Η 17η Μαΐου 2022 ας αποτελέσει ορόσημο στις σχέσεις της Ελλάδος με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Ελλάδα διά του πρωθυπουργού της τιμάται στον λόφο του Καπιτωλίου, εκπέμποντας ταυτόχρονα έναν διαρκή, διακριτό, διαχρονικό συμβολισμό. Υπενθυμίζει στους αιρετούς εκπροσώπους του αμερικανικού λαού τις Κλασικές επιρροές και τη βαθιά ελληνική παιδεία των θεμελιωτών της αμερικανικής δημοκρατίας. Αντικατοπτρίζονται στη συνταγματική διαμόρφωση ενός μοναδικού συστήματος «ελέγχου και εξισορρόπησης» της εκτελεστικής εξουσίας (πρόεδρος) από τη νομοθετική (Κογκρέσο). Δεν πρόκειται για αρχαιολατρία, αλλά για πολιτική πραγματικότητα. Εκπλήττει αμφισβητίες και ημιμαθείς. Δεν έχουν παρά να ξεφυλλίσουν τα λεγόμενα «Ομοσπονδιακά Κείμενα» (The Federalist Papers).
Εν μέσω των ανατροπών των μεταπολεμικών και όχι απλώς μεταψυχροπολεμικών σταθερών στην Ευρώπη και των σοβαρών επιθετικών ενεργειών της ευμετάβλητης Τουρκίας, άκριτο θα ήταν να προσπεράσω την κομβική πολιτική σημασία της συνάντησης της 16ης Μαΐου, στον Λευκό Οίκο, του πρωθυπουργού με τον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ διακρίνεται μεν για την αυτονόητη προσήλωση στην πολιτική του προέδρου, ταυτόχρονα δε για την εκπομπή συχνά αντιφατικών και αυτοαναιρούμενων μηνυμάτων. Τόσο προς την Αθήνα όσο όμως και προς την Αγκυρα.
Η ιδιαίτερη σχέση του προέδρου Τραμπ με τον πρόεδρο Ερντογάν είχε επικίνδυνα λύσει τα χέρια του προέδρου της Τουρκίας σε πολλά μέτωπα. Επί προέδρου Μπάιντεν, αποκαταστάθηκε από αμερικανικής πλευράς, στη σχέση με τον πρόεδρο της Τουρκίας, η οικουμενική αρχή τού «δούναι και λαβείν». Επιπλέον, ανεξαρτήτως της προσωπικής εκτίμησης προς το πρόσωπο του κ. Τόνι Μπλίνκεν, σκέφτομαι κάποιες στιγμές την καθαρή πολιτική και γλώσσα του Μάικ Πομπέο προς την Τουρκία, ιδιαίτερα κατά το τελευταίο δεκάμηνο της υπουργικής θητείας του.
Ο κ. Κυρ. Μητσοτάκης είναι ο πρώτος Ελληνας –όχι μόνο ο πρώτος πρωθυπουργός– που προσκαλείται να ομιλήσει στη γεμάτη συμβολισμό κοινή συνεδρίαση (joint meeting) –διαφορετική της κοινής συνόδου (joint session)– των δύο νομοθετικών σωμάτων (Γερουσία και Βουλή των Αντιπροσώπων) του Κογκρέσου. Δημιουργεί έτσι ένα ζηλευτό, μοναδικό προηγούμενο για το μέλλον. Γνωρίζοντας τις δυσκολίες, ας μου επιτραπεί να εκφράσω τα θερμά μου συγχαρητήρια στην πρεσβεία της Ελλάδος και σε όσους συνεργάσθηκαν για να γίνει πραγματικότητα.
Θα σταθώ στο Κογκρέσο. Μετά το καλοκαίρι του 1974 και την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, σταθερά αποτέλεσε τον πολλαπλασιαστή της προστιθέμενης αξίας, ισχύος και αποτελεσματικότητας των προσπαθειών της Ελλάδος, της Κύπρου, του ελληνισμού στην Ουάσιγκτον. Σε όλη τη θεματική των ζητημάτων που απασχολούν την πολιτική εθνικής ασφάλειας. Από το Κυπριακό και το εμπάργκο κατά της Τουρκίας του Φεβρουαρίου 1975, τις τουρκικές επιθετικές ενέργειες στο Αιγαίο, μέχρι το Μακεδονικό και τώρα για τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Επίσης, για ζητήματα που αφορούν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και στην Ορθοδοξία.
Θα μπορούσα να χαρακτηρίσω τη 17η Μαΐου 2022 ως την καλύτερη στιγμή (the finest hour) για το συμβολικό, πολιτικό και αξιακό μήνυμα της πρωθυπουργικής επίσκεψης. Καθαρό θα είναι και ισχυρό. Στο Καπιτώλιο στρέφουμε ελπίδες και προσδοκίες οσάκις απαιτείται.
Η ομιλία στο Κογκρέσο γίνεται τη στιγμή που εκ θεμελίων κλονίζεται ο ΟΗΕ από τη Ρωσική Ομοσπονδία, έναν από τους πέντε μονίμους στυλοβάτες του. Καταπατούνται διά των όπλων συνθήκες και αρχές που ορίζουν την ασφάλεια και συνεργασία στην Ευρώπη. Ο αναθεωρητισμός των συνθηκών και η ένοπλη αμφισβήτηση και προσβολή των συνόρων προβάλλεται σαν εθνικό δόγμα πολιτικής της Ρωσίας αλλά και της συμμάχου Τουρκίας. Η ειρήνη και η ασφάλεια δεν είναι πλέον αυτονόητες. Επιβεβαιώνονται τα λόγια του Τζορτζ Ουάσιγκτον, στην πρώτη ομιλία του με την ιδιότητα του πρώτου προέδρου, στο Κογκρέσο, στις 8 Ιανουαρίου 1790: «To be prepared for war is one of the most effectual means of preserving peace». Λόγω της ρωσικής βαρβαρότητας στην Ουκρανία, όλοι αντιλαμβάνονται τώρα κάτι που στην Ελλάδα επί 48 χρόνια αντιμετωπίζουμε. Τη λεπτή γραμμή και άγνωστη χρονική στιγμή μεταξύ της διαρκούς απειλής πολέμου και της έκρηξης του πόλεμου. Αστοχη και επικίνδυνη είναι και η πολιτική που στηρίζεται στην αρχή των δύο μέτρων και δύο σταθμών για την τουρκική κατοχή στην Κύπρο. Ποια πραγματική απειλή ασφάλειας νιώθει η Τουρκία ώστε να διατηρεί το 2022 περίπου 40.000 στρατό στην Κύπρο;
Γνωρίζοντας πρόσωπα και πράγματα από πρώτο χέρι, ο πρωθυπουργός θα θελήσει προφανώς να αποτίσει φόρο τιμής –της οφείλουμε ευγνωμοσύνη– στην ελληνοαμερικανική κοινότητα. Μια από τις μικρότερες εθνικές κοινότητες με υπερπολλαπλάσιο του μεγέθους της κύρος, αξιοπρέπεια, αξιοσύνη. Στην κορυφή πάντοτε της επιτυχίας σε μια χώρα όπου οι άριστοι ευδοκιμούν. Διακρίνεται από πλευράς εμβέλειας και αποτελεσματικότητας.
Τέλος, τη μεγάλη αυτή στιγμή στο Κογκρέσο, ας θυμηθούμε με ευγνωμοσύνη και συγκίνηση εκείνους που έφυγαν. Τον μεγάλο γερουσιαστή Πολ Σαρμπάνη και τον βουλευτή Τζον Μπράδημας. Να χαιρετίσουμε επίσης τη γερουσιαστή-πρότυπο Ολύμπια Σνόου –αποχώρησε από τη Γερουσία το 2013–, την πρώτη Ελληνοαμερικανίδα που εξελέγη στο Κογκρέσο. Την παράδοση αυτή τιμούν σήμερα τα έξι ελληνικής καταγωγής μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων.
* Ο κ. Αλέξανδρος Π. Μαλλιάς είναι πρώην πρέσβης της Ελλάδας στην Ουάσιγκτον, 2005-2009.