Σε ένα βίντεο, άνδρας ακούγεται να τραγουδάει πατριωτικό τραγούδι με ειρωνική φωνή. Σε άλλο, διαδηλωτές κρατούν λευκά χαρτιά και τραγουδούν. Σε τρίτο στιγμιότυπο, ομάδα πολιτών προσεύχεται σε αυτοσχέδιο βωμό προς τιμήν των νεκρών σε πυρκαγιά κτιρίου σε lockdown στη δυτική Κίνα.
Οι δημόσιες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας είναι σχετικά σπάνιες στην Κίνα, ενώ οι λογοκριτές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σπεύδουν να εξαφανίσουν κάθε αντικυβερνητικό μήνυμα. Οι υπηρεσίες διαδικτυακής λογοκρισίας της Κίνας, οι πλέον προηγμένες στον κόσμο, έχουν εντοπίσει και αφαιρέσει αμέτρητα μηνύματα σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, που εμφάνιζαν διαδηλώσεις και ξεσπάσματα οργής κατά της κυβέρνησης.
Καθώς, όμως, ολοένα και περισσότεροι πολίτες κατεβαίνουν στον δρόμο για να διαμαρτυρηθούν, βίντεο διαδηλώσεων εμφανίζονται σε κινεζικές σελίδες, όπως οι WeChat και Douyin. Οι ειδικοί εξηγούν ότι ο όγκος των βίντεο είναι τέτοιος, που τα αυτόματα συστήματα και οι στρατιές λογοκριτών δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν.
Ξεχειλίζει η οργή
«Πρόκειται για αποφασιστικό ρήγμα στη “μεγάλη σιωπή”. Οταν η οργή ξεχυθεί στον δρόμο, είναι πολύ δύσκολο να λογοκριθεί», λέει ο ερευνητής Σιάο Τσιανγκ του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ. Ο Σιάο επισημαίνει ότι η δημοσίευση εκατοντάδων βίντεο από διαδηλωτές και περαστικούς, από διαφορετικές γωνίες λήψης, δυσχεραίνει πολύ το έργο των αλγορίθμων αναγνώρισης.
Πολλοί Κινέζοι χρησιμοποιούν πλέον επινοητικές μεθόδους πρόσβασης σε απαγορευμένες εφαρμογές στην Κίνα, όπως τα Facebook και Twitter, που δεν υπάγονται στην αρμοδιότητα των κινεζικών αρχών. Τα δυτικά αυτά μέσα λειτουργούν ως «αποθήκες» κινεζικών βίντεο, τα οποία σβήνονται σε κινεζικές σελίδες από τους λογοκριτές του Πεκίνου, για να επανεμφανισθούν λίγη ώρα αργότερα στις ίδιες σελίδες, αφού έχουν προωθηθεί εκ νέου. Αν η Κίνα επιθυμούσε να εξαφανίσει πλήρως το περιεχόμενο αυτό, θα έπρεπε να προσλάβει περισσότερο προσωπικό και να επινοήσει αποτελεσματικότερους αλγορίθμους.
Εικόνες και βίντεο από τις διαμαρτυρίες κατά του lockdown συνεχίζουν να δημοσιεύονται στο κινεζικό Ιντερνετ, παρά τις προσπάθειες των Αρχών να αφαιρέσουν τέτοιο περιεχόμενο.
Το Κ.Κ. Κίνας αξιοποίησε παραδοσιακά σειρά κατασταλτικών μεθόδων, όπως συλλήψεις, παρακολούθηση και λογοκρισία, προκειμένου να καταπνίξει τη διαφωνία. Η αδυναμία των μηχανισμών λογοκρισίας, πάντως, σηματοδοτεί νέα πρόκληση για το κόμμα, που αμφισβητείται ανοικτά ύστερα από τριάντα και πλέον χρόνια.
Ο θάνατος του πρώην προέδρου Ζιανγκ Ζεμίν δυσχεραίνει την προσπάθεια του κόμματος να ελέγξει τη δημόσια συζήτηση. Πολλά μηνύματα σε ομάδες συζήτησης που δημιουργήθηκαν αυτή την εβδομάδα στην εφαρμογή Telegram ανέφεραν ότι ο θάνατος του Ζιανγκ θα έδινε την ευκαιρία στους διαδηλωτές να συγκεντρωθούν με αφορμή τις επιμνημόσυνες εκδηλώσεις. Στη σελίδα Weibo, οι λογοκριτές κινήθηκαν αστραπιαία σβήνοντας κάθε έπαινο για την κληρονομιά του Ζιανγκ, που θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως έμμεση κριτική στον πρόεδρο Σι.
Ακόμη και πριν από τις διαδηλώσεις αυτής της εβδομάδας κατά του lockdown, ωστόσο, ο έλεγχος του Ιντερνετ από τις Αρχές είχε αρχίσει να αντιμετωπίζει προβλήματα. Οι διαχειριστές είχαν ήδη αναφέρει δυσκολίες στο μπλοκάρισμα μηνυμάτων που επέκριναν τις Αρχές για το lockdown στη Σαγκάη την άνοιξη, αλλά και μετά το δυστύχημα λεωφορείου που μετέφερε πολίτες σε τοποθεσία καραντίνας, με 27 νεκρούς.
Αφορμή για τις διαδηλώσεις αυτής της εβδομάδας στάθηκε πυρκαγιά σε κτίριο στη δυτική Κίνα, όπου 10 άνθρωποι πέθαναν. Οι επικριτές των Αρχών επιμένουν ότι το lockdown εμπόδισε την έγκαιρη άφιξη της πυροσβεστικής.
Οι υπηρεσίες λογοκρισίας αξιοποιούν συστήματα τεχνητής νοημοσύνης προκειμένου να ελέγχουν το περιεχόμενο των βίντεο. Τα συστήματα αυτά λειτουργούν καλά όταν κληθούν να αναγνωρίσουν αντικείμενα, όπως κεριά ή άρματα μάχης, για παράδειγμα. Οι διαδηλωτές επέλεξαν να δημοσιεύουν βίντεο, προϊόντα συρραφής πολλών σκηνών από διαφορετικές διαδηλώσεις, μπερδεύοντας τα αυτόματα συστήματα. Η δημιουργία νέων αλγορίθμων, που θα ήταν ικανοί να αναγνωρίζουν πλήθος ανθρώπων που κρατάει λευκά χαρτιά, όπως έγινε το Σαββατοκύριακο, θα απαιτήσει πολύ χρόνο και θα έχει μεγάλο κόστος.
Στρατιές «μποτς»
Η ξαφνική δημοτικότητα του Twitter στην Κίνα δεν πέρασε απαρατήρητη από τις Αρχές. Τις τελευταίες ημέρες, στρατιές κινεζικών«μποτς» (αυτοματοποιημένων λογαριασμών), ελεγχόμενων από τις Αρχές, δημοσιεύουν πληθώρα διαφημιστικών μηνυμάτων και ενίοτε πορνογραφικών φωτογραφιών, με συνθηματικό που παραπέμπει στις διαδηλώσεις κατά του lockdown. Παρότι οι ειδικοί δεν μπορούν να πουν με βεβαιότητα ποιος κρύβεται πίσω από την εκστρατεία αυτή, οι Αρχές του Πεκίνου έχουν καταφύγει και κατά το παρελθόν στην τακτική αυτή.
Πολλοί προειδοποιούν, πάντως, ότι οι λογοκριτές δεν θα μείνουν άπραγοι. Ο καθηγητής Χαν Ροκμπίν του Πανεπιστημίου της Τζόρτζια λέει ότι παρότι οι υπηρεσίες λογοκρισίας έχουν αντιμετωπίσει μεγάλο φόρτο εργασίας, το έργο τους υπήρξε μέχρι στιγμής επιτυχημένο. «Είναι αποτελεσματικοί, ιδίως αν σκεφτείτε ότι υπάρχει ακόμη πολύ μεγάλος αριθμός Κινέζων πολιτών που έχει υιοθετήσει την παραπληροφόρηση», υπογραμμίζει ο Χαν.