Ιστορική συμφωνία για την προστασία του 30% των παγκόσμιων γαιών και ωκεανών υπέγραψαν χθες 190 κράτη από όλο τον κόσμο. Υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, οι χώρες που συνυπέγραψαν τη συμφωνία δεσμεύτηκαν και στη λήψη άλλων μέτρων προκειμένου να αποτραπεί η απώλεια της βιοποικιλότητας, μια κρίση η οποία, αν και δεν βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, εφόσον συνεχιστεί ανεξέλεγκτη αναμένεται να θέσει σε κίνδυνο την επισιτιστική επάρκεια όπως και αυτή των υδάτινων πόρων, θέτοντας σε κίνδυνο αφανισμού εκατοντάδες είδη φυτών και ζώων.
Η συμφωνία θεωρείται κομβικής σημασίας καθώς έρχεται σε μια χρονική στιγμή που η βιοποικιλότητα μειώνεται με ρυθμούς που δεν είχαν καταγραφεί ποτέ ξανά στην Ιστορία. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των ειδικών, κινδυνεύουν να εξαφανιστούν ολοκληρωτικά, εντός των επόμενων δεκαετιών, περισσότερα από ένα εκατομμύριο είδη φυτών και ζώων. Παρότι περιβαλλοντικές οργανώσεις και ακτιβιστές είχαν ζητήσει τη λήψη αυστηρών μέτρων προστασίας της χλωρίδας και της πανίδας, η συμφωνία –αν και δεν μπορεί να θεωρηθεί άρτια– συνιστά το πρώτο βήμα προς την αντιμετώπιση του προβλήματος.
Προγράμματα-στόχοι
Ειδικότερα, η νέα συμφωνία προβλέπει την εκπόνηση 23 προγραμμάτων-στόχων για την προστασία της παγκόσμιας χλωρίδας και πανίδας. Το σημαντικότερο από αυτά, γνωστό με την κωδική ονομασία 30 x 30, θέτει το 30% της συνολικής έκτασης ξηράς και θάλασσας σε καθεστώς αυστηρής προστασίας. Σήμερα προστατεύονται περίπου το 17% της ξηράς και το 8% των ωκεανών του πλανήτη, με την απαγόρευση δραστηριοτήτων όπως η αλιεία, η γεωργία και η βιομηχανία.
Οι συμβαλλόμενες χώρες, επίσης, συμφώνησαν να λάβουν μέτρα προστασίας για το υπολειπόμενο 70% του πλανήτη ώστε να αποτραπεί η απώλεια εκτάσεων υψηλής σημασίας για τη βιοποικιλότητα, εξαναγκάζοντας ταυτόχρονα τις μεγάλες επιχειρήσεις στην αποκάλυψη του κινδύνου που εγκυμονούν για τη χλωρίδα και την πανίδα οι δραστηριότητές τους.
Η παρουσία των ΗΠΑ
Δράσεις για χλωρίδα και πανίδα, γαίες και ωκεανούς, ώστε να μην κινδυνεύει η επισιτιστική επάρκεια του πλανήτη.
Αξίζει να σημειωθεί ότι αν και στις συζητήσεις ήταν παρούσα αντιπροσωπεία των ΗΠΑ, αυτό συνέβη μόνο παρασκηνιακά επειδή η χώρα δεν είναι μέλος της Συνθήκης Για τη Βιολογική Ποικιλομορφία. Οι Ρεπουμπλικανοί, που παραδοσιακά αντιτίθενται σε τέτοιους είδους συνθήκες, μπλόκαραν τη συμμετοχή σε αυτή. Η μοναδική άλλη χώρα του κόσμου που δεν συμμετέχει είναι το Βατικανό. Η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν, ωστόσο, έχει δεσμευθεί στην προστασία του 30% ξηράς και θάλασσας έως το 2030.
Παρότι πολλοί παράγοντες συμβάλλουν στην απώλεια της βιοποικιλότητας που βλέπουμε σήμερα, βασικός κινητήρας της εξέλιξης είναι, όπως και στην κλιματική αλλαγή, η ανθρώπινη δραστηριότητα. Στην ξηρά, δηλαδή, για την κατάσταση ευθύνεται η εντατική γεωργική εκμετάλλευση, ενώ στις θάλασσες η υπεραλίευση. Αλλοι παράγοντες είναι η βιομηχανία εξορύξεων, η θήρα, η υλοτομία, η κλιματική αλλαγή, η ρύπανση και η εισαγωγή χωροκατακτητικών ειδών (είδη εισβολείς). Ολα αυτά τα προβλήματα αποπειράται να αντιμετωπίσει η νέα συμφωνία. Το πρόγραμμα-στόχος 17, παραδείγματος χάρη, δεσμεύεται στον περιορισμό του κινδύνου από τα παρασιτοκτόνα και τα τοξικά χημικά κατά το ήμισυ, ενώ ταυτόχρονα αντιμετωπίζει και τα προβλήματα που δημιουργεί η διασπορά των λιπασμάτων.
Διάθεση 200 δισ. δολ.
H χθεσινή συμφωνία, επιπλέον, διπλασιάζει τις χρηματοδοτήσεις για την προστασία της βιοποικιλότητας σε περίπου 200 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως από ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, όπως και από οργανώσεις. Τουλάχιστον 30 δισεκατομμύρια κάθε χρόνο αναμένεται να διοχετεύονται σε φτωχά κράτη. Εκπρόσωποι των αναπτυσσόμενων κρατών που θα χρηματοδοτηθούν τόνισαν ότι οι επιχορηγήσεις αυτές δεν θα πρέπει να θεωρηθούν «φιλανθρωπία». Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι μελέτη που εκπονήθηκε από το Ινστιτούτο Πόλσον υποδεικνύει ότι η αντιστροφή της επικρατούσας τάσης για τη βιοποικιλότητα απαιτεί δαπάνες ύψους 700 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως.
Ενα ακόμη σημείο όπου επικεντρώθηκε η συμφωνία είναι τα δικαιώματα των αυτόχθονων πληθυσμών. Πολλοί εκτιμούν πως η αυστηρή προστασία περιοχών, όπως προβλέπεται από το 30 x 30, θα προκαλέσει τον εκτοπισμό των πληθυσμών, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι, αντιθέτως, θα θωρακίσει τα δικαιώματά τους στις πατρογονικές γαίες τους και απηύθυναν έκκληση για αύξηση του ποσοστού των γαιών που θα τεθούν υπό καθεστώς προστασίας.
Η υπουργός Περιβάλλοντος της Χιλής, Μαΐσα Ρόγιας Κοράντι, κλιματολόγος, τόνισε ότι ακόμη και η ίδια δεν είχε συλλάβει πόσο βαθιά είναι η κρίση της απώλειας βιοποικιλότητας προτού διαβάσει την έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ που δόθηκε στη δημοσιότητα το 2019. Παραδέχθηκε ακόμη ότι τα θέματα αγροκτηνοτροφίας που διαχειρίζεται η συμφωνία είναι πολύπλοκα και ιδιαίτερα περιπεπλεγμένα εξαιτίας της επισιτιστικής ανασφάλειας που προκάλεσε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Ωστόσο, όπως επισημαίνει, παρά τις δυσμενείς συνθήκες, το θέμα πρέπει να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. «Οφείλουμε να κατανοήσουμε ότι χωρίς βιοποικιλότητα δεν θα υπάρχουν τρόφιμα στον πλανήτη», κατέληξε.