Σε αυτή την πόλη που έχει πληγεί από τον πόλεμο, στα βορειοανατολικά της Ουκρανίας, οι κάτοικοι εξετάζουν προσεκτικά κάθε βήμα για νάρκες. Πίσω από τις κλειστές πόρτες, οι επιζώντες περιμένουν με αγωνία την ταυτοποίηση των σορών αγαπημένων προσώπων. Το κυνήγι συνεργατών της πρόσφατης ρωσικής κατοχής δηλητηριάζει στενά δεμένες κοινότητες.
Αυτή είναι η ζωή στο Ιζιούμ, μια πόλη στον ποταμό Ντόνετς στην περιοχή του Χαρκόβου που ανακαταλήφθηκε από τις ουκρανικές δυνάμεις τον Σεπτέμβριο, αλλά εξακολουθεί να υποφέρει από την «κληρονομιά» της εξάμηνης ρωσικής κατοχής.
Η βαρβαρότητα της ρωσικής εισβολής σε αυτό τον στρατηγικό κόμβο εφοδιασμού για τα ρωσικά στρατεύματα συγκαταλέγεται μεταξύ των πιο φρικτών του πολέμου, ο οποίος μπήκε στο δεύτερο έτος του τον περασμένο μήνα.
Ουκρανοί πολίτες βασανίστηκαν, εξαφανίστηκαν και κρατήθηκαν αυθαίρετα. Ανακαλύφθηκαν ομαδικοί τάφοι με εκατοντάδες πτώματα και ολόκληρες γειτονιές καταστράφηκαν στις μάχες.
Το Ιζιούμ είναι μια φρικτή υπενθύμιση του ανθρώπινου κόστους του πολέμου. Εξι μήνες μετά την απελευθέρωσή του, οι κάτοικοι λένε ότι συνεχίζουν να πληρώνουν το τίμημα.
Μεγάλες κόκκινες πινακίδες που προειδοποιούν για «ΝΑΡΚΕΣ» στηρίζονται σε ένα δέντρο ανάμεσα σε μιαν εκκλησία και το κεντρικό νοσοκομείο της πόλης, το οποίο εξακολουθεί να λειτουργεί παρά τους σφοδρούς ρωσικούς βομβαρδισμούς.
Σε αυτή την πόλη, ο καθένας έχει μια δική του ιστορία: είτε πάτησε μια νάρκη και έχασε ένα μέλος του είτε γνωρίζει κάποιον που το έπαθε. Ναρκοπέδια ανακαλύπτονται καθημερινά, κρυμμένα στις όχθες ποταμών, σε δρόμους, σε χωράφια, στις κορυφές των στεγών, σε δέντρα.
Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν οι νάρκες κατά του πεζικού, γνωστές ως «πέταλα». Μικρές και δυσδιάκριτες, είναι ευρέως διαδεδομένες στην πόλη. Το Human Rights Watch έχει τεκμηριώσει ότι η Μόσχα έχει χρησιμοποιήσει τουλάχιστον οκτώ τύπους ναρκών σε όλη την ανατολική Ουκρανία, που απαγορεύονται από τις Συμβάσεις της Γενεύης.
Σε μιαν έκθεση του περασμένου Ιανουαρίου, η οργάνωση κάλεσε επίσης το Κίεβο να διερευνήσει τη χρήση από τον ουκρανικό στρατό χιλιάδων απαγορευμένων «πετάλων» στο Ιζιούμ.
«Κανείς δεν μπορεί να πει τώρα το συνολικό ποσοστό του εδάφους στο Χάρκοβο που είναι ναρκοθετημένο», δήλωσε ο Ολεξάντρ Φιλτσάκοφ, γενικός εισαγγελέας της περιοχής. «Τις βρίσκουμε παντού».
Οι περισσότεροι κάτοικοι είναι προσεκτικοί, ακολουθώντας γνώριμα μονοπάτια. Αλλά ακόμα και τότε δεν είναι ασφαλείς.
Πατώντας νάρκες κάθε εβδομάδα
«Εχουμε κατά μέσο όρο ένα άτομο την εβδομάδα που τραυματίζεται» από νάρκες, είπε ο δρ Γιούρι Κουζέντσοφ. «Δεν ξέρω πότε θα πάω ξανά στο ποτάμι ή στο δάσος, ακόμα κι αν οι ζωές μας αποκατασταθούν, αφού, ως επαγγελματίας της υγείας, έχω δει τις συνέπειες».
Ενας ασθενής πάτησε νάρκες δύο φορές: πρώτα τον Ιούνιο, όταν έχασε μέρος της φτέρνας του, και τη δεύτερη φορά τον Οκτώβριο, όταν έχασε ολόκληρο το πόδι.
Οι περισσότεροι από τους ασθενείς του Κουζέντσοφ είπαν ότι ήταν προσεκτικοί. «Ηταν σίγουροι ότι αυτό δεν θα τους συνέβαινε ποτέ», είπε.
Ο Ολεξάντρ Ραμπένκο, 66 ετών, πάτησε μια νάρκη-πέταλο 200 μέτρα από το σπίτι του, ενώ περπατούσε σε ένα γνώριμο μονοπάτι προς το ποτάμι για να φέρει νερό.
Ο γιος του, Εντουαρντ, είχε αποναρκοθετήσει ένα στενό μονοπάτι με φτυάρι. Ο Ραμπένκο το είχε περπατήσει αρκετές φορές, μέχρι τις 4 Δεκεμβρίου, όταν έχασε το δεξί του πόδι.
«Ακόμα δεν ξέρω πώς έφτασε εκεί, ίσως ήταν το χιόνι που έλιωνε ή το ποτάμι που μετέφεραν τις νάρκες», είπε. «Νόμιζα ότι ήταν ασφαλές».
Ο Ραμπένκο εξακολουθεί να αισθάνεται βασανιστικό πόνο από το πόδι που δεν υπάρχει πια. «Ο γιατρός είπε ότι θα χρειαστούν μήνες για να καταλάβει ο εγκέφαλός μου τι συνέβη», είπε.
Η Χαλίνα Ζιχάροβα, 71 ετών, ξέρει ακριβώς τι συνέβη στην οκταμελή οικογένειά της. Μια βόμβα έπληξε το σπίτι του γιου της, Ολεξάντρ, τον περασμένο Μάρτιο, σκοτώνοντας 52 άτομα που βρίσκονταν σε υπόγεια καταφύγια. Στα θύματα ήταν οκτώ συγγενείς της Ζιχάροβα – ο γιος της και ολόκληρη η οικογένειά του, με τις δύο κορές του.
Επτά σοροί συγγενών εκτάφηκαν τον Σεπτέμβριο σε σοβαρή κατάσταση σήψης. Χρειάστηκαν μήνες για να τα αναγνωρίσουν, είπε. Τώρα περιμένει μόνο μια ακόμη ταυτοποίηση – της εγγονής της.
Από τα 451 πτώματα που εκτάφηκαν στο Ιζιούμ, συμπεριλαμβανομένων σχεδόν 440 που βρέθηκαν σε ομαδικούς τάφους, τα 125 δεν έχουν ακόμη ταυτοποιηθεί, δήλωσε ο Σέρχιι Μπολβίνοφ, επικεφαλής του Τμήματος Ερευνών της Εθνικής Αστυνομίας του Χαρκόβου.
Ορισμένα είναι τόσο αποσυνθεμένα, που είναι δύσκολο να εξαχθεί δείγμα DNA, είπε. Αλλες φορές, οι αρχές δεν μπορούν να βρουν κοινό DNA μεταξύ συγγενών. Η επίπονη δουλειά μπορεί να διαρκέσει μήνες.
Η Ζιχάροβα ελπίζει ότι τα λείψανα της εγγονής της θα ταυτοποιηθούν σύντομα, ώστε να μπορέσει επιτέλους να αναπαυθεί η οικογένειά της.
«Θα τους θάψω, θα κάνω τάφους», είπε. «Μετά από αυτό, τι να κάνουμε; Θα ζήσουμε».
Η κλίμακα της καταστροφής στο Ιζιούμ, με προπολεμικό πληθυσμό 50.000 ανθρώπων, κόβει την ανάσα. Ουκρανοί αξιωματούχοι εκτιμούν ότι το 70-80% των κτιρίων κατοικιών καταστράφηκε. Πολλά φέρουν μαύρα σημάδια από τις φωτιές, τρυπημένες στέγες και έχουν κλειστά παράθυρα.
Οι συνεργάτες των Ρώσων κατακτητών
Σιγά σιγά, οι κάτοικοι επιστρέφουν, τρομοκρατημένοι καθώς ανακαλύπτουν τα σπίτια τους ακατοίκητα ή τα υπάρχοντά τους κλεμμένα. Βράζουν από θυμό, γνωρίζοντας ότι η ρωσική προέλαση στο Ιζιούμ έγινε δυνατή με τη βοήθεια τοπικών συνεργατών που υποστήριζαν τη Μόσχα.
«Υπήρξαν περιπτώσεις στην αρχή του πολέμου που συνεργάτες οδήγησαν μονάδες των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων μέσω μυστικών διαδρομών στα πλευρικά σημεία και στα μετόπισθεν των μονάδων μας», είπε ο ταξίαρχος Ντμίτρο