H Νίνα Γκρέγκορι, επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ασύλου (ΕΑΑ), βρέθηκε την περασμένη εβδομάδα στην Ελλάδα. Είχε περάσει σχεδόν ένας χρόνος από την τελευταία της επίσκεψη. Τότε, έχοντας ταξιδέψει στα νησιά όπου λειτουργούν τα κέντρα υποδοχής, είχε βάλει μαζί με τον αρμόδιο υπουργό Νότη Μηταράκη αυστηρούς στόχους για τη μείωση των χιλιάδων εκκρεμών υποθέσεων ασύλου. Μετά το τέλος της φετινής διήμερης αποστολής μίλησε στην «Κ» για τα επιτεύγματα αλλά και για τα προβλήματα που ακόμα υπάρχουν: τις δυσκολίες στην ένταξη των προσφύγων, τις επαναπροωθήσεις, αλλά και το γεγονός πως γερμανικά δικαστήρια έχουν δικαιώσει αναγνωρισμένους στην Ελλάδα πρόσφυγες, που ζητούν εκ νέου άσυλο στη Γερμανία λόγω των συνθηκών που επικρατούν στη χώρα μας.
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ασύλου στηρίζει με χρήματα, τεχνογνωσία και προσωπικό την Ελλάδα από το 2011 και από κοινού με το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου διαμορφώνουν ένα σκέλος του επιχειρησιακού πλάνου της ελληνικής υπηρεσίας ασύλου. Ο Οργανισμός στις αρχές του χρόνου αναβαθμίστηκε (από υπηρεσία) και πρόκειται να αναλάβει αυξημένες και σημαντικές αρμοδιότητες. Ξέσπασε όμως ο πόλεμος στην Ουκρανία και αναγκαστικά η απόλυτη προτεραιότητα ήταν πλέον ένα νέο επιχειρησιακό σχέδιο, βάσει του οποίου η Ευρώπη θα υποδεχόταν τους Ουκρανούς πρόσφυγες. «Στις 4 Μαΐου είχαμε έτοιμο το πρόγραμμα προσωρινής προστασίας και μέχρι σήμερα 2,4 εκατ. από 5 εκατ. Ουκρανούς που έχουν φύγει από τη χώρα τους, έχουν ενταχθεί σε αυτό. Υπάρχουν βέβαια επιπλέον 7 εκατ. που έχουν μετακινηθεί στο εσωτερικό της χώρας και κανείς δεν γνωρίζει πώς σκοπεύουν να κινηθούν το επόμενο διάστημα. Και αυτό, όταν κάποιοι από τους αιτούντες άσυλο πηγαινοέρχονται στην Ουκρανία», εξηγεί. Είναι μια ρευστή, αβέβαιη κατάσταση την οποία μια εξειδικευμένη ομάδα του Οργανισμού αναλύει καθημερινά: «Παρακολουθούν από κοντά τις εξελίξεις, κάνουν προβλέψεις και εξετάζουν πώς όλα τα πιθανά σενάρια μπορεί να επηρεάσουν τις προσφυγικές ροές. Εάν ο πόλεμος συνεχιστεί, προφανώς ο ουκρανικός λαός δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να βρει καταφύγιο στην υπόλοιπη Ευρώπη». Στην Ελλάδα, συνολικά 44 άτομα έχουν αποσπαστεί από τον Οργανισμό της και εργάζονται αποκλειστικά στην υποδοχή των –μέχρι σήμερα– 26.000 Ουκρανών προσφύγων που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στη χώρα. Από αυτούς, οι 10.052 έχουν αιτηθεί και έχουν ήδη λάβει προσωρινή προστασία, που θα ισχύει για ένα έτος.
Αναπόφευκτα η συζήτησή μας πέρασε στα διαστήματα και στις διαδικασίες για πρόσφυγες από άλλες χώρες, που μέχρι πριν από έναν χρόνο μπορεί να περίμεναν και χρόνια για μια ημερομηνία συνέντευξης για το άσυλο. «Οι άνθρωποι που έρχονται στην Ευρώπη κυνηγημένοι και διωκόμενοι έχουν ανάγκη και δικαιούνται γρήγορες και αποτελεσματικές διαδικασίες». Αυτός, εξηγεί, ήταν και ο βασικός λόγος που είχαν θέσει με την ελληνική κυβέρνηση τόσο αυστηρούς στόχους: να διεκπεραιωθούν όλες οι αιτήσεις που ήταν για χρόνια σε αναμονή. Για να πετύχει αυτό υποστήριξαν την ελληνική υπηρεσία ασύλου, όχι μόνο με προσωπικό αλλά και εκπαιδεύοντάς τους, ενώ δημιούργησαν από κοινού τις διαδικασίες που θα έπρεπε να ακολουθούνται με τη χρήση νέων τεχνολογιών για την επίσπευσή τους.
Οι 10.052 έχουν αιτηθεί και έχουν ήδη λάβει προσωρινή προστασία, που θα ισχύει για ένα έτος.
Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά: «Ο αριθμός μειώθηκε δραστικά. Τώρα υπάρχουν περίπου 35.000 υποθέσεις (ήταν πάνω από 100.000 σε εκκρεμότητα στο τέλος του 2019) και αυτό είναι μια τεράστια επιτυχία». Στα επιτεύγματα της χώρας προσθέτει το ότι πλέον υπάρχει η δυνατότητα «έφεσης» μετά μια πρώτη απορριπτική απόφαση, αλλά και την πρόοδο που έχει γίνει στα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα: «Η σύσταση Eιδικής Γραμματείας Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων ήταν καθοριστική και η δουλειά που έγινε αξιοθαύμαστη», τονίζει.
Στήριξη
Ο Οργανισμός συνεχίζει να στηρίζει στα πέντε νησιά τα κέντρα υποδοχής που έχουν κατασκευαστεί και λειτουργούν με χρήματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. «Εκεί η κατάσταση ήταν για χρόνια θλιβερή. Εχει γίνει πρόοδος, αλλά φυσικά υπάρχει ακόμα περιθώριο βελτίωσης». Μεγάλη πρόκληση, σύμφωνα με την κ. Γκρέγκορι, παραμένει και το θέμα της ένταξης των προσφύγων. Και παρότι διευκρινίζει πως δεν είναι στις αρμοδιότητες του Οργανισμού, μίλησε ανοικτά για το πόσο σημαντικό είναι για τη μακροπρόθεσμη διαχείριση του προσφυγικού. «Παρατηρούμε πως κάθε χώρα επιχειρεί την ένταξη με τελείως διαφορετικό τρόπο. Αλλά αυτό που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι πως υπάρχει προϋπολογισμός σε ευρωπαϊκό επίπεδο για αυτόν τον τομέα – χρήματα και άλλα εφόδια για κάθε κράτος-μέλος της Ε.Ε. που οφείλει να τα αξιοποιεί με τον καλύτερο τρόπο. Και σε αυτό το πεδίο πρέπει να πούμε πως σαφώς υπάρχει τεράστιος χώρος για βελτίωση στην Ελλάδα», τονίζει.
Οι μεγάλες δυσκολίες της χώρας μας στο θέμα της ένταξης δεν είναι βέβαια μόνο εκτίμηση της ίδιας, αλλά και απόφαση γερμανικών δικαστηρίων. Η κ. Γκρέγκορι επιβεβαίωσε πως υπάρχουν αναγνωρισμένοι πρόσφυγες οι οποίοι ενώ έχουν πάρει άσυλο στην Ελλάδα, έχουν ταξιδέψει στη Γερμανία και εκεί έχουν ζητήσει εκ νέου άσυλο. Οταν οι πρώτες αιτήσεις απορρίφθηκαν, προσέφυγαν στη δικαιοσύνη και εκεί τα δικαστήρια έκριναν πως πράγματι οι συνθήκες διαβίωσης για τους πρόσφυγες ήταν μη αποδεκτές. Υπάρχουν τουλάχιστον 15.000 τέτοιες υποθέσεις «δευτερογενούς μετακίνησης». Ολοκληρώνοντας, συζητήσαμε ένα ακόμη «δύσκολο» θέμα. Τις καταγγελίες για επαναπροωθήσεις προσφύγων από την Ελλάδα προς την Τουρκία. Οπως είπε, η υπηρεσία της μέχρι πρόσφατα δεν είχε αρμοδιότητα να τις ελέγχει. Διευκρίνισε όμως πως στα νέα καθήκοντα του Οργανισμού θα είναι και η ευθύνη παρακολούθησης του τρόπου με τον οποίο όλες οι χώρες της Ε.Ε. εφαρμόζουν τη νομοθεσία για τις πρακτικές ασύλου και υποδοχής και ως εκ τούτου θα μπορεί να εξετάζει αλλά και να ζητάει εξηγήσεις για το τι ακριβώς συμβαίνει στα ελληνικά σύνορα.