Εκατό ημέρες πολέμου στην Ουκρανία ήταν αρκετές για να αλλάξουν τον κόσμο… τόσο βαθιά και πολύπλευρα, ώστε να μην υπάρχουν πια τα περιθώρια για μια επιστροφή στο status quo ante της προτέρας κατάστασης.
Αυτή είναι η αίσθηση που κυριαρχεί πια διεθνώς, καθώς μπαίνουμε στην 3η Ιουνίου, την εκατοστή ημέρα πολέμου.
Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Γιόσκα Φίσερ απέκλεισε το ενδεχόμενο μιας επιστροφής στα παλιά, στο πλαίσιο συνομιλίας που είχε με τον Τόμας Φρίντμαν των New York Times, και αυτό από μόνο του, ειδικά όταν προέρχεται από τα χείλη ενός Γερμανού, κάτι σημαίνει.
Όλα τα μεγάλα γεγονότα εκ των πραγμάτων λειτουργούν ως τομές που έρχονται να αλλάξουν τον ρου της ιστορίας. Κάποιες τομές ωστόσο, είναι βαθύτερες από άλλες.
Εκατό ημέρες πολέμου δεν είναι σε καμία περίπτωση λίγες αλλά ούτε και πάρα πολλές… εάν συγκριθούν με όσα εμπόλεμα έχουν προηγηθεί τους περασμένους αιώνες.
Με ιστορικούς όρους, ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι ένας μάλλον «μικρός σε ηλικία» πόλεμος. Ακόμη και αν τοποθετήσει κανείς την απαρχή του όχι στην 24η Φεβρουαρίου του 2022 αλλά πίσω στον Φεβρουάριο ή τον Απρίλιο του 2014 (βλ. γεγονότα σε Κριμαία, Ντονμπάς), και πάλι θα πρόκειται για έναν μάλλον «νέο σε ηλικία» πόλεμο.
Η τομή, ωστόσο, που έφερε η ρωσική εισβολή του περασμένου Φεβρουαρίου στην Ουκρανία («ειδική στρατιωτική επιχείρηση» και όχι πόλεμος, κατά τους Ρώσους) ήταν τόσο βαθιά και άμεση ώστε πλέον να μιλάμε για δύο διαφορετικές εποχές: την προ της 24ης Φεβρουαρίου και την μετά.
Τι άλλαξε εν τω μεταξύ, μέσα στις τελευταίες 100 ημέρες; Πάρα πολλά, όχι μόνο σε θεωρητικό αλλά και σε πρακτικό επίπεδο.
Γερμανία και ΕΕ
Η Γερμανία της Ostpolitik, των «οικονομοκεντρικών» προσεγγίσεων (Wandel durch Handel) και του περιορισμού των επανεξοπλισμών (Wiederbewaffnung), αποφάσισε να ξοδέψει 100 δισεκατομμύρια ευρώ επιπλέον υπέρ των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων, να στείλει όπλα (κι όχι μόνο κράνη) στην Ουκρανία, και να εισέλθει σε τροχιά ταχύτερης απεξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια.
Ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς έθεσε, με την ιστορική ομιλία του της 27ης Φεβρουαρίου ενώπιον της Μπούντεσταγκ, τις βάσεις μιας αλλαγής η οποία – τρεις μήνες μετά, και σε αντίθεση με ό,τι θα περίμενε κανείς – δεν φαίνεται να μένει μόνο στα λόγια. Αντιθέτως, οι Γερμανοί ανακοινώνουν τις αγορές F-35 και Chinook, στέλνουν όπλα στην Ουκρανία, και προχωρούν σε κινήσεις απεξάρτησης από τον ρωσικό (κυρίως ενεργειακό) εναγκαλισμό, ξεχνώντας μεγαλεπήβολα πρότζεκτ του παρελθόντος (βλ. Nord Stream 2) και επιταχύνοντας το χρονοδιάγραμμα της γερμανικής χειραφέτησης.
Αλλά και πέρα από το Βερολίνο, η – άλλοτε «δυσκίνητη» στο μέτωπο της λήψης και υλοποίησης αποφάσεων – Ευρωπαϊκή Ένωση των «27» συμφώνησε και επέβαλε, τις περασμένες εκατό ημέρες, όχι ένα ούτε δύο αλλά συνολικά έξι πακέτα κυρώσεων κατά της Ρωσίας, προωθώντας παράλληλα και το REPowerEU: «ένα σχέδιο για την ταχεία μείωση της εξάρτησης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα και την επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης», όπως σημειώνει χαρακτηριστικά στην ιστοσελίδα της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Κυρώσεις
Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η ρωσική Gazprom είδε τις εξαγωγές της να μειώνονται κατά 27,6% το διάστημα Ιανουαρίου – Μαΐου, σε σύγκριση με την αντίστοιχη περυσινή περίοδο.
Οι ρωσικές εξαγωγές φυσικού αερίου έχουν πια περιοριστεί σημαντικά ή ακόμη και διακοπεί πλήρως προς σειρά χωρών. Βουλγαρία, Πολωνία, Ολλανδία, Δανία, Φινλανδία και Λιθουανία δεν παίρνουν πια το φυσικό αέριο που έπαιρναν μέχρι πρότινος από τη Ρωσία, με τη διακοπή στις εν λόγω ροές να αποτελεί όμως και τον «οδικό χάρτη» πάνω στον οποίο αναμένεται να κινηθούν σταδιακά οι ευρύτερες εξελίξεις το προσεχές διάστημα και για άλλες χώρες.
Αλλά και στο μέτωπο του ρωσικού πετρελαίου, οι Ευρωπαίοι αποφάσισαν να μειώσουν κατά 90% τις σχετικές εισαγωγές από τη Ρωσία μέσα στην χρονιά που διανύουμε. Παράλληλα, ρωσικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αποκλείστηκαν και από το σύστημα διατραπεζικών συναλλαγών SWIFT.
Δανία
Κατά τα λοιπά, οι (νατοϊκοί) Δανοί μόλις πήραν την απόφαση – με δημοψήφισμα – να ενταχθούν και εκείνοι στην Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ) της ΕΕ, ακυρώνοντας όμως έτσι κάποια opt-outs (κάποιες δυνατότητες εξαίρεσης δηλαδή και μη-συμμετοχής) που, ειδικά στην περίπτωση της Δανίας, ίσχυαν εδώ και δεκαετίες. «Η Δανία μόλις αντέστρεψε 30 χρόνια ευρωσκεπτικιστικής αμυντικής πολιτικής – χάρη στη Ρωσία», σημειώνει σε ανάλυσή του το περιοδικό Time. «Η άγρια επίθεση του Πούτιν στην Ουκρανία έφερε μια νέα εποχή… Υπήρχε μια Ευρώπη πριν από την 24η Φεβρουαρίου, πριν από τη ρωσική εισβολή, και υπάρχει μια άλλη Ευρώπη μετά…», δήλωσε από την πλευρά της η Δανή πρωθυπουργός Μέτε Φρέντερικσεν.
Φινλανδία και Σουηδία
Δεν είναι, όμως, μόνο η Δανία που αποφάσισε να αλλάξει στάση στην σκιά του πολέμου. Αποκηρύσσοντας την «ουδετερότητα» του παρελθόντος, Φινλανδία και Σουηδία υπέβαλαν επισήμως αιτήσεις για την ένταξή τους στο ΝΑΤΟ. Έκαναν, με άλλα λόγια, αυτό το οποίο έως και πριν από λίγους μήνες αντιμετωπιζόταν ως αχρείαστο ή αδιανόητο, με τη Ρωσία από την πλευρά της να αντιδρά έντονα στην αρχή, εξαπολύοντας απειλές αντιποίνων, προτού υποβαθμίσει τη νατοϊκή προοπτική των εν λόγω χωρών ως λιγότερο σημαντική από όσο υποστηρίζεται.
ΝΑΤΟ
Το ΝΑΤΟ πάντως, από «εγκεφαλικά νεκρό», «ξεπερασμένο» και «ανεπίκαιρο» που θεωρούταν άλλοτε, έγινε «ξαφνικά» ξανά επίκαιρο, με τη διοίκηση Μπάιντεν να αναιρεί από την πλευρά της κάθε τάση απομονωτισμού της προηγούμενης τετραετίας Τραμπ, επαναφέροντας δυναμικά τις Ηνωμένες Πολιτείες στη διεθνή σκηνή ως «ηγέτιδα δύναμη» του δυτικού κόσμου.
Εν τω μεταξύ, βέβαια, τις τελευταίες 100 ημέρες θα γίνονταν και άλλα πολλά: Εκατοντάδες διπλωμάτες, Ρώσοι και ευρωπαίοι, απελάθηκαν στο πλαίσιο μιας εντεινόμενης tit-for-tat αντιπαράθεσης.
Και εκατοντάδες δυτικές εταιρείες αποχώρησαν από τη ρωσική αγορά ή διέκοψαν/πάγωσαν μέχρι νεωτέρας κάθε δραστηριότητά τους εκεί.
Η σύγκριση με την Κριμαία
Όλα τα προαναφερθέντα είναι από πολλές απόψεις πρωτοφανή. Δεν είχαν γίνει έπειτα από τη μονομερή προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσική Ομοσπονδία το 2014, όμως έγιναν τώρα, στον απόηχο της ρωσικής εισβολής της 24ης Φεβρουαρίου. Τι ήταν όμως αυτό που λειτούργησε ως θρυαλλίδα, προκαλώντας αλλαγές στην στάση τόσο πολλών χωρών;
Γιατί τώρα;
Η απόπειρα των ρωσικών δυνάμεων να μπουν στο Κίεβο προκάλεσε συναγερμό διεθνώς αναφορικά με τις διαθέσεις της ρωσικής πλευράς, αυτό είναι σαφές. Εάν οι Ρώσοι είχαν περιορίσει τις επιθέσεις τους στα ανατολικά, ίσως μην είχαν αλλάξει τόσα πολλά εν τω μεταξύ στη διεθνή σκηνή. Οι αλλαγές έχουν όμως πια έρθει για να μείνουν, φέρνοντας μαζί τους και μια σειρά από «παράπλευρες» επιπτώσεις καθώς οι εξελίξεις συνεχίζουν να τρέχουν σε όλα τα μέτωπα.
Παράπλευρες απώλειες
Ο πληθωρισμός που καλπάζει, οι τιμές της ενέργειας που ανεβαίνουν, οι αρρυθμίες και τα κενά στις εφοδιαστικές αλυσίδες λόγω ενός πολέμου όπως είναι εκείνος της Ουκρανίας, που έχει πλήξει τις εξαγωγές σιτηρών και μαγειρικών ελαίων από Ουκρανία και Ρωσία, έρχονται όλα μαζί να διαμορφώσουν ένα δυσοίωνο τοπίο διεθνώς κομίζοντας εφιάλτες μετα-πανδημικής επισιτιστικής κρίσης.
Οι εξελίξεις, βέβαια, συνεχίζουν να τρέχουν με ρυθμό μάλλον πρωτοφανή, αναδιαμορφώνοντας το τοπίο.
Η Τουρκία του Ερντογάν, αν και νατοϊκή, θέτει εμπόδια στην προοπτική ένταξης της Φινλανδίας και της Σουηδίας στη Συμμαχία, για τους δικούς της – μάλλον καιροσκοπικούς – λόγους.
Η Κίνα του Σι Τζινπίνγκ από την άλλη πλευρά – που μόλις λίγες εβδομάδες πριν από την έναρξη του πολέμου, πίσω στις αρχές του Φεβρουαρίου, συνυπέγραφε δήλωση συμπόρευσης με τη Ρωσία του Πούτιν στη διεθνή σκηνή – τελικώς δεν έσπευσε στο πλευρό της Ρωσίας επί του πεδίου τους περασμένους μήνες, τουλάχιστον όχι στον βαθμό που ίσως να επιθυμούσε η Μόσχα.
Ινδία και Κίνα συνεχίζουν να κάνουν μπίζνες με τη Μόσχα, πλην όμως όχι με όρους αλληλεγγύης αλλά με όρους προώθησης στενών εθνικών συμφερόντων, επιχειρώντας να εκμεταλλευθούν προς ίδιον όφελος την πίεση που υφίσταται η Ρωσία λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.
Όσο για τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, εκείνος κατάφερε τους τελευταίους μήνες να κερδίσει πόντους δημοτικότητας εντός αλλά και εκτός των συνόρων. Από «πρώην ηθοποιός» που ήταν, πλέον έγινε «ηγέτης». Το μέλλον, ωστόσο, του ιδίου προσωπικά αλλά και της Ουκρανίας δεν έχει κριθεί ακόμη, ή μάλλον κρίνεται επί του παρόντος, με επίκεντρο τις εξελίξεις στα πεδία των μαχών του Ντονμπάς.
Το 20% της Ουκρανίας
Εάν ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν είχε στο μυαλό του έναν σύντομο και νικηφόρο πόλεμο όταν έδωσε την εντολή για εισβολή, τότε οι προσδοκίες του θα πρέπει να έχουν πια διαψευστεί, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι οι ρωσικές δυνάμεις δεν έχουν κερδίσει έδαφος (επί πτωμάτων και συντριμμιών) τις τελευταίες εκατό ημέρες εντός των ουκρανικών συνόρων, κυρίως στα νότια και ανατολικά (ο Β. Ζελένσκι παραδέχθηκε χαρακτηριστικά χθες πως οι Ρώσοι ελέγχουν πια το 20% της ουκρανικής επικράτειας).
Οι πρώτες εκατό ημέρες του πολέμου έφεραν κοσμοϊστορικές αλλαγές. Κατά κάποιους, κατέρριψαν και μια σειρά από μύθους. Η πολεμική μηχανή της Ρωσίας δεν θεωρείται, πια, ανίκητη. Και η συνοχή της Δύσης, από την άλλη πλευρά, δεν θεωρείται, πια, ένα άπιαστο όνειρο.
Οι πρώτες εκατό ημέρες του πολέμου στην Ουκρανία, ωστόσο, δεν ήταν αρκετές ώστε να μας προϊδεάσουν και για την τελική του έκβαση… οι εκτιμήσεις και τα σενάρια γύρω από την οποία ποικίλουν, με φόντο πια όσα έχουν ήδη αλλάξει…
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr