν πέθανε το 1948 και ενταφιάστηκε στην Κόκκινη Πλατεία. Ετσι, όταν με τη άνοδο του Γκορμπατσόφ στην εξουσία άρχισαν να χαλαρώνουν κάπως τα πράγματα, το πρώτο που έκαναν οι Ελληνες ήταν να διώξουν το φάντασμά του που στοίχειωνε την πόλη τους. Συγκρότησαν λοιπόν μια ομάδα πρωτοβουλίας με την επωνυμία «Για τη Μαριούπολη» και ξεκίνησαν εκστρατεία για την επιστροφή του ονόματος Mariupol. Τον Ιανουάριο του 1989 ο αγώνας τους απέφερε καρπούς, καθώς η ανώτατη κομματική ηγεσία αποφάσισε τη διακοπή της «διαιώνισης της μνήμης του Αντρέι Ζντάνοφ». Κατέβηκαν οι ταμπέλες, γκρεμίστηκαν τα αγάλματα, άλλαξαν τα δημόσια έγγραφα, το ελληνικό άρωμά της επέστρεψε. «Η τελική απόφαση ελήφθη μεν από την Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΣΕ, αλλά τίποτα δεν θα είχε συμβεί αν δεν υπήρχαν πιέσεις από εμάς τους ίδιους τους κατοίκους της Μαριούπολης. Σε όλη την πόλη, κοντά στο Κεντρικό Πολυκατάστημα, στην πλατεία Θεάτρου, μαζεύονταν υπογραφές», θυμόταν αργότερα ο Αντρέι Μαρούσοφ, ιδρυτής και επικεφαλής της πρωτοβουλίας.
Τριάντα χρόνια μετά την «αποκατάσταση της ιστορικής δικαιοσύνης», η Μαριούπολη γιόρτασε το 2019 την επαναφορά του ονόματός της με εκδηλώσεις και μεγάλη έκθεση φωτογραφίας στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης A. I. Kuindzhi. Ηταν εκεί και ο τότε πρόξενος της Ελλάδας Γρηγόρης Τασσιόπουλος, ο οποίος απευθυνόμενους στους ομογενείς είπε μεταξύ άλλων: «Αυτό το όνομα συνδέεται με τους προγόνους των ανθρώπων που ζουν εδώ, εκείνους τους ιδρυτές που έφτασαν εδώ και δημιούργησαν μια πόλη με ανεπτυγμένη υποδομή». Με την πτώση του καθεστώτος, το «γκρίζο πέπλο» που τύλιγε την πόλη και τα περίχωρα με την ισχυρή ομογένεια απωθήθηκε σιγά σιγά και η πανάρχαια αύρα του ελληνισμού άρχισε να πνέει και πάλι ισχυρή. Πολιτιστικά κέντρα, ελληνικοί σύλλογοι, έδρα ελληνικής λογοτεχνίας, διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στα δημόσια ουκρανικά σχολεία, εκδόσεις ελληνικών βιβλίων και περιοδικών, ελληνικό ιατρικό κέντρο, επιχειρηματικές δραστηριότητες. Ο ελληνικός πολιτισμός, τα γράμματα και οι τέχνες, το ελληνικό επιχειρείν ανθούσαν και πάλι, η Μαριούπολη, μαζί με την Οδησσό, έγιναν τα πετράδια που κοσμούσαν τις ουκρανικές ακτές στην Αζοφική.
Μαρτυρικές ώρες για την πόλη-κόσμημα του ελληνισμού στη Μαύρη Θάλασσα, που φέρνουν στη μνήμη την περίοδο Στάλιν.
Ωσπου ήρθε η «μαύρη μέρα» (24 Φεβρουαρίου 2022) της ρωσικής εισβολής, που εξελίσσεται σε πιο καταστροφική ακόμα και από το απεχθές πογκρόμ του Στάλιν. Τότε, στις 15 Δεκεμβρίου του 1937, με την υπ’ αριθμ. 50215 ντιρεκτίβα του κομισάριου εσωτερικών υποθέσεων Νικολάι Γιεζόφ, εξουσιοδοτείτο η NKVD (πρόδρομος της KGB) να προχωρήσει σε ανακάλυψη και άμεση εξάλειψη δικτύων «Ελλήνων εθνικιστών, κατασκόπων και εχθρών του λαού». Ακολούθησε άγριος διωγμός. Χιλιάδες ομογενείς συνελήφθησαν, βασανίστηκαν και εξορίστηκαν στη σιβηρική στέπα, ενώ υπολογίζεται ότι περί τις 5.000 εξοντώθηκαν. Τώρα, οι βόμβες και οι πύραυλοι του Πούτιν καταστρέφουν ό,τι έχτισε τόσα χρόνια ο ελληνισμός στις πατρογονικές του εστίες.
«Ζωή εν τάφω»
Οι εικόνες που έρχονται από τη Μαριούπολη προκαλούν αποτροπιασμό. Ο «πόλεμος του κινητού» εξελίσσεται παράλληλα με την ηρωική αντίσταση στα μέτωπα. Οι Ουκρανοί μάχονται επί του πεδίου με τα καλάσνικοφ και τα αντιαρματικά και από τα καταφύγια με τα κινητά τηλέφωνα… Στέλνουν φωτογραφίες, μεταδίδουν πληροφορίες, περιγράφουν δραματικές στιγμές από τη «ζωή εν τάφω» στις κρύπτες, όπου η αλληλεγγύη και η ανθρωπιά περισσεύουν. Η πρόεδρος της ομοσπονδίας των Ελλήνων της Ουκρανίας Αλεξάντρα Προτσένκο, για παράδειγμα, έσπευσε να προφυλαχθεί σε ένα καταφύγιο στη Μαριούπολη κάτω από το σπίτι ενός ζευγαριού ηλικιωμένων Ουκρανών. Οταν της δόθηκε η ευκαιρία να βγει λόγω ελληνικού διαβατηρίου, αρνήθηκε να εγκαταλείψει τους υπερήλικους σωτήρες της επιμένοντας να τους πάρει μαζί της!
Οι πληροφορίες ανέφεραν ότι έχει καταστραφεί το κτίριο που στέγαζε την έδρα της ελληνικής λογοτεχνίας στο πανεπιστήμιο, υπέστη μεγάλες ζημιές το ελληνικό ιατρικό κέντρο, χτυπήθηκε το περίφημο μουσείο στο οποίο φιλοξενούνται κειμήλια και στοιχεία για την προαιώνια ελληνική παρουσία. Ουδείς γνωρίζει το πραγματικό εύρος της καταστροφής που συνεχίζεται καθώς μαίνονται οι ρωσικοί βομβαρδισμοί. Η ανάρτηση του ηρωικού Ελληνα προξένου Μανώλη Ανδρουλάκη, με το που απέδρασε από τη βομβαρδιζόμενη πόλη, ότι «πλέον είναι βέβαιο, η Μαριούπολη δεν υπάρχει πια», τα λέει όλα. Οι Ελληνες της Μαριούπολης όμως δεν απειλούνται μόνο από τις ρουκέτες και τις βόμβες των Ρώσων, αλλά και από την εναντίον τους «μαύρη» προπαγάνδα που συνοδεύει τα ρωσικά τανκς και το πυροβολικό. Στις κραυγές αγωνίας των ομογενών ότι ο πολιτισμός τους ισοπεδώνεται και οι ίδιοι κινδυνεύουν, αγκιτάτορες και προπαγανδιστές εκτοξεύουν «λάσπη» περί λαθρεμπόρων, σωματεμπόρων κ.ά. που εκπέμπουν εκκλήσεις σωτηρίας για να δικαιολογήσουν την εγκληματική εισβολή!