Οι δολοφονίες αμάχων στην πόλη της Μπούκα, λίγο έξω από το Κίεβο, έχουν προκαλέσει ένα κύμα κατηγοριών για διάπραξη εγκλημάτων πολέμου από τις ρωσικές δυνάμεις στην Ουκρανία, με πολλούς να υποστηρίζουν ότι αυτού του είδους οι ενέργειες εκ μέρους της Ρωσίας δεν περιορίζονται εκεί.
«Αυτό που είδατε εδώ, πρόκειται για πραγματική γενοκτονία», είχε δηλώσει ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι από την Μπούκα.
Ωστόσο, οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ δεν έχουν χρησιμοποιήσει αυτό τον όρο για να περιγράψουν όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία.
Υπάρχουν λοιπόν επαρκή στοιχεία ώστε να κατηγορηθούν οι ρωσικές δυνάμεις για τη διάπραξη αυτού που είναι γνωστό ως «το σοβαρότερο όλων των εγκλημάτων»;
Πώς ορίζεται η «γενοκτονία»;
Η γενοκτονία θεωρείται σε μεγάλο βαθμό ως το σοβαρότερο έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.
Ορίζεται ως η μαζική θανάτωση μιας συγκεκριμένης ομάδας ανθρώπων – για παράδειγμα, η δολοφονία 6 εκατ. Εβραίων κατά το Ολοκαύτωμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών που αφορά τις γενοκτονίες, τις ορίζει ως τη διάπραξη μιας σειράς εγκλημάτων «με την πρόσθεση της καταστροφής, μερικής ή ολικής, μιας εθνικής, εθνοτικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας». Τα εγκλήματα αυτά είναι τα ακόλουθα:
- Οι δολοφονίες μελών αυτής της ομάδας
- Η πρόκληση σοβαρών σωματικών ή πνευματικών βλαβών στα μέλη της ομάδας
- Η σκόπιμη διαμόρφωση συνθηκών διαβίωσης, οι οποίες είναι υπολογισμένες να προκαλέσουν ολική ή μερική σωματική εξάντληση, στην εν λόγω ομάδα
- Η επιβολή μέτρων που σκοπό έχουν να αποτρέψουν τις γεννήσεις εντός της ομάδας
- Η δια της βίας μεταφορά παιδιών από την ομάδα σε κάποια άλλη
Έχει διαπράξει γενοκτονία η Ρωσία στην Ουκρανία;
Δεν υπάρχει μια κοινή απάντηση στο ερώτημα αυτό.
Ο Γιουτζίν Φίνκελ, αναπληρωτής καθηγητής διεθνών υποθέσεων στο Τζονς Χόπκινς, πιστεύει ότι στην Ουκρανία λαμβάνει χώρα μια γενοκτονία. Όπως αναφέρει, υπάρχουν στοιχεία για δολοφονίες ανθρώπων με βάση την ουκρανική τους ταυτότητα, οι οποίες διεπράχθησαν τόσο στη Μπούκα και όσο σε άλλα μέρη.
«Δεν πρόκειται απλώς για δολοφονία ανθρώπων. Πρόκειται για στοχοποίηση μιας εθνικής ομάδας», δήλωσε στο BBC.
Ωστόσο, η ρητορική της Μόσχας εισάγει και το ζήτημα της πρόθεσης για γενοκτονία, αναφέρει ο Φίνκελ.
Κάνει μάλιστα αναφορά σε ένα άρθρο με τίτλο «Τι πρέπει να κάνει η Ρωσία με την Ουκρανία;», το οποίο δημοσιεύθηκε αυτή την εβδομάδα από το ρωσικό κρατικό πρακτορείο Ria.
Το άρθρο υποστηρίζει ότι η Ουκρανία «δεν είναι δυνατό να υπάρχει ως κράτος» και ακόμη και το όνομά της «δεν φαίνεται να μπορεί να διατηρηθεί».
Η εθνικιστική ελίτ της Ουκρανίας «θα πρέπει να ρευστοποιηθεί, η επανεκπαίδευσή της είναι αδύνατη», αναφέρει ο συντάκτης του άρθρου, Τιμοφέι Σεργκέιτσεφ.
Στηρίζει τη θεωρία του στον αβάσιμο ισχυρισμό ότι η Ουκρανία είναι ένα ναζιστικό κράτος, υποστηρίζοντας ότι ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού είναι επίσης ένοχο, καθώς είναι «παθητικά Ναζί» και συνεπώς, φέρουν και εκείνοι ευθύνη.
Μετά από μια νίκη της Ρωσίας, αυτοί οι άνθρωποι θα έπρεπε να μορφωθούν εκ νέου, κάτι που θα αφορούσε χρονικά μια ολόκληρη γενιά και θα σήμαινε «αναπόφευκτα “από-ουκρανικοποίηση”».
«Για εμένα, η αλλαγή του τόνου στη Ρωσία τις τελευταίες εβδομάδες, και ειδικά μεταξύ των ελίτ, ήταν το κρίσιμο σημείο που αποκαλούμε ως το κατώφλι της πρόθεσης, όχι μόνο για την καταστροφή του κράτους… αλλά και για την καταστροφή μιας ταυτότητας»,
«Ο στόχος του πολέμου είναι η “από-ουκρανικοποίηση”… δεν εστιάζουν στο κράτος, εστιάζουν στους Ουκρανούς», αναφέρει ο Φίνκελ στο BBC.
Ο Γκρέγκορι Στάντον, πρόεδρος και επικεφαλής του Genocide Watch, δήλωσε ότι υπάρχουν στοιχεία πως «ο ρωσικός στρατός προσπαθεί στην πραγματικότητα να καταστρέψει, εν μέρει, την εθνική ομάδα των Ουκρανών».
«Για αυτό στοχεύουν στους αμάχους. Δεν στοχεύουν απλώς στους μαχητές και στον στρατό».
Αναφέρει, επίσης, ότι οι ισχυρισμοί του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν λίγο πριν την εισβολή, ότι ο οκταετής πόλεμος στα ανατολικά της Ουκρανίας έμοιαζε με γενοκτονία, ήταν αυτό που κάποιοι ακαδημαϊκοί αποκαλούν «καθρέφτισμα».
«Συχνά, ο δράστης της γενοκτονίας θα κατηγορήσει πρώτα την άλλη πλευρά – [δηλαδή] τα θύματα που στοχοποιεί – ότι προσπαθεί να διαπράξει γενοκτονία πριν το κάνει στην πραγματικότητα ο ίδιος. Αυτό συνέβη σε αυτή την περίπτωση», εξηγεί ο Στάντον.
«Δεν υπάρχουν ακόμη αρκετά στοιχεία»
Άλλοι ειδικοί, ωστόσο, αναφέρουν ότι είναι πολύ νωρίς να τοποθετηθούν σε αυτή την κατηγορία οι ρωσικές θηριωδίες στην Ουκρανία.
Όπως ανέφερε στο BBC Τζόναθαν Λίντερ Μέιναρντ, λέκτορας Διεθνούς Πολιτικής στο King’s College του Λονδίνου, τα στοιχεία παραμένουν πολύ ασαφή, εάν λάβουμε υπόψη τον αυστηρό ορισμό της Σύμβασης για τις Γενοκτονίες.
Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι δεν λαμβάνει χώρα μια γενοκτονία – αναφέρει ότι «είναι πολύ σαφές» ότι συμβαίνουν θηριωδίες – απλώς δεν έχουν ξεκαθαριστεί ακόμα τα όριά τους.
Ωστόσο, το ερώτημα σχετικά με το αν η Ρωσία διαπράττει γενοκτονία δεν θα πρέπει να επισκιάζει τις φρικαλεότητες των ρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία, αναφέρει ο Άλεξ Χίντον, διευθυντής του Κέντρου για τη Μελέτη της Γενοκτονίας και των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Πανεπιστήμιο Rutgers.
«Ξέρουμε ότι φρικτά εγκλήματα λαμβάνουν χώρα και αυτό απαιτεί δράση. Δεν θα έπρεπε να νομίζουμε ότι θα έπρεπε να θεωρείται “γενοκτονία” προκειμένου να κάνουμε περισσότερα», είπε.
Πώς θα διεξαχθούν οι έρευνες;
Σύμφωνα με πληροφορίες, ομάδες εγκληματολογικών ερευνών βρίσκονται ήδη στην Μπούκα, όπου θα εξετάσουν στοιχεία σχετικά με τις δολοφονίες των αμάχων.
Το έργο τέτοιου είδους ομάδων τείνει να εστιάζει στην εύρεση και την αναγνώριση σορών, έτσι ώστε να επιστραφούν στις οικογένειές τους και να ταφούν με αξιοπρέπεια, αναφέρουν δύο ειδικοί σε άρθρο τους στην ιστοσελίδα The Conversation. Σε πολλές περιπτώσεις όμως, υπάρχει και το ερώτημα του πώς πέθαναν οι άνθρωποι αυτοί.
Πρόκειται για ένα βασικό στοιχείο για την απόδοση δικαιοσύνης μετά από μια διαμάχη όπως αυτή που λαμβάνει χώρα στην Ουκρανία.
Στο νεκροτομείο, οι ειδικοί θα εξετάσουν όσα απέμειναν από ένα σημείο ταφής ώστε να διαπιστώσουν πόσα άτομα υπάρχουν εκεί και να βοηθήσουν στην ταυτοποίησή τους.
Επιπλέον, θα αναζητήσουν ίχνη στο σώμα που να σχετίζονται με μάχη, όπως και τραυματισμούς που να προκλήθηκαν από εκρήξεις ή και από εκτελέσεις (για παράδειγμα, τραύματα από πυροβολισμούς στο πίσω μέρος του κεφαλιού). Αυτό μπορεί να καταστεί περίπλοκο λόγω αλλοιώσεων στο σώμα που να έγιναν μετά το θάνατο – όπως απόπειρες καύσης του πτώματος – αλλά συνήθως παραμένει δυνατός ο εντοπισμός στοιχείων.
Είναι σημαντικό αυτές οι διαδικασίες να διεξαχθούν από επαγγελματίες ώστε να αυξηθεί στον μέγιστο βαθμό ο αριθμός των αποδείξεων που θα συγκεντρωθούν καθώς και για να αποφευχθούν όσο το δυνατόν περισσότερο τυχόν εσφαλμένες ταυτοποιήσεις.
Σε κάθε περίπτωση, η αξιοπρέπεια των θανόντων είναι βασική προτεραιότητα, καθώς και η ενημέρωση των οικογενειών τους για το τι συνέβη.
Όπως αναφέρουν οι δύο ειδικοί, όλα αυτά δεν θα έπρεπε να συμβαίνουν, αλλά δυστυχώς αποτελούν πραγματικότητα και έχουν καθήκον να τα καταγράψουν.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr