ΒΕΡΟΛΙΝΟ. Στις Βαλτικές Χώρες και στην Πολωνία, μνημεία της σοβιετικής νίκης κατεδαφίζονται, στο Βερολίνο όμως όχι. Η γερμανική πρωτεύουσα διαθέτει πάνω από δέκα σοβιετικά μνημεία, περιλαμβανομένου και του εντυπωσιακού μνημείου των πεσόντων στρατιωτών στο Τρέπτοουερ Παρκ. Τα περισσότερα είναι στο πρώην ανατολικό Βερολίνο, αλλά κάποια βρίσκονται και στο δυτικό, όπως αυτό που περιλαμβάνει σοβιετικά τεθωρακισμένα, κοντά στην Πύλη του Βρανδεμβούργου.
Τα περίπου 1.000 σοβιετικά μνημεία της Γερμανίας μένουν για να θυμίζουν τον ρόλο του Κόκκινου Στρατού στην ήττα των ναζί. Αλλά τα σημάδια των τεταμένων σχέσεων με τη σημερινή Ρωσία αποτυπώνονται και στη γερμανική πρωτεύουσα, οδηγώντας το γερμανορωσικό μουσείο να μετονομαστεί σε μουσείο Βερολίνου-Κάρλσχορστ, από το όνομα της περιοχής όπου βρίσκεται. Το μουσείο –το αρχηγείο των σοβιετικών δυνάμεων στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου– υποστηρίζεται από τη Ρωσία, τη Λευκορωσία, τη Γερμανία και την Ουκρανία. «Αυτή τη στιγμή δυσκολευόμαστε να συμφιλιώσουμε τις μνήμες», λέει ο διευθυντής του μουσείου, Γεργκ Μορέ. Οι Βαλτικές Χώρες υπέστησαν σοβιετική κατοχή το 1940, συνεπεία του συμφώνου ανάμεσα στον Χίτλερ και στον Στάλιν, ενώ εν συνεχεία προσαρτήθηκαν και οι πληθυσμοί τους υπέστησαν εκτοπισμούς. «Μετά την ήττα των ναζί, οι καταπιεστές του 1940 απλώς επέστρεψαν», εξηγεί.
Στα τέλη Αυγούστου, οι Αρχές της Λεττονίας γκρέμισαν τον οβελίσκο 80 μέτρων που βρισκόταν στη Ρίγα ως μνημείο της σοβιετικής νίκης κατά του ναζισμού, ενώ η Εσθονία απομάκρυνε σοβιετικό τανκ, μνημείο της νίκης στην πόλη Νάρβα.
Το βίντεο
«Τα μνημεία διαμορφώνουν τον δημόσιο διάλογο», είπε ο εκπρόσωπος του Ινστιτούτου Πιλέτσκι του Βερολίνου, Πάτρικ Σζόστακ. Προκειμένου να πιέσει τον Γερμανό καγκελάριο Ολαφ Σολτς να στείλει βαρέα όπλα στην Ουκρανία, το ινστιτούτο συνέβαλε στη δημιουργία βίντεο που εμφανίζει ουκρανικά τρακτέρ να σέρνουν τα σοβιετικά τανκς από το μνημείο του Βερολίνου.
Ο Σζόστακ θεωρεί ότι θα μπορούσαν να ανεγερθούν πλάκες που να βάζουν τα μνημεία στο ιστορικό τους πλαίσιο, αντί να γκρεμίζονται. Σε κάθε περίπτωση, τα σοβιετικά μνημεία στη Γερμανία προστατεύονται από τη συνθήκη που υπέγραψαν πριν από την επανένωση τα δύο γερμανικά κράτη με τις τέσσερις συμμαχικές δυνάμεις.
Οι Βαλτικές Χώρες τα γκρεμίζουν, ενώ στη Γερμανία μένουν για να θυμίζουν τον ρόλο του Κόκκινου Στρατού στην ήττα των ναζί.
Πολλά από τα μνημεία αυτά είναι νεκροταφεία. Περίπου 80.000 Σοβιετικοί στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους κατά την κατάληψη του Βερολίνου και από αυτούς, οι 13.000 είναι θαμμένοι στο Σενχόλτσερ Χάιντε, στο βόρειο Βερολίνο. Το μνημείο στον «Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο» περιλαμβάνει μια μητέρα που πενθεί τον γιο της.
Κάλεσμα ειρήνης
«Δεν ήταν μάταια ο θάνατος και το αίμα των Σοβιετικών στρατιωτών. Δεν ήταν μάταια ο θρήνος και τα δάκρυα των μανάδων, των χήρων και ορφανών. Είναι ένα κάλεσμα για την ειρήνη των λαών». Το μήνυμα έχει απήχηση στη Γερμανία, ιδίως μετά τη δήλωση του τότε Δυτικογερμανού προέδρου Ρίχαρντ φον Βαϊστσέκερ, το 1985, που χαρακτήρισε την ήττα της χώρας ως «απελευθέρωση». Ηταν μια σαφής ρήξη με την αμφισημία των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών.
Στο Κάρλσχορστ, ο διευθυντής του μουσείου σκέφτεται να καλέσει τις χώρες της Βαλτικής να καταθέσουν τη δική τους οπτική για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά δεν θεωρεί ότι η απάντηση στις τωρινές εντάσεις με τη Ρωσία είναι το κλείσιμο μουσείων και το γκρέμισμα μνημείων.
«Στο τέλος πρέπει να το πούμε, είτε μας αρέσει είτε όχι. Η Σοβιετική Ενωση απελευθέρωσε τη Γερμανία από τον ναζισμό», είπε ο ιστορικός Ιλκο-Σάτσα Κόβαλτσουκ. «Αυτά τα μέρη μάς το θυμίζουν».