Το όνομα «Ισλαμική Δημοκρατία» είναι γραμμένο με κιμωλία στα περσικά πάνω σε έναν πίνακα. Ένα σωρό μαθήτριες είναι ντυμένες με τις μπλε σχολικές στολές τους, αλλά δεν φορούν την υποχρεωτική χιτζάμπ τους.
Σηκώνουν τα μεσαία δάχτυλά τους προς την κατεύθυνση του σκονισμένου μαυροπίνακα.
Αυτή είναι μόνο μία από τις εκατοντάδες εικόνες που κοινοποιήθηκαν πρόσφατα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από μαθητές που ανήκουν στη Γενιά Z του Ιράν και είναι μια υπολογίσιμη δύναμη.
Αποτελούν επίσης την κινητήρια δύναμη πίσω από τις τρέχουσες διαδηλώσεις που έχουν σαρώσει τη χώρα μετά τον θάνατο της 22χρονης Μαχσά Αμίνι.
Αυτή η γενιά -όσοι γεννήθηκαν μεταξύ 1997 και 2012- είναι γνώστης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης παρά τα αδιάκοπα μπλόκα στη λειτουργία του Διαδικτύου και τη δρακόντεια λογοκρισία.
Απογοητευμένοι και θυμωμένοι με το status quo, δεν φοβούνται να εκφραστούν διαδικτυακά ή προσωπικά ούτε να πιέσουν τις κόκκινες γραμμές της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Και ταρακουνούν το γερασμένο, σκληροπυρηνικό κληρικό κατεστημένο σε βαθμό που δεν έχει παρατηρηθεί από την επανάσταση της χώρας το 1979.
Στο Ιράν, όροι όπως «Millennials» (άτομα που γεννήθηκαν μεταξύ 1981 και 1996) και «Gen Zers» γενικά δεν χρησιμοποιούνται. Αντίθετα, οι Ιρανοί μιλούν για τη νεολαία, η οποία σήμερα αποτελεί περισσότερο από το 60% του πληθυσμού των περίπου 87 εκατομμυρίων του Ιράν, υπό το πρίσμα δεκαετιών.
Τα παιδιά που γεννήθηκαν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 αναφέρονται ως daheye shast ή «της δεκαετίας του ’60» (σε σχέση με τη δεκαετία του 1360 του ιρανικού ημερολογίου) και τα παιδιά της δεκαετίας του 2000 —το Gen Z του Ιράν— είναι γνωστά ως daheye hashtad ή «της δεκαετίας του ’80» (δεκαετία 1380 στο ιρανικό ημερολόγιο). Η γενιά Alpha, η γενιά που γεννήθηκε μετά το Gen Z, είναι γνωστή ως daheye navad ή «της δεκαετίας του ’90» (η δεκαετία του 1390 του ιρανικού ημερολογίου).
Οι ακαδημαϊκοί στη Δύση είχαν επινοήσει τη φράση «τα παιδιά της επανάστασης» για να περιγράψουν τη νεολαία που ενηλικιώθηκε μετά την επανάσταση του 1979 και τον πόλεμο Ιράν-Ιράκ 1980-1988.
Πολλοί από αυτούς τους νεαρούς Ιρανούς ήταν μέρος του κινήματος υπό την ηγεσία των φοιτητών που βοήθησε τον μεταρρυθμιστή υποψήφιο του Ιράν, Μοχάμαντ Χατάμι, να κερδίσει τις προεδρικές εκλογές του 1997 σε μια αιφνιδιαστική επικράτηση.
Ο ακαδημαϊκός Άσεφ Μπαγιάτ περιγράφει αυτή τη γενιά ως μετα-ισλαμιστική νεολαία – υποδηλώνοντας ότι δεν ήταν η ιδανική ισλαμική νεολαία που είχε οραματιστεί ο Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί.
Αντίθετα, συγκλόνισαν το κληρικό κατεστημένο με την «εκφυλιστική συμπεριφορά» τους – συμπεριφορές που δεν διαφέρουν από εκείνες πολλών δυτικών νέων, όπως η χρήση ναρκωτικών, οι κόντρες με αυτοκίνητα και τα πάρτι.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, οι συμπεριφορές τους προκάλεσαν σοκ στο κληρικό κατεστημένο. Αυτοί οι νέοι ήταν, σύμφωνα με τα λόγια του Μπαγιάτ, «πραγματιστές και μη ιδεολόγοι με ξεκάθαρη αποστροφή στη βία, δυσπιστία προς τους αξιωματούχους και όνειρο να ζήσουν στη Δύση».
Επίσης, ενηλικιώθηκαν σε μια εποχή που τα δορυφορικά πιάτα παρείχαν πρόσβαση σε όλα, από το Baywatch στα τουρκικά κανάλια μέχρι το MTV India που προέβαλε μουσικά βίντεο της Britney Spears και των Backstreet Boys – όλα μεταδόθηκαν παράνομα στη χώρα.
Ενισχύοντας την ισχύ των παράνομων δορυφορικών πιάτων, μπορούσε κανείς να έρθει σε επαφή με έναν filmi («άνθρωπος του κινηματογράφου»), ο οποίος εμφανιζόταν στο σπίτι του με έναν χαρτοφύλακα γεμάτο με τις πιο πρόσφατες υπερπαραγωγές, όπως ο Τιτανικός και ο Αρμαγεδδών.
Αυτό έπαιξε ρόλο στην έκθεση των Ιρανών στον έξω κόσμο. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, πολλοί Ιρανοί είχαν επίσης εκτεθεί στο Διαδίκτυο και τις πολλές χρήσεις του, συμπεριλαμβανομένου του blogging και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Ωστόσο, μόνο μετά τις διαμαρτυρίες του 2009, γνωστές ως Πράσινο Κίνημα, που ακολούθησαν τις προεδρικές εκλογές και τις καταγγελίες για εκλογική νοθεία, η Ισλαμική Δημοκρατία άρχισε να βλέπει το Διαδίκτυο ως σοβαρή απειλή για την εθνική ασφάλεια.
Αν και οι διαδηλώσεις του Πράσινου Κινήματος εξαπλώθηκαν κυρίως από στόμα σε στόμα και μέσω γραπτών μηνυμάτων, σοκαριστικές φωτογραφίες και βίντεο που ανέβηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με διαδηλωτές που φορούσαν πράσινα ρούχα για να υποστηρίξουν τον τότε μεταρρυθμιστή προεδρικό υποψήφιο Μιρ Χοσεΐν Μουσαβί και ξυλοκοπήθηκαν βίαια από τις δυνάμεις ασφαλείας έγιναν viral σε όλο τον κόσμο.
Το βίντεο που καταγράφει τον θάνατο της Νέντας Αγά-Σολτάν, μιας νεαρής γυναίκας που σκοτώθηκε από τις δυνάμεις ασφαλείας, έγινε το σύμβολο κατά μίας κυβέρνησης που συντρίβει τη διαφωνία. Από το 2009, η κυβέρνηση του Ιράν αντιμετωπίζει το Διαδίκτυο με σιδηρά πυγμή, αποκλείοντας το 35% των ιστοσελίδων με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα στον κόσμο.
Ωστόσο, το 78,5% των Ιρανών άνω των 18 ετών καταφέρνουν να χρησιμοποιούν τα εντόνως λογοκριμένα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων.
Τα εργαλεία παράκαμψης επιτρέπουν την πρόσβαση σε αποκλεισμένες διεθνείς πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook, το Twitter και το YouTube.
Το Instagram δεν έχει ακόμη τεθεί υπό πλήρη λογοκρισία (αν και αυτή τη στιγμή είναι αποκλεισμένο λόγω των διαμαρτυριών). Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι αυτή ειδικά η εφαρμογή είναι το μέρος στο οποίο οι Ιρανοί, ειδικά οι νέοι, εκφράζονται περισσότερο.
Αμέτρητα βίντεο και μιμίδια στα social media της περσικής γλώσσας συγκρίνουν τη νεολαία της δεκαετίας του 1980 με τη νεολαία του σήμερα.
Πολλές αναρτήσεις υπογραμμίζουν τους ενδυματολογικούς κώδικες των κοριτσιών στο Ιράν, ιδιαίτερα το πώς ντύνονταν πολύ συντηρητικά -υποχρεωτικά μαύρα- και αναμενόταν να είναι υπάκουες και πράες πριν από 30 χρόνια.
Αυτές οι εικόνες έρχονται σε αντίθεση με τα πιο αποκαλυπτικά, πολύχρωμα ρούχα που φορούν τα κορίτσια του Ιράν σήμερα, τολμώντας να δείξουν τις καμπύλες και τα μαλλιά τους. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι αυτές οι νεαρές γυναίκες είναι πιο εκδηλωτικές απέναντι στην εξουσία.
Ο δημοσιογράφος Σαγιέχ Ισφαχάνι επιχείρησε να εξηγήσει αυτό το φαινόμενο. «Η Gen Z γεννήθηκε από γονείς που οι ίδιοι έπρεπε να πολεμήσουν ενάντια στην προηγούμενη γενιά για τις απλούστερες ελευθερίες: να έχουν την ευκαιρία να φορούν μακιγιάζ ή να ντυθούν λιγότερο “συντηρητικά”», είπε και πρόσθεσε: «Έχοντας αυτή την εμπειρία έκανε τους μιλένιαλς Ιρανούς γονείς πιο επιεικείς προς τα παιδιά τους».
Ένας εκπρόσωπος της γενιάς Z του Ιράν δεν αντιμετώπισε τη συνεχή απειλή των πυραύλων Σκουντ του πρώην προέδρου του Ιράκ Σαντάμ Χουσεΐν ή τις ελλείψεις τροφίμων της δεκαετίας του 1980, που συνέπεσαν με τα σκοτεινά χρόνια του Ιράν, όταν σημειώθηκαν μαζικές εκτελέσεις και συλλήψεις αντιφρονούντων και πολιτικών αντιπάλων.
Οι zoomers είχαν μόλις γεννηθεί όταν ο Χατάμι έγινε πρόεδρος και είναι πολύ νέοι για να θυμούνται τις σαρωτικές αλλαγές στο ντύσιμο και στους δημόσιους χώρους κάτω από ένα βραχύβιο μεταρρυθμιστικό κίνημα που καταπνίγηκε εν μέσω μίας φοιτητικής εξέγερσης το 1999 – είχε προκληθεί από το κλείσιμο της μεταρρυθμιστικής εφημερίδας Salam.
Επιπλέον, ένας εκπρόσωπος της γενιάς Z είναι πολύ νέος για να θυμάται τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 και τις εισβολές στο γειτονικό Αφγανιστάν και το Ιράκ. Όπως και τις συζητήσεις για το αν η χώρα τους -μέλος του λεγόμενου άξονα του κακού- θα ήταν ο επόμενος στόχος της κυβέρνησης του Τζορτζ Μπους.
Καθώς οι Zoomers ενηλικιώνονται, το μόνο στο οποίο έχουν εκτεθεί είναι η βάναυση καταστολή και η συστηματική κακοδιαχείριση και διαφθορά. Είχαν μόλις προσθέσει δεύτερο ψηφίο στην ηλικία τους όταν ξεδιπλώθηκε το Πράσινο Κίνημα του 2009 και ήταν σχεδόν ενήλικες όταν οι αντικυβερνητικές διαδηλώσεις του Νοεμβρίου 2019, που προκλήθηκαν από την απεργία στα καύσιμα, οδήγησαν τις δυνάμεις ασφαλείας να συλλάβουν και να σκοτώσουν χιλιάδες ανθρώπους, μεταξύ των οποίων τουλάχιστον 23 παιδιά.
Έκτοτε είδαν το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC) να καταρρίπτει ένα επιβατικό αεροσκάφος της Ουκρανίας το 2020, σκοτώνοντας και τους 176 επιβαίνοντες – συμπεριλαμβανομένων πολλών από τους πιο έξυπνους της χώρας, που «μετακόμισαν στον Καναδά για κάτι καλύτερο».
Αυτή η γενιά επίσης βίωσε μια παγκόσμια πανδημία και το πώς ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ αρνήθηκε αρχικά τα δυτικά εμβόλια παρά το γεγονός ότι το Ιράν κατέγραφε τους μεγαλύτερους αριθμούς θανάτων και κρουσμάτων στη Μέση Ανατολή.
Στη συνέχεια, βρέθηκαν ως επί το πλείστον στο περιθώριο καθώς το κατεστημένο των κληρικών διόρισε επί της ουσίας μια σκληροπυρηνική κυβέρνηση, πρώτα στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 2020 και στη συνέχεια στις προεδρικές εκλογές του 2021.
Αυτή η νέα γενιά μεγάλωσε επίσης κάτω από σχεδόν δύο δεκαετίες οικονομικών κυρώσεων και διεθνούς απομόνωσης που προκλήθηκε από ένα πυρηνικό πρόγραμμα, για το οποίο οι Ιρανοί αμφισβητούν όλο και περισσότερο τα πλεονεκτήματα και έχουν εκφράσει την αντίθεσή τους δημόσια. Για τους περισσότερους νέους, η ζωή είναι δύσκολη στο Ιράν, εκτός αν έχουν σχέσεις ή πλούτο.
Χάρη στο Διαδίκτυο, ωστόσο, αυτή η γενιά νέων είναι «ψηφιακά ιθαγενείς» και μέρος του παγκοσμιοποιημένου Gen Z, καθώς μοιράζονται πολλά από τα ίδια ενδιαφέροντα και προτιμήσεις.
Όπως και οι δυτικοί συνομήλικοί τους, αυτή η γενιά έχει γεννηθεί με την τεχνολογία στα δάκτυλά της, μολονότι πρέπει να κάνει χρήση εργαλείων παράκαμψης.
Οι zoomers μπορούν να στριμάρουν παράνομα την τελευταία σεζόν του The Mandalorian ή να κατεβάσουν το πιο πρόσφατο podcast ή το τραγούδι Rap-e Farsi (“Περσική ραπ”) για να τα ακούσουν στα bootleg Apple AirPods τους, ψιθυρίζοντας στίχους ενώ περπατούν στους δεντρόφυτους δρόμους ή στο μετρό.
Οι zoomers έχουν δημιουργήσει viral μιμίδια που κοροϊδεύουν το κληρικό κατεστημένο, όπως το έλλειμμα χαρίσματος του Ιρανού Προέδρου Εμπραχίμ Ραϊσί και deep fakes για τον σκληροπυρηνικό πρώην πρόεδρο Μαχμούντ Αχμαντινεζάντ, που εμφανίζεται ως η τραγουδίστρια Billie Eilish να ερμηνεύει το Bad Guy.
Δημιούργησαν viral βίντεο σχετικά με τις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ του 2020, που δεν θα μπορούσε κανείς να μαντέψει ότι έγιναν εντός του Ιράν και σχημάτισαν έναν διαδικτυακό στρατό επικριτικών φωνών για το πώς μια ιρανική τουριστική πρωτοβουλία ξεπλένει την Ισλαμική Δημοκρατία.
Τον Μάρτιο του 2021, η εφαρμογή Clubhouse έγινε δημοφιλής στο Ιράν (αλλά έκτοτε έχει εξασθενίσει). Σε μια «αίθουσα» με τίτλο «Κληρικοί: ναι ή όχι;» (Akhoond, na ya na;), ακούγονταν αρκετοί έφηβοι από το Ιράν, όλοι έως 18 ετών, να ανοίγουν τα μικρόφωνά τους και να στρέφονται εναντίον της Ισλαμικής Δημοκρατίας, χρησιμοποιώντας γλώσσα που θα έκανε τους γονείς τους να κοκκινίσουν.
Όταν ο συντονιστής εξέφρασε την ανησυχία του για την ασφάλειά τους επειδή ήταν εκφράζονταν τόσο ωμά, ένας από τους συμμετέχοντες απάντησε «Ε, και;».
Μέσω του Διαδικτύου, οι Gen Zers έμαθαν όχι μόνο για το παρελθόν της χώρας τους, αλλά να αμφισβητούν τα πράγματα και να κάνουν τη δική τους έρευνα. «Είναι αρκετά πιο τολμηροί σε σύγκριση με την προηγούμενη γενιά. Δεν διστάζουν να δοκιμάσουν νέα πράγματα, να εξερευνήσουν νέους κόσμους», τόνισε ο Ισφαχάνι.
«[Η ιρανική νεολαία] έχει επίσης μια βαθιά αίσθηση ατομικισμού και αποστροφής προς οτιδήποτε θα παραβίαζε την ιδιωτική τους ζωή ή τις προσωπικές τους ελευθερίες». Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έδωσαν στους Zoomers τη δυνατότητα να δουν τις κακοτυχίες της χώρας τους σε πραγματικό χρόνο, είτε μέσω διαμαρτυριών σε εθνικό επίπεδο είτε μέσω τοπικών διαδηλώσεων, βίαιων καταστολών που προβλήθηκαν σε λογαριασμούς Instagram όπως ο @1500tasvir ή της διαφοράς πλούτου μεταξύ τους και των ελίτ του καθεστώτος μέσω viral αναρτήσεων σε λογαριασμούς όπως ο @therichkidsoftehran.
Αυτό επιβεβαιώνεται από τον αντιφρονούντα ράπερ Τουμάτζι Σαλέχι, ο οποίος συνελήφθη το 2021 επειδή επέκρινε την κυβέρνηση μέσω των στίχων του για την καταστολή, τη φτώχεια και την αδικία – στις 30 Οκτωβρίου φέρεται να υποστήριξε τις συνεχιζόμενες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις.
Υπογράμμισε δε ότι αυτή η νέα γενιά είναι πιο ενήμερη για τις τρέχουσες υποθέσεις λόγω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. «[Η νέα γενιά είναι] πιο γενναία γιατί δεν έχει τίποτα να χάσει [και] πιο βίαιη γιατί έχει υποφέρει περισσότερα», είπε, αναφερόμενος στην πίεση που ασκείται στην κοινωνία, τόσο οικονομικά όσο και λόγω της βίαιης καταστολής των διαδηλωτών τα τελευταία χρόνια.
Students flip the bird at “Islamic Republic” written on a blackboard.
In the early 1980s, a family friend wrote “Death to Khomeini” on the blackboard after the execution of her father, and was sent to prison. She was 15.
Times have changed. via @1500tasvir #MahsaAmini pic.twitter.com/DtDHczkaJ2
— Holly Dagres (@hdagres) October 3, 2022
Αυτός αναμφισβήτητα συμβαίνει εν μέρει γιατί ο Χαμενεΐ, σε μια ομιλία του τον Ιούνιο, ώθησε το κοινοβούλιο να επικυρώσει ένα αμφιλεγόμενο νομοσχέδιο για το Διαδίκτυο: το Νομοσχέδιο για το Ρυθμιστικό Σύστημα Υπηρεσιών Κυβερνοχώρου, πιο γνωστό ως το λεγόμενο Νομοσχέδιο Προστασίας.
Στην ίδια ομιλία, κάλεσε για μια μαζική καταστολή «παρόμοια με το 1981» – μια αναφορά σε μια εποχή όπου οι μαζικές συλλήψεις και εκτελέσεις ήταν συνηθισμένες.
Το νομοσχέδιο ποινικοποιεί όλες τις μορφές εργαλείων παράκαμψης και δυνητικά θα αναγκάσει τους Ιρανούς να χρησιμοποιούν το Εθνικό Δίκτυο, ένα εγχώριο Διαδίκτυο, ξεχωριστό από το διεθνές, που χρησιμοποιείται από μεγάλο μέρος του κόσμου.
Ερευνητές και ακτιβιστές για την ελευθερία του Διαδικτύου αναφέρουν ότι το νομοσχέδιο εφαρμόζεται ήδη από τότε που ο Ραϊσί ανέλαβε τα καθήκοντά του τον Αύγουστο του 2021.
Τον Ιούλιο του 2021, όταν κυκλοφόρησε αρχικά η είδηση για το νομοσχέδιο που συζητήθηκε στο κοινοβούλιο, ο Εντεκχάμπ ανέφερε ότι οι αναζητήσεις στο Διαδίκτυο για «μετανάστευση» αυξήθηκαν.
Αυτό υποστηρίζεται από μια μελέτη που διεξήχθη από τη Stasis Consulting, η οποία διαπίστωσε ότι σχεδόν οι μισοί Ιρανοί που συμμετείχαν στην έρευνα ηλικίας 18 έως 29 ετών ήθελαν να φύγουν από τη χώρα. (Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι δύσκολο να διεξαχθούν ακριβείς δημοσκοπήσεις λόγω της αυταρχικής φύσης της κυβέρνησης· ωστόσο, η διαρροή εγκεφάλων είναι ένα πραγματικό πρόβλημα).
Καθώς αλληλεπιδρούν στο Διαδίκτυο και παρακολουθούν τους νέους σε άλλες χώρες να ζουν ελεύθερα, ιδιαίτερα στη Δύση, οι Ιρανοί αναγνωρίζουν τις αδικίες και την υποκρισία στην κοινωνία τους καθώς και τις χαμένες δυνατότητές τους. Και δεν δέχονται ότι αυτά είναι τα επίπεδα διαβίωσης που πρέπει να τα αντέξουν.
Ως αποτέλεσμα, πολλοί νέοι αισθάνονται αποκομμένοι από το κληρικό κατεστημένο. Όλα αυτά καθιστούν αυτούς τους νέους απειλή για την Ισλαμική Δημοκρατία.
Με ένα μπλε πουκάμισο, ένα αγόρι χαμογελά ντροπαλά δίπλα σε ένα σιντριβάνι σε μια τοποθεσία πολιτιστικής κληρονομιάς. Αυτή η φωτογραφία του 15χρονου Άλι Λαντί θα γίνει viral μετά το θάνατό του αφού έσωσε δύο ηλικιωμένες γυναίκες από το φλεγόμενο σπίτι τους στη νοτιοδυτική επαρχία Χουζεστάν στις 9 Σεπτεμβρίου 2021.
Αφού πέρασε δύο εβδομάδες σε νοσοκομείο, ο Λαντί υπέκυψε στα εγκαύματα τρίτου βαθμού που κάλυψαν περίπου το 90% του σώματός του. Σε μια ασυνήθιστη κίνηση, υπήρξε μια έκρηξη συλλυπητηρίων από αμέτρητους υψηλόβαθμους αξιωματούχους, συμπεριλαμβανομένων ακόμη και μελών του υπουργικού συμβουλίου της σκληρής κυβέρνησης.
Ο Ραΐσι συνέκρινε τον Λαντί με τον Μοχάμεντ Χουσεϊν Φαχμιντέχ, ένα παιδί στρατιώτη που μαρτύρησε κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράκ γλιστρώντας κάτω από ένα εχθρικό άρμα με χειροβομβίδα για να σταματήσει την προέλαση μιας ιρακινής μεραρχίας αρμάτων μάχης στην πολιορκημένη ιρανική πόλη Χοραμσάρ – ή έτσι λέει ο θρύλος.
«Η ιστορία της αυτοθυσίας αυτού του εθνικού ήρωα πρέπει να αφηγηθεί στη γλώσσα της τέχνης και στην πένα του λαού -του πολιτισμού και των μέσων ενημέρωσης- με έναν ιστορικό τρόπο, ώστε αυτός ο έφηβος-πρότυπο να μπορεί να εμπνεύσει τις μελλοντικές γενιές των παιδιών του Ισλαμικό Ιράν», είπε ο Ραΐσι για τον Λαντί. «Αναμφίβολα, κάθε Ιρανός είναι περήφανος που έχει παιδιά με τέτοιο ζήλο».
Ο ηρωισμός του Λάντι έγινε θέμα εθνικής συζήτησης και ο έφηβος περιγράφονταν τακτικά ως «εθνικός ήρωας» και «μάρτυρας». Η «τιμητική του πράξη» λέγεται ότι δημοσιεύτηκε σε σχολικά βιβλία και γράφτηκε σε μια βιογραφία.
Σχολεία, δρόμοι και λεωφόροι επρόκειτο να ονομαστούν από το όνομά του σε κάθε επαρχία, και υπάρχει ακόμη και μια επερχόμενη βιογραφική ταινία. Ο Λαντί έγινε «παιδί αφίσας» για την Ισλαμική Δημοκρατία, αν και όχι από επιλογή. Έχοντας επίγνωση του πόσο αποξενωμένοι είναι οι νέοι Ιρανοί από τη θεοκρατία, το κληρικό κατεστημένο αναζητούσε για καιρό ένα νέο είδος προσέγγισης.
Στα τέλη της δεκαετίας του 2010, η ιρανική κυβέρνηση στρατολόγησε τον πρώην underground ράπερ Αμίρ Ταταλού, ο οποίος κάποτε είχε εκατομμύρια ακόλουθους στο Instagram, για να παράγει μουσική υπέρ του καθεστώτος.
Η εθνικιστική επιτυχία το 2015, «Energy Hastei» («Πυρηνική Ενέργεια»), η οποία δόξαζε το εγγενές δικαίωμα της χώρας στην πυρηνική ενέργεια, δημιουργήθηκε από τον βραχίονα μέσων ενημέρωσης του IRGC και γυρίστηκε σε μια φρεγάτα στον Περσικό Κόλπο, τη στιγμή που ολοκληρώθηκε μια πολυμερής πυρηνική συμφωνία.
Κατά τη διάρκεια των προεδρικών εκλογών στο Ιράν το 2017, ο τότε υποψήφιος Ραΐσι συναντήθηκε με τον Ταταλού, του οποίου τα τατουάζ μπράτσα έρχονται σε αντίθεση με τη συντηρητική φύση του κληρικού που βρίσκεται τώρα στο τιμόνι της προεδρίας. (Σήμερα, ο Ταταλού είναι καλυμμένος από τα νύχια μέχρι τα νύχια με τατουάζ και ζει εξόριστος στην Τουρκία, αφού εθεάθη να καπνίζει μαριχουάνα σε μια συναυλία στην Τιφλίδα της Γεωργίας).
Τον Μάιο του τρέχοντος έτους, το τραγούδι Salam Farmandeh σάρωσε στη χώρα. Το θρησκευτικό τραγούδι – το οποίο ορκίζεται πίστη στον Χαμενεΐ- εκτιμάται ότι ήταν μια προσπάθεια καθεστώτος να κατηχήσει τα παιδιά για να επιδείξουν αναμφισβήτητη πίστη στην Ισλαμική Δημοκρατία.
Το Salam Farmandeh έγινε viral με σιίτες νέους σε άλλες χώρες -συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών- να τραγουδούν τους στίχους του σε πολλές γλώσσες. Γράφτηκε επίσης ως αντίκρισμα στα viral τραγούδια των Ιρανών τραγουδιστών της ποπ της διασποράς όλα αυτά τα χρόνια, όπως ο Sasan Yafteh (γνωστός με το καλλιτεχνικό του όνομα, Sasy).
Το σινγκλ του «Gentleman» το 2019 ήταν τόσο συναρπαστικό που Ιρανοί μαθητές όλων των ηλικιών κινηματογραφήθηκαν να το τραγουδούν και να το χορεύουν σε σχολεία σε όλη τη χώρα.
Το «Salam Farmandeh» ακουγόταν διαρκώς σε δημόσιους χώρους, με τα δημόσια σχολεία να ενθαρρύνουν και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να αναγκάζουν τους μαθητές να απομνημονεύουν τους στίχους.
Οι αρχές συγκέντρωσαν νεανικές χορωδίες για να τραγουδούν τακτικά το τραγούδι στα αθλητικά στάδια. Αλλά μετά υπήρχε και η άλλη όψη του «Salam Farmandeh»: η νεολαία παραπλανούσε το τραγούδι και, σε ορισμένες περιπτώσεις, χόρευε για να κοροϊδέψει τους στίχους του.
Ακόμα και οπαδοί ποδοσφαιρικών ομάδων αποδοκίμασαν τις χορωδίες. Έτσι, αυτή η προπαγανδιστική μελωδία υπέρ του καθεστώτος έγινε μέρος της μάχης για τις καρδιές και τα μυαλά της ιρανικής νεολαίας.
Τον Ιούνιο, ένα βίντεο του Go Skateboarding Day στη νότια πόλη Σιράζ έγινε viral στο Ιράν—αλλά όχι λόγω των τεχνασμάτων στο σκέιτμπορντ. Μάλλον, ήταν επειδή οι περισσότεροι από τους έφηβους ήταν ντυμένοι σε γκόθικ στιλ ή με skatecore (ρούχα για σκέιτερ), και τα κορίτσια εξέθεταν τα βαμμένα μαλλιά τους χωρίς την υποχρεωτική χιτζάμπ.
Το viral βίντεο σόκαρε τόσο πολύ τις αρχές που συνέλαβαν πέντε από τους διοργανωτές. Μέσα σε λίγες μέρες, δεκάδες συντηρητικοί βγήκαν να προσευχηθούν στον χώρο που είχαν συγκεντρωθεί οι έφηβοι. Επέλεξαν μια προσευχή ειδικά για όταν συμβαίνει μια συμφορά. Αυτά τα παιδιά ήταν ένας σεισμός στο βασικό σύστημα πεποιθήσεων των συντηρητικών.
Μια εβδομάδα μετά το Go Skateboarding Day, ένα άλλο βίντεο έγινε viral. Αυτή τη φορά, ένα έφηβο αγόρι φόρεσε ένα τσαντόρ – τα ρούχα που φορούν οι συντηρητικές γυναίκες – και έκανε skateboard. Ήταν ο τρόπος του να τρολάρει τις αρχές – συμπεριλαμβανομένων των συντηρητικών που προσεύχονταν για να ξεπλυθούν οι αμαρτίες του.
Τον Αύγουστο, viral έγινε ένα βίντεο ενός μικρού κοριτσιού να χορεύει περσική ραπ περιτριγυρισμένο από ένα σωρό έφηβες, που επευφημούσαν φορώντας φόρμες και χωρίς χιτζάμπ. Αν δεν υπήρχε η σημαία στο βάθος, κανείς δεν θα πίστευε ότι το βίντεο γυρίστηκε στο Ιράν. Αυτό το βίντεο εμφανίστηκε την ίδια στιγμή που βρισκόταν σε εξέλιξη μια μαζική κυβερνητική καταστολή κατά των γυναικών που αρνούνταν να φορέσουν το υποχρεωτικό χιτζάμπ.
Διάταγμα που υπογράφηκε από τον Ραΐσι επέβαλε πολλούς νέους περιορισμούς στο πώς ντύνονται οι γυναίκες δημοσίως και οι αρχές φέρονται να χρησιμοποιούσαν τεχνολογία παρακολούθησης παρόμοια με την Κίνα με λογισμικό αναγνώρισης προσώπου στα μετρό για να εντοπίζουν ποιος δεν φοράει χιτζάμπ.
Μετά ήρθε ο θάνατος της Αμίνι. Η 22χρονη επισκεπτόταν την πρωτεύουσα με την οικογένειά της από την επαρχία του δυτικού Κουρδιστάν. Στις 13 Σεπτεμβρίου, η αστυνομία ηθικής τη συνέλαβε επειδή «παραβίασε» τους υποχρεωτικούς κανόνες χιτζάμπ αφού βγήκε από έναν σταθμό του μετρό με τον αδερφό της.
Οδηγήθηκε σε ένα αστυνομικό τμήμα για μάθημα «επανεκπαίδευσης», αλλά μέσα σε δύο ώρες, κατέληξε σε νοσοκομείο αφού φέρεται να ξυλοκοπήθηκε βάναυσα από την αστυνομία ηθικής. Τρεις μέρες αργότερα, πέθανε.
Η κατακραυγή κατά της δολοφονίας ήταν γρήγορη. Ένα κίνημα διαμαρτυρίας, που υποκινήθηκε από το #Mahsa_Amini, εξαπλώθηκε από το διαδίκτυο στους δρόμους. Στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης, φοιτητές κρατούσαν πινακίδες με μηνύματα όπως: «Δεν είμαι hashtag. Είμαι άνθρωπος», «Δεν θέλω να πεθάνω» και «Τζίνα, αγαπητή μου, δεν θα πεθάνεις. Το όνομά σου θα γίνει σύμβολο», μια φράση που ήταν χαραγμένη στον τάφο της Αμίνι.
Στη συνέχεια, βίντεο έγιναν viral καθώς γυναίκες, συχνά κάτω των 25 ετών, άρχισαν να βγάζουν τις μαντίλες τους, να τις καίνε και να κόβουν τα μαλλιά τους. Νέοι άνδρες συμμετείχαν, ξυρίζοντας το κεφάλι τους στο TikTok.
Σύντομα, οι διαδηλώσεις έφτασαν και στις 31 επαρχίες, με επικεφαλής τους Gen Z του Ιράν και με τις γυναίκες στην πρώτη γραμμή.
Με βάση τα συνθήματα που ακούγονται στους δρόμους – «Θάνατος στον Χαμενεΐ», «Θα πολεμήσω. Θα πεθάνω. Θα πάρω πίσω το Ιράν», «ελευθερία, ελευθερία, ελευθερία» και «Ο Χαμενεΐ είναι δολοφόνος. Η κηδεμονία του είναι άκυρη»— ήταν σαφές ότι οι ανησυχίες ξεπέρασαν την υποχρεωτική χιτζάμπ. Οι διαδηλωτές έλεγαν δυνατά και ξεκάθαρα ότι δεν ήθελαν πλέον μια Ισλαμική Δημοκρατία.
Οι zoomers παρακαλούσαν τους γονείς τους να τους ακολουθήσουν στους δρόμους: «Γεια, Ιρανοί. Είμαι [ένα Gen Zer]! Στέλνω αυτό το μήνυμα από την Τεχεράνη! Άνθρωποι, σας ζητώ να βγείτε στους δρόμους και να τελειώσετε αυτό τώρα. … Μην χάσετε αυτήν την ευκαιρία. … Ας ανατρέψουμε αυτό το εγκληματικό και δολοφονικό καθεστώς που έφερε απόγνωση στο Ιράν για 43 χρόνια», ανέφερε μια ηχητική ηχογράφηση.
Σε ένα ξεχωριστό βίντεο, έφηβες φώναζαν: «Το σάλι μας, το σάλι μας, η θηλιά σου» – αναφερόμενοι στο κληρικό κατεστημένο – καθώς έκαιγαν τις μαντίλες τους σε ένα σωρό.
Σε ένα άλλο, μια έφηβη με τη σχολική της στολή ζωγράφισε με σπρέι #Mahsa_Amini στους τοίχους και αναρτούσε αφίσες με ημερομηνία και ώρα διαμαρτυρίας στην έκδοση TikTok του τραγουδιού «Another Love» του τραγουδιστή Tom Odell, η οποία χρησιμοποιήθηκε σε άλλα βίντεο διαμαρτυρίας.
Αλλά ο ύμνος του Gen Z έγινε το Baraye (“Για χάρη”) από τον τραγουδιστή Σέρβιν Χατζιπούρ, ο οποίος συνέθεσε τους στίχους του από πραγματικά tweets, τα οποία περιλάμβαναν, «για τον φόβο να φιλήσω τον αγαπημένο μου στο δρόμο» και «για την ελευθερία».
Οι ανάγκες και τα θέλω των διαδηλωτών ήταν τόσο απλά, αλλά αρκετά απειλητικά ώστε οι αρχές συνέλαβαν τον Χατζιπούρ στις 29 Σεπτεμβρίου. (Απελευθερώθηκε με εγγύηση στις 4 Οκτωβρίου).
Από τότε, οι Ιρανοί Zoomers τραγουδούσαν προκλητικά το τραγούδι σε δημόσιους χώρους, συμπεριλαμβανομένων των αυλών των σχολείων.
Σύμφωνα με την ομάδα Ακτιβιστές Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Ιράν, οι δυνάμεις ασφαλείας συνέλαβαν περισσότερους από 14.000 ανθρώπους και σκότωσαν τουλάχιστον 287 άτομα.
Μιλώντας στο Foreign Policy, είπαν ότι στις 31 Οκτωβρίου από τα 121 άτομα των οποίων τα ονόματα και τις ηλικίες μπόρεσαν να επιβεβαιώσουν, ο μέσος όρος ηλικίας ήταν 23 ετών, με 39 άτομα κάτω των 18 ετών.
Ένα από τα άτομα που πυροβολήθηκαν μέχρι θανάτου από τις δυνάμεις ασφαλείας ήταν η 23χρονη Χαντίς Νατζάφι, σταρ του TikTok που δημοσίευε βίντεο χορού με συγχρονισμό των χειλιών και τα ανέβαζε στον λογαριασμό της στο Instagram.
Από τον θάνατό της, ο λογαριασμός στο Instagram ξεπέρασε τους 82.000 followers και είναι γεμάτος συλλυπητήρια μηνύματα.
Μία άλλη 16χρονη, η Σαρίνα Εσμαϊλζαντέχ, ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου με ρόπαλα από τις δυνάμεις ασφαλείας. Χρησιμοποιούσε το YouTube για να καταγράψει τα συναισθήματά της σχετικά με τη ζωή υπό την Ισλαμική Δημοκρατία, συμπεριλαμβανομένων των απαγορεύσεων που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες καθημερινά, και συνέκρινε τη ζωή της με εκείνους που βρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση στη Δύση, δημοσιεύοντας μάλιστα ένα βίντεο με την ίδια να τραγουδά στο τραγούδι «Take Me», ενώ βρισκόταν στο αυτοκίνητο της οικογένειάς της – όλα αυτά έχουν γίνει viral μετά τη δολοφονία της (ειδικά τώρα που οι αρχές το συγκαλύπτουν υποστηρίζοντας ότι πέθανε από αυτοκτονία).
Αυτά τα κορίτσια είναι η ίδια η ουσία αυτού του κινήματος διαμαρτυρίας υπό την ηγεσία του Gen Z.
Οι zoomers γνωρίζουν πολύ καλά ότι στους δρόμους δεν περιμένουν μόνο ρόπαλα, αλλά και σφαίρες, και είναι πρόθυμοι να αναλάβουν αυτόν τον κίνδυνο από απόγνωση, επειδή θέλουν να ζήσουν μια κανονική ζωή.
Πολλοί ηλικιωμένοι Ιρανοί αναγνωρίζουν το ρόλο των Gen Z στις τρέχουσες διαδηλώσεις και τους αποδίδουν εύσημα «για το θάρρος τους». Σε ένα tweet, κάποιος έγραψε: «Είμαι άφωνος από όλο αυτό το θάρρος. Ορκίζομαι στο Θεό, το Ιράν δεν έχει δει ποτέ μια γενιά με τέτοιο θάρρος. Από εδώ και στο εξής, όποιος μιλήσει εναντίον των Gen Z, θα τον χαστουκίσω στο πρόσωπο».
«Οι Gen Z είναι οι ίδιοι άνθρωποι που είδαν τις διαδηλώσεις και τις δολοφονίες του 2009 ως παιδιά και του Νοεμβρίου του 2019 στην εφηβεία τους και τώρα στέλνουν ένα εκατομμύριο tweets για την αδερφή τους #MahsaAmini. Να φοβάστε αυτή τη γενιά», έγραψε ένας άλλος.
Από τότε που ξεκίνησε η σχολική χρονιά στα τέλη Σεπτεμβρίου, κυκλοφόρησαν αμέτρητα βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που δείχνουν νεαρές και νεαρούς να γκρεμίζουν και να αλλοιώνουν φωτογραφίες του Χομεϊνί και του Χαμενεΐ, φωνάζοντας μια σειρά από αντικυβερνητικά συνθήματα. Αυτό ώθησε τις δυνάμεις ασφαλείας να εισβάλουν σε ορισμένα σχολεία και να συλλάβουν παιδιά που τα οδήγησαν σε αυτό που ο υπουργός Παιδείας περιέγραψε ως «ψυχολογικά ιδρύματα».
Σε ένα γυμνάσιο, όταν οι μαθητές αρνήθηκαν να τραγουδήσουν το Salam Farmandeh, πολλοί ξυλοκοπήθηκαν από τις δυνάμεις ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένης της 16χρονης Ασρά Πανάχι, η οποία πέθανε από τα τραύματά της στις 13 Οκτωβρίου.
Η καταστολή δεν έχει εμπόδισε ακόμη και τους μαθητές του δημοτικού – τη γενιά Άλφα – από το να φωνάζουν: «Γυναίκες, ζωή, ελευθερία».
Δεν είναι ξεκάθαρο τι θα συμβεί στη συνέχεια στο Ιράν, αλλά αυτό δεν είναι πλέον το Ιράν που ήταν.
Όπως εξήγησε ο Ισφαχάνι: «Αυτή η γενιά πρόκειται να αλλάξει το Ιράν. Απλώς δεν ανέχονται αυτό που η γενιά μου κατάπινε με τη σιωπή της».
