Δεν βρισκόμαστε στην πρώτη επέτειο του πολέμου, όπως ισχυρίζονται οι δυτικές κυβερνήσεις και τα δυτικά μέσα ενημέρωσης. Βρισκόμαστε στην ένατη επέτειο. Κι αυτό έχει μεγάλη διαφορά.
Ο πόλεμος ξεκίνησε με τη βίαιη ανατροπή του προέδρου της Ουκρανίας Βίκτορ Γιανουκόβιτς τον Φεβρουάριο του 2014, ένα πραξικόπημα που υποστηρίχθηκε ανοιχτά και κρυφά από την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών για την επίτευξη της επέκτασης του ΝΑΤΟ. Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του (2010-2014) ο Γιανουκόβιτς επιδίωξε τη στρατιωτική ουδετερότητα, ακριβώς για να αποφύγει έναν εμφύλιο πόλεμο ή έναν πόλεμο δι’ αντιπροσώπων στην Ουκρανία. Αυτό όμως στεκόταν εμπόδιο στη διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς την Ουκρανία και τη Γεωργία, κάτι για το οποίο πίεζαν οι ΗΠΑ από το 2008 και μετά.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε αυτή την αδυσώπητη προσπάθεια επέκτασης του ΝΑΤΟ. Οι ΗΠΑ και η Γερμανία υποσχέθηκαν ρητά και επανειλημμένα στον πρόεδρο της Σοβιετικής Ενωσης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ότι το ΝΑΤΟ δεν θα διευρυνθεί «ούτε μια ίντσα προς ανατολάς» μετά τη διάλυση από τον Γκορμπατσόφ της σοβιετικής στρατιωτικής συμμαχίας, που ήταν γνωστή ως Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Η όλη πρόταση της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ αποτελούσε παραβίαση των συμφωνιών που είχαν συναφθεί με τη Σοβιετική Ενωση και επομένως με το επερχόμενο κράτος της Ρωσίας.
Οι νεοσυντηρητικοί προώθησαν τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ επειδή στοχεύουν στην περικύκλωση της Ρωσίας στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, όπως είχαν επιδιώξει η Βρετανία και η Γαλλία στον Κριμαϊκό Πόλεμο (1853-56). Ο στρατηγιστής των ΗΠΑ Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι περιέγραψε την Ουκρανία ως τον «γεωγραφικό άξονα» της Ευρασίας. Εάν οι ΗΠΑ μπορούσαν να περικυκλώσουν τη Ρωσία στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και να ενσωματώσουν την Ουκρανία στη στρατιωτική συμμαχία τους, η ικανότητα της Ρωσίας να προβάλει ισχύ στην Ανατολική Μεσόγειο, στη Μέση Ανατολή και παγκοσμίως θα εξαφανιζόταν, τουλάχιστον στη θεωρία.
Ο Αμερικανός σκηνοθέτης Ολιβερ Στόουν μάς βοηθάει να κατανοήσουμε την εμπλοκή των ΗΠΑ στο πραξικόπημα και να δούμε με τι μοιάζει μια αμερικανική επιχείρηση αλλαγής καθεστώτος, στο ντοκιμαντέρ του 2016 «Ukraine on Fire». Ο καθηγητής Ιβάν Κατσανόφσκι του Πανεπιστημίου της Οτάβα έχει γράψει σημαντικές ακαδημαϊκές μελέτες, εξετάζοντας τα στοιχεία του Μαϊντάν και διαπιστώνοντας ότι το μεγαλύτερο μέρος βίας και δολοφονιών δεν προήλθε από την ασφάλεια του Γιανουκόβιτς, αλλά από τους ίδιους τους πραξικοπηματίες, οι οποίοι πυροβολούσαν τα πλήθη, σκοτώνοντας τόσο αστυνομικούς όσο και διαδηλωτές.
Το πραξικόπημα ήταν η αρχή του πολέμου πριν από εννέα χρόνια. Μια εξωσυνταγματική, δεξιά, αντιρωσική και υπερεθνικιστική κυβέρνηση ανέβηκε στην εξουσία στο Κίεβο. Μετά το πραξικόπημα, η Ρωσία ανακατέλαβε αμέσως την Κριμαία έπειτα από ένα γρήγορο δημοψήφισμα και ξέσπασε πόλεμος στο Ντονμπάς, καθώς οι Ρώσοι του ουκρανικού στρατού άλλαξαν στρατόπεδο για να αντιταχθούν στην κυβέρνηση του Κιέβου μετά το πραξικόπημα.
Ο πόλεμος ξεκίνησε με τη βίαιη ανατροπή του προέδρου της Ουκρανίας Βίκτορ Γιανουκόβιτς το 2014, ένα πραξικόπημα που υποστηρίχθηκε από την κυβέρνηση των ΗΠΑ.
Το ΝΑΤΟ άρχισε σχεδόν αμέσως να διοχετεύει δισεκατομμύρια δολάρια σε όπλα στην Ουκρανία και ο πόλεμος κλιμακώθηκε. Οι ειρηνευτικές συμφωνίες Μινσκ-1 και Μινσκ-2, όπου η Γαλλία και η Γερμανία θα ήταν συνεγγυήτριες δεν λειτούργησαν, πρώτον, διότι η εθνικιστική ουκρανική κυβέρνηση του Κιέβου αρνήθηκε να τις εφαρμόσει, και, δεύτερον, διότι η Γερμανία και η Γαλλία δεν πίεσαν για την εφαρμογή τους, όπως παραδέχθηκε πρόσφατα η τέως καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ.
Στο τέλος του 2021 ο πρόεδρος Πούτιν κατέστησε σαφές ότι οι τρεις κόκκινες γραμμές για τη Ρωσία ήταν οι εξής: (1) μη αποδοχή της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία, (2) διατήρηση του ελέγχου της Κριμαίας από τη Ρωσία και (3) διευθέτηση του πολέμου στο Ντονμπάς με την εφαρμογή της συμφωνίας Μινσκ-2. Ο Λευκός Οίκος του Μπάιντεν αρνήθηκε να διαπραγματευθεί το θέμα της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ.
Η ρωσική εισβολή πραγματοποιήθηκε κατά τραγικό και λανθασμένο τρόπο τον Φεβρουάριο του 2022, οκτώ χρόνια μετά το πραξικόπημα κατά του Γιανουκόβιτς. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν διαθέσει δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια σε εξοπλισμούς και δημοσιονομική στήριξη από το 2014, διπλασιάζοντας την προσπάθεια των ΗΠΑ να επεκτείνουν τη στρατιωτική τους συμμαχία στην Ουκρανία και τη Γεωργία. Οι νεκροί και οι καταστροφές σε αυτό το κλιμακούμενο πεδίο μάχης είναι τρομακτικοί. Οι ΗΠΑ έχουν μπλοκάρει τις προσπάθειες διαπραγμάτευσης (ιδίως τον Μάρτιο του 2022) και φέρεται να κατέστρεψαν τον αγωγό Nord Stream τον Σεπτέμβριο του 2022.
Βρισκόμαστε σε πορεία ολέθριας κλιμάκωσης και η αφήγηση ότι βρισκόμαστε στην πρώτη επέτειο του πολέμου είναι ένα ψέμα που συγκαλύπτει τις αιτίες αυτού του πολέμου και τον τρόπο για να τερματιστεί. Αυτός ο πόλεμος πρέπει να σταματήσει πριν μας παρασύρει όλους στον πυρηνικό Αρμαγεδδώνα. Συγχαίρω το κίνημα ειρήνης για τις γενναίες προσπάθειές του, ιδιαίτερα μπροστά στα θρασύτατα ψέματα και την προπαγάνδα της κυβέρνησης των ΗΠΑ και τη δειλή σιωπή των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, οι οποίες ενεργούν ως πλήρως υποταγμένες στους νεοσυντηρητικούς των ΗΠΑ.
Πρέπει να λέμε την αλήθεια. Πρέπει και οι δύο πλευρές να κάνουν πίσω. Το ΝΑΤΟ πρέπει να σταματήσει την προσπάθεια διεύρυνσης στην Ουκρανία και τη Γεωργία. Η Ρωσία πρέπει να αποσυρθεί από την Ουκρανία. Πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τις κόκκινες γραμμές και των δύο πλευρών, ώστε ο κόσμος να επιβιώσει.
Ο κ. Τζέφρι Σακς είναι οικονομολόγος και καθηγητής στη Σχολή Διεθνών και Δημοσίων Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Κολούμπια.