Τα τελευταία χρόνια έχουν κάνει την εμφάνισή τους αιματολογικά τεστ για τη διάγνωση κάποιων μορφών καρκίνου, τα οποία είναι γνωστά ως «ρευστές βιοψίες». Mέχρι σήμερα χρησιμοποιούνται, κατά κύριο λόγο, για την προσαρμογή των θεραπευτικών αγωγών στις ανάγκες του αρρώστου, αλλά και για να διαπιστωθεί τυχόν υποτροπή της νόσου. Το ερώτημα που απασχολεί τους Αμερικανούς ειδικούς είναι κατά πόσον τέτοια διαγνωστικά τεστ, εάν συμπεριληφθούν στις τυποποιημένες εξετάσεις που γίνονται τακτικά, θα συμβάλλουν ώστε οι πολίτες να παραμείνουν υγιείς, και ο Λευκός Οίκος να επιτύχει τη δέσμευσή του για μείωση κατά 50% των θανάτων από καρκίνο τα επόμενα 25 χρόνια. Προκειμένου να απαντηθεί αυτό το ερώτημα, οι ερευνητές σχεδιάζουν μεγάλη μελέτη, διάρκειας επτά ετών, με τη συμμετοχή 200.000 ανθρώπων.
Δεν διαθέτουμε στοιχεία ότι αυτά τα εξελιγμένα αιματολογικά τεστ προβλέπουν με ασφάλεια την επάρατη νόσο.
Οπως επισημαίνει η δρ Λόρι Μινασιάν των αμερικανικών Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας, που συμμετέχει στον σχεδιασμό της μελέτης, «όλα αυτά τα τεστ φαίνονται καταπληκτικά. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν διαθέτουμε ασφαλή στοιχεία που να υποδεικνύουν ότι μειώνουν τον κίνδυνο θανάτου από καρκίνο». Μέχρι στιγμής, εξάλλου, η ιστορία της υπερβολικά έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου δεν είχε αξιοσημείωτη επιτυχία. Το 2004, η Ιαπωνία διέκοψε μία τέτοια προσέγγιση για διάγνωση παιδικών καρκίνων όταν μελέτες έδειξαν ότι δεν βοηθούσε για να σωθούν ζωές. Πέρυσι, έρευνα διάρκειας 16 ετών για την ανίχνευση καρκίνου των ωοθηκών σε 200.000 γυναίκες στη Βρετανία έδειξε ότι οι τυχαίες εξετάσεις δεν συνέβαλαν στην αποτροπή θανάτων από τη νόσο. Παρόμοια ήταν τα αποτελέσματα και για την αιματολογική εξέταση καρκίνου του προστάτη. Μία ακόμα πτυχή του θέματος είναι ότι συχνά αυτές οι εξετάσεις ανιχνεύουν καρκίνους που δεν χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης, ενώ τους διαφεύγουν θανατηφόρες μορφές της νόσου που εξελίσσονται με πολύ μεγάλη ταχύτητα. Σε αυτά τα αρνητικά προστίθεται η μεγάλη αγωνία που προκαλούν τα «ψευδώς θετικά» αποτελέσματα, το υψηλότατο κόστος τους και, βέβαια, οι παρενέργειες από τις περιττές αντικαρκινικές θεραπείες.
Αντιθέτως, οι τακτικές διαγνωστικές εξετάσεις αποδεικνύονται σωτήριες για τον καρκίνο του μαστού, του τραχήλου της μήτρας και τους παχέος εντέρου, ενώ για τους καπνιστές συστήνεται και ο έλεγχος για καρκίνο των πνευμόνων. Επίσης, ερευνητές του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ κατάφεραν με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης να αναλύσουν τα ιατρικά αρχεία ασθενών και να προβλέψουν με αξιοπιστία 88% ποιος διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παγκρέατος, ακόμα και κατά 25 φορές, για την επόμενη τριετία. Η μελέτη τους παρουσιάστηκε στο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Αντικαρκινικής Ερευνας. To ηλεκτρονικό σύστημα πρόβλεψης, βέβαια, έχει μακρύ δρόμο μπροστά του μέχρι να βρει κλινική εφαρμογή.