Η στάση της Ευρώπης θυμίζει τις πρώτες εβδομάδες της πανδημίας: ζούμε με την αίσθηση ότι το τέλος του κόσμου βρίσκεται προ των πυλών. Αυτή τη φορά, όμως, η ανησυχία για τα πυρηνικά όπλα της Ρωσίας έχει αντικαταστήσει αυτή για τον ιό. Η τακτική του Πούτιν στην Ουκρανία δεν αναμένεται, όμως, να πείσει την Ευρώπη να αθετήσει τις δεσμεύσεις της προς το Κίεβο. Οι δυτικές κυβερνήσεις μπορεί να αλλάξουν, αλλά οι κυρώσεις θα παραμείνουν σε ισχύ, όπως απέδειξε η νέα ακροδεξιά κυβέρνηση στην Ιταλία.
Οι περισσότερες κυβερνήσεις είναι εξοργισμένες με τη ρωσική ωμότητα, ενώ οι πρόσφατες ουκρανικές επιτυχίες στο πεδίο της μάχης έχουν ενισχύσει τις ελπίδες. Μόνο η προοπτική επανεκλογής του Τραμπ μπορεί να απειλήσει τη συμμαχία. Η Αμερική –και όχι η Ευρώπη– είναι ο αδύναμος κρίκος σε ό,τι αφορά τη στήριξη της Ουκρανίας απέναντι στη ρωσική εισβολή.
Ο πόλεμος, όμως, δεν θα κρατήσει για πάντα, ενώ η ειρήνη είναι αυτή που θα φέρει στην επιφάνεια τις εντάσεις και τις διαφωνίες στους κόλπους της Ευρώπης. Τρία ιδεολογικά στρατόπεδα έχουν ήδη σχηματισθεί: οι ρεαλιστές, οι αισιόδοξοι και οι ρεβιζιονιστές.
Εκπρόσωποι κάθε τάσης εντοπίζονται σε κάθε πολιτικό σχήμα και κοινωνική ομάδα παντού στην Ευρώπη. Στη δυτική και νότια Ευρώπη η διαφωνία είναι μεταξύ ρεαλιστών και αισιόδοξων. Στην Ουκρανία και σε ορισμένες χώρες της ανατολικής Ευρώπης οι αισιόδοξοι ερίζουν με τους ρεβιζιονιστές. Η γεωγραφία και η Iστορία μπορούν να ερμηνεύσουν τις διαφωνίες αυτές. Οι Δυτικοευρωπαίοι φοβούνται πρωτίστως τον πυρηνικό πόλεμο. Οι Ανατολικοευρωπαίοι φοβούνται την επιστροφή τους στη ρωσική σφαίρα επιρροής, σε περίπτωση ουκρανικής ήττας.
Οι λεγόμενοι ρεαλιστές εκτιμούν ότι η Ευρώπη οφείλει να εμποδίσει μια ρωσική νίκη, μια ουκρανική ήττα και μια διεύρυνση του πολέμου. Με τη λογική αυτή, που εκφράζεται από τον πρόεδρο Μακρόν, η Ουκρανία πρέπει να στηριχθεί προκειμένου να ανακτήσει όσο περισσότερο από το έδαφός της μπορεί, χωρίς ωστόσο να προκαλέσει ρωσική πυρηνική απάντηση.
Τα τρία στρατόπεδα
Οι ρεαλιστές πιστεύουν δικαίως ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι πιο επικίνδυνος από την αντιπαράθεση ΗΠΑ – ΕΣΣΔ στον Ψυχρό Πόλεμο, εξαιτίας των μεσσιανικών ψευδαισθήσεων του Πούτιν. Οι αισιόδοξοι, από την πλευρά τους, θεωρούν ότι η αναμενόμενη νίκη της Ουκρανίας θα σημάνει και την πτώση του καθεστώτος Πούτιν. Υποστηρίζουν ότι η στρατιωτική ταπείνωση της Ρωσίας σημαίνει ότι ο Ζελένσκι έχει δίκιο να αρνείται κάθε διαπραγμάτευση με το Κρεμλίνο. Οι οπαδοί της άποψης αυτής –όπως οι Πράσινοι στη Γερμανία– υποστηρίζουν ότι η μαζική βοήθεια προς την Ουκρανία και η ρωσική ήττα μπορούν να εγγυηθούν μόνιμη ειρήνη.
Οι ρεβιζιονιστές εκτιμούν ότι μόνο η κατάρρευση της ρωσικής συνομοσπονδίας θα φέρει τη σταθερότητα στην Ευρώπη. Ζητούν έτσι τη στήριξη κινημάτων ανεξαρτησίας στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, με το αίτημα αυτό να συγκινεί κυρίως χώρες που βρέθηκαν για δεκαετίες πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα. Οι ριζικά διαφορετικές αυτές θέσεις πρέπει, όμως, να βρουν κοινό σημείο για τη λήξη του πολέμου και την αποκλιμάκωση της κρίσης, χωρίς ρωσική ούτε και ουκρανική ταπείνωση.
* Ο κ. Ιβάν Κράστεφ είναι συγγραφέας, πρόεδρος του Κέντρου Φιλελεύθερων Στρατηγικών και μόνιμος εταίρος του Ινστιτούτου Ανθρωπιστικών Επιστημών με έδρα τη Βιέννη.