Αυτό ακριβώς είπε στο Foreign Policy μία διαδηλωτής της γενιάς Z με έδρα την Τεχεράνη, ένα 22χρονο κορίτσι με το όνομα Σάρα, που ζήτησε να μην κάνει γνωστό το επώνυμό της για λόγους ασφαλείας: «Μακάρι να ήξερα την πηγή της γενναιότητας που βλέπουμε, αλλά νομίζω ότι προέρχεται απλώς από την καρδιά όλων μας που δεν αντέχουμε άλλο! Αυτή είναι μόνο η αρχή της αλλαγής στον κόσμο μας».
Το κατεστημένο φαίνεται να το αναγνωρίζει αυτό. Φέτος, το Sobh-e-Sadegh, ένα εβδομαδιαίο περιοδικό που συνδέεται με το IRGC, προειδοποίησε για την απειλή που αποτελούν οι Zoomers για το «σύστημα». Το άρθρο σημείωσε ότι μελετώντας τη συμπεριφορά τους στο διαδίκτυο, είναι σαφές ότι «η διαχείριση αυτής της γενιάς δεν θα είναι τόσο εύκολη όσο οι προηγούμενες γενιές. Γιατί αυτή η γενιά, σε αντίθεση με τις προηγούμενες, έχει χαρακτήρα αντίστασης απέναντι στη σημερινή κατάσταση».
Κάθε γενιά επιδιώκει να διαφοροποιηθεί από τις προηγούμενες γενιές. Ωστόσο, υπήρξε μια έντονη αλλαγή διάθεσης τα τελευταία χρόνια. Ενώ το καθεστώς πολυμερών κυρώσεων που επιβλήθηκε υπό την κυβέρνηση Ομπάμα ώθησε τους Ιρανούς να κατευθύνουν μεγάλο μέρος του θυμού τους στην κυβέρνηση των ΗΠΑ, οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν εκ νέου από την κυβέρνηση Τραμπ μετά την απόσυρση των ΗΠΑ από την πυρηνική συμφωνία το 2018 -παρά το γεγονός ότι το Ιράν δεν παραβίασε τη συμφωνία- και συνεχίζεται από την κυβέρνηση Μπάιντεν, οι Ιρανοί να κατευθύνουν μεγάλο μέρος του θυμού τους στη δική τους ηγεσία.
Οι προσπάθειες για την αναβίωση της πυρηνικής συμφωνίας του 2015 παραμένουν σε αδιέξοδο. Αλλά ακόμη και με μια αναζωογονημένη πυρηνική συμφωνία, πολλοί Ιρανοί γνωρίζουν ότι η ελάφρυνση των κυρώσεων θα ήταν απλώς μια προσωρινή βοήθεια και δεν θα βελτίωνε θεμελιωδώς την οικονομία.
Αν και υπήρχε πάντα μια αίσθηση απελπισίας -το 67% των Ιρανών φέρεται να πάσχουν από κατάθλιψη- τα τελευταία χρόνια κατέστρεψαν τη μικρή ελπίδα που είχαν οι Ιρανοί για κάθε είδους εσωτερική αλλαγή ή μεταρρύθμιση. Αυτό αντανακλάται στα συνθήματα των διαδηλωτών -όπως «Μεταρρυθμιστές, σκληροπυρηνικοί, το παιχνίδι τελείωσε!».
Μερικοί Ιρανοί ήλπιζαν ότι ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ θα κέρδιζε μια δεύτερη θητεία και ότι η λεγόμενη πολιτική μέγιστης πίεσης του θα οδηγούσε κατά κάποιον τρόπο την Ισλαμική Δημοκρατία σε κατάρρευση – ή τουλάχιστον σε αλλαγή συμπεριφοράς. Αυτή η άποψη επαναλήφθηκε από την Φαέζα Χασεμί, κόρη του πρώην προέδρου του Ιράν, Ραφσαντζανί.
Η Χασεμί εξέπληξε πολλούς ανθρώπους όταν, κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης σε ιρανική εκπομπή στις αρχές του 2021, είπε: «Ίσως, αν η πίεση του Τραμπ συνεχιζόταν, θα είχαμε αναγκαστεί να αλλάξουμε κάποιες πολιτικές. Και η αλλαγή θα είχε σίγουρα ωφελήσει τους ανθρώπους».
Τα σχόλιά της άγγιξαν την αίσθηση απελπισίας που νιώθουν πολλοί Ιρανοί, ειδικά οι νέοι. Αυτή η ζοφερή αίσθηση της χωρίς ελπίδα για μεταρρύθμιση αντανακλάται στους θυμωμένους στίχους της μουσικής του ράπερ Σαλεχί, όπως το τραγούδι «Normal».
Σε αυτό, ο Σαλεχί σαρκάζει το πώς «η ζωή είναι φυσιολογική», αλλά στη συνέχεια αναλύει όλους τους τρόπους με τους οποίους δεν είναι – όπως το πώς μερικοί Ιρανοί κοιμούνται σε άδειους τάφους επειδή είναι άστεγοι, ενώ άλλοι έχουν 10 πολυκατοικίες.
«Οι άνθρωποι είναι μόνο ζωντανοί. Δεν ζουν», είπε ο Σαλεχί. «Το μίσος είναι κακό πράγμα, αλλά η κοινωνία υποφέρει από μίσος, όχι μόνο για το καθεστώς. Οι άνθρωποι γίνονται βίαιοι, ανυπόμονοι, κουρασμένοι και καταθλιπτικοί».
Με την αύξηση της καταστολής και την περαιτέρω αυστηροποίηση των ελέγχων, την επιλογή μιας σκληρής κυβέρνησης και μια σαπισμένη οικονομία που ωφελεί μόνο την ελίτ με τις καλές διασυνδέσεις, το κληρικό κατεστημένο λέει στους νέους Ιρανούς ότι η ζωή τους δεν έχει σημασία.
Αυτό αφήνει τη νεολαία του Ιράν με δύο επιλογές: να εγκαταλείψει τη χώρα ή να ξεσηκωθεί.
Πηγή: Foreign Policy, Χόλι Νταγκρές
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr