«Είσαι Ελληνας; Να ξέρεις πως οφείλω το ενδιαφέρον μου στην πολιτική σε έναν δικό σας, τον Μάικλ Δουκάκις». Αυτές ήταν οι πρώτες κουβέντες που αντήλλαξα με την Καρίν Ζαν-Πιερ πριν από ακριβώς 20 χρόνια. Ημασταν και οι δύο δευτεροετείς φοιτητές στη Σχολή Διεθνών και Εσωτερικών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Κολούμπια και είχαμε μόλις ξεκινήσει την τελική μας εργασία: ένα ντοκιμαντέρ για την προσφυγική κοινότητα της Αϊτής, στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης.
«Και πώς ακριβώς σχετίζεσαι με τον Δουκάκις;» τη ρώτησα με αφέλεια. «Α, δεν τον έχω συναντήσει ποτέ μου. Ομως πίσω στο 1988, τον παρακολουθούσα στην τηλεόραση την ημέρα που αποδέχτηκε το προεδρικό χρίσμα στο συνέδριο των Δημοκρατικών. Η μουσική υπόκρουση που συνόδευε την είσοδό του ήταν το “America” του Νιλ Ντάιαμοντ. Και στους στίχους το τραγούδι λέει “έρχονται στην Αμερική και δεν κοιτάζουν πίσω”. Ακριβώς όπως η οικογένειά μου. Δεν άκουγα τι έλεγε ο Δουκάκις, χορεύαμε όμως μαζί με τους γονείς μου και τα δυο μικρά αδέλφια ευτυχισμένοι στο άκουσμα του τραγουδιού. Ηταν η δική μας ιστορία».
Στην πραγματικότητα αυτό που μου διηγήθηκε η Καρίν Ζαν-Πιερ ήταν το τέλος της ιστορίας. Η αρχή, ήταν πολύ πιο δύσκολη και σίγουρα πιο δραματική. Οι γονείς της, καταγόμενοι και οι δυο από την Αϊτή, αποφάσισαν να φύγουν από τη χώρα στις αρχές της δεκαετίας του 1970, πάμφτωχοι και κυνηγημένοι από το καθεστώς του δικτάτορα Ντιβαλιέ. Βρέθηκαν στη γειτονική Μαρτινίκα, αφήνοντας πίσω σε βρεφική ηλικία το μοναδικό τους παιδί. Το βρέφος πέθανε μερικές εβδομάδες μετά.
Το δεύτερο παιδί τους, η Καρίν, γεννήθηκε το 1975 στη Μαρτινίκα. Μιλούσε μόνο γαλλικά –καθότι η χώρα παρέμενε γαλλική αποικία– και έμαθε να μιλάει αγγλικά όταν η οικογένειά της μετανάστευσε στην Αμερική. Μεγάλωσε στο Κουίνς και πήγε σε καθολικό σχολείο. Οι γονείς της έκαναν δυο και τρεις δουλειές για να μπορέσει η ίδια και τα δυο πιο μικρά αδέλφια της να πάρουν όσο το δυνατόν καλύτερη μόρφωση. Ο πατέρας της οδηγούσε ταξί και η μητέρα της φρόντιζε ηλικιωμένους. Η Καρίν διακρίθηκε στον αθλητισμό –ο σωματότυπός της τη βοηθούσε να τρέχει πολύ γρήγορα–, ήθελε να σπουδάσει ιατρική αλλά η βαθμολογία της δεν το επέτρεψε και τελικά φοίτησε στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Νέας Υόρκης. Συνέχισε τις σπουδές της στη Δημόσια Διοίκηση στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.
Οι γονείς της έκαναν δύο και τρεις δουλειές για να μπορέσουν να σπουδάσουν τα παιδιά τους.
Από την ημέρα που γνωριστήκαμε και για πέντε συνεχόμενους μήνες δουλεύαμε σε καθημερινή βάση για 8-10 ώρες σε μια δική της ιδέα, το πώς δηλαδή η ιστορία ενός συγκεκριμένου ιερέα, του πατέρα Σεν Σαρίκ, που ήταν ο πνευματικός πατέρας των Αϊτινών προσφύγων στη Νέα Υόρκη, επηρέασε τη ζωή χιλιάδων συμπολιτών του. Επρόκειτο για μια συγκλονιστική μορφή. Η οικογένειά του είχε σφαγιαστεί από τους ανθρώπους του δικτάτορα Ντιβαλιέ και ο ίδιος είχε ξεκινήσει μια νέα ζωή στο Μπρούκλιν.
Μέσα από την προσωπική του ιστορία αναδείξαμε την ιστορία 200 χρόνων της Αϊτής – το 2003 ήταν άλλωστε η χρονιά που η φτωχή χώρα της Καραϊβικής γιόρταζε τα 200 χρόνια από την ανεξαρτησία της. Η δουλειά μας, που περιλάμβανε εκατοντάδες ώρες γυρισμάτων σε δύσκολες γειτονιές, είχε πάντως επιτυχία: το ντοκιμαντέρ μας κέρδισε τις εντυπώσεις και μια χρηματοδότηση για ένα ταξίδι στην Αϊτή για κινηματογράφηση πλάνων και συνεντεύξεις. Για την ίδια ήταν η πρώτη της φορά. Η συγκίνησή της ήταν τεράστια.
Ο χαρακτήρας
Οι εμπειρίες αυτές διαμόρφωσαν ένα χαρακτήρα ατσάλινο: στη διάρκεια των φοιτητικών χρόνων ασχολήθηκε με τον φοιτητικό σύλλογο και εξελέγη πρόεδρος. Στην τελετή αποφοίτησης εκφώνησε τον αποχαιρετιστήριο λόγο, πλάι στον Μάικλ Μπλούμπεργκ. Ο καθηγητής της και πρώην δήμαρχος της πόλης, Ντέιβιντ Ντίνκινς, την ενθάρρυνε να ασχοληθεί με την πολιτική. Αρχικά δούλεψε στον Τζον Εντουαρντς που διεκδίκησε το χρίσμα των Δημοκρατικών. Στη συνέχεια προσελήφθη στον Λευκό Οίκο στα χρόνια του Μπαράκ Ομπάμα, ενώ αργότερα ξεκίνησε συνεργασία με το MSNBC. Επέστρεψε στη Νέα Υόρκη για να διδάξει στο Κολούμπια και εντέλει ανέλαβε επικεφαλής της εκστρατείας της Κάμαλα Χάρις το 2020. Οταν ο Μπάιντεν διαμόρφωσε την ομάδα του στον Λευκό Οίκο, την όρισε αναπληρώτρια της Ελληνοαμερικανίδας Τζένιφερ Ψάκι. Και την Παρασκευή 13 Μαΐου αναλαμβάνει τη θέση της. Θα είναι η πρώτη Αφροαμερικανίδα και δηλωμένη λεσβία που καταλαμβάνει αυτή τη θέση.
Η Καρίν Ζαν-Πιερ ενσαρκώνει το αμερικανικό όνειρο όπως ακριβώς διαμορφώθηκε στον 20ό αιώνα. Το παιδί μεταναστών, χωρίς προνόμια και με πολύ λιγότερες ευκαιρίες, έχει κάθε δικαίωμα να προσπαθήσει και να πετύχει σε χώρους που υπό διαφορετικές συνθήκες θα ήταν απλησίαστοι. Και η τοποθέτησή της στη θέση της εκπροσώπου του Λευκού Οίκου συμβολίζει αυτήν ακριβώς την αμερικανική αρετή που οι προοδευτικοί πολίτες των ΗΠΑ θέλουν να διατηρήσουν. Ομως ακόμη και η ίδια αντιλαμβάνεται τις προκλήσεις της δικής μας εποχής με τις τεράστιες οικονομικές ανισότητες που φράζουν τον δρόμο της παιδείας και των ίσων ευκαιριών στους μη έχοντες. Στην τελευταία μας συνάντηση στη Νέα Υόρκη, το 2019, όταν παρουσίαζε το βιβλίο της «Moving Forward», μου έλεγε πως δύσκολα θα μπορούσε να είχε κάνει την ίδια διαδρομή στη σημερινή εποχή – πώς μπορεί κανείς να πληρώσει δυσθεώρητα δίδακτρα σε καλά πανεπιστήμια, όταν το κόστος έχει ανέβει τόσο πολύ; Ισως αυτή να αποτελεί ακόμη μια πρόκληση για τη διακυβέρνηση που καλείται να υπηρετήσει, από την τόσο κομβική θέση της εκπροσώπου.