«Αλληλούια!» Ετσι υποδέχθηκε η καθηγήτρια Χημείας της Ατμόσφαιρας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Κίμπερλι Πράδερ, την ανακοίνωση με την οποία ο Λευκός Οίκος περιγράφει επιτέλους –έστω και με δυόμισι χρόνια καθυστέρηση– τον βασικό τρόπο μετάδοσης του κορωνοϊού. Το γεγονός ότι ο SARS-CoV-2 μεταδίδεται κυρίως σε χώρους με ανεπαρκή εξαερισμό και αιωρείται επί ώρες στον αέρα ολόκληρου του δωματίου σαν τον καπνό του τσιγάρου είναι μια θεμελιώδης πληροφορία που ακόμη και σήμερα δεν έχει λάβει την προσοχή που της αξίζει. Ακόμα και τώρα, ανάμεσα σε ένα αντισηπτικό και σε ένα μετρητή διοξειδίου του άνθρακα, ο περισσότερος κόσμος που θέλει να προφυλαχθεί από τον ιό θα επιλέξει, ατυχώς, το πρώτο. Ακόμη και όσοι κατανοούν την πραγματικότητα της αερογενούς μετάδοσης θεωρούν ότι το κύριο μέσο προστασίας στους εσωτερικούς χώρους είναι η χρήση της κατάλληλης μάσκας ή ότι αν κρατηθούν σε απόσταση μεγαλύτερη των τριών μέτρων από τον φορέα δεν κινδυνεύουν.
Η ανακοίνωση του Λευκού Οίκου και το σχετικό σεμινάριο που οργάνωσε την Τρίτη ήταν μια αργοπορημένη προσπάθεια να ενημερωθούν οι διαχειριστές κτιρίων και εσωτερικών χώρων ότι άθελά τους βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της μάχης κατά του κορωνοϊού. Οτι αν σε ένα χώρο εργασίας, ένα χώρο διασκέδασης ή ένα σχολείο παρατηρηθούν περιστατικά υπερμετάδοσης, το πρώτο που πρέπει να γίνει είναι να ελεγχθεί η ποιότητα του αέρα. Οπως οι εταιρείες ύδρευσης αποτρέπουν τη μετάδοση ασθενειών φιλτράροντας και χλωριώνοντας το νερό, έτσι και οι διαχειριστές των κτιρίων μπορούν να αποτρέψουν τη μετάδοση του κορωνοϊού βελτιώνοντας την ποιότητα του αέρα. «Οι έρευνες δείχνουν ότι αν ο αέρας ενός δωματίου ανανεώνεται πέντε φορές την ώρα, ο κίνδυνος μετάδοσης του κορωνοϊού μειώνεται κατά 50%», ανέφερε η ανακοίνωση της επιστημονικής υπευθύνου του Λευκού Οίκου. Οπου δεν υπάρχουν παράθυρα ή δεν είναι δυνατό να μείνουν για πολλή ώρα ανοικτά, ο αέρας μπορεί να καθαρίζεται με την τοποθέτηση καλύτερων φίλτρων στα συστήματα εξαερισμού/κλιματισμού (φίλτρα MERV13 στην δεκαεξαβάθμια κλίμακα, αντί των συνηθισμένων MERV8) ή και με φορητές συσκευές φίλτρων ΗΕΡΑ.
Σε κάποιες χώρες ο έλεγχος της ποιότητας του αέρα στους εσωτερικούς χώρους έχει ήδη γίνει κοινός τόπος. Στην Ιαπωνία, έξω από τις αίθουσες των κινηματογράφων υπάρχουν ενδείξεις με τις συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα σε κάθε αίθουσα. (Αυξημένη συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα σημαίνει αυξημένη συγκέντρωση αέρα που έχει περάσει πρώτα από τους πνεύμονες άλλων.) Στην Ταϊβάν έχουν τοποθετηθεί φορητά φίλτρα αέρα μέσα στα λεωφορεία, ενώ στην Αυστραλία, φορητά φίλτρα βρίσκονται δίπλα στα κρεβάτια των πασχόντων από κορωνοϊό, ώστε να εισπνέουν μικρότερο ιικό φορτίο και να αναρρώσουν πιο γρήγορα.
Την άνοιξη του 2020, ενώ στην Ευρώπη και στην Αμερική διαφωνούσαμε για το αν είναι καλύτερος ο Αντονι Φάουτσι, ο Σωτήρης Τσιόδρας ή ο Σουηδός Αντερς Τέγκνελ που δεν επέβαλε lockdown, ο Ιάπωνας επιδημιολόγος Χιτόσι Οσιτάνι κατάλαβε από τους πρώτους τι συμβαίνει και εισηγήθηκε μέτρα που αντιμετώπισαν το πρόβλημα στη ρίζα του. Σήμερα η Ιαπωνία, χώρα με έντεκα φορές μεγαλύτερο πληθυσμό από την Ελλάδα και με ακόμη υψηλότερο ποσοστό ηλικιωμένων από ό,τι η Ελλάδα, έχει χάσει τον ίδιο αριθμό ανθρώπων από κορωνοϊό (περίπου 28.000).
Ο SARS-CoV-2 μεταδίδεται κυρίως σε εσωτερικούς χώρους με ανεπαρκή εξαερισμό και αιωρείται επί ώρες – Χρησιμότερος ένας μετρητής διοξειδίου του άνθρακα από ένα… αντισηπτικό.
Καθυστερήσεις
Το καλοκαίρι του 2020 ήταν ήδη τόσο πολλά τα στοιχεία που έδειχναν ότι το πρόβλημα είναι στον αέρα, ώστε 239 επιστήμονες, μεταξύ των οποίων και ο Οσιτάνι, εισηγήθηκαν στον ΠΟΥ να λάβει αμέσως μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση. Ο ΠΟΥ και το αμερικανικό CDC καθυστέρησαν δραματικά, ενώ όταν αναγνώρισαν την αερογενή μετάδοση δεν έγινε καμία εκστρατεία του μεγέθους που θα έπρεπε. Ετσι, ο περισσότερος κόσμος έχει μείνει με την εντύπωση ότι για να αποφύγει τη λοίμωξη πρέπει να αερίζει τα ρούχα, να καθαρίζει τις συσκευασίες και να «πλένει τα χέρια πολύ σχολαστικά». Εν τω μεταξύ, στα σχολεία, ολόκληρες τάξεις γεμάτες παιδιά, ακόμη και εμβολιασμένα, ακόμη και με τις σωστές μάσκες, πέφτουν σαν τις μύγες.
Ενα μέρος που απέφυγε αυτή τη μοίρα ήταν η περιφέρεια Μάρκε της κεντρικής Ιταλίας, στην περιοχή της Ανκόνας. Εκεί, από την αρχή της σχολικής χρονιάς εγκαταστάθηκε μηχανικός αερισμός σε 300 σχολικές τάξεις και μετρήθηκαν τα κρούσματα κορωνοϊού σε σχέση με 10.000 τάξεις στις οποίες ο αερισμός γινόταν μέσω των παραθύρων. «Ο μηχανικός αερισμός μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο μετάδοσης», λέει στην «Κ» ο Ιταλός καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κουίνσλαντ της Αυστραλίας, Τζόρτζο Μπουονάνο, ο οποίος συμμετείχε στον σχεδιασμό της έρευνας, έχοντας δημοσιεύσει εργασίες για τους μηχανισμούς διάδοσης παθογόνων οργανισμών. «Διαπιστώσαμε ότι αν ο αέρας στην τάξη ανανεώνεται έξι φορές την ώρα, ο κίνδυνος μετάδοσης μειώνεται κατά 80%». Μετά την επιτυχία του πειράματος, η περιφέρεια θα χρηματοδοτήσει την εγκατάσταση συσκευών καθαρισμού σε περισσότερες τάξεις.
Η φροντίδα της ποιότητας του αέρα στους εσωτερικούς χώρους απαιτεί αλλαγή παραδείγματος και απομακρύνεται από την κυρίαρχη λογική της ατομικής ευθύνης για την αποτροπή της διάδοσης του κορωνοϊού. Ομως, η ιστορία των τελευταίων δυόμισι χρόνων δείχνει ότι η μετάβαση είναι αναπόφευκτη αν θέλουμε να επιστρέψουμε σε μια πραγματική και όχι κατ’ όνομα «κανονικότητα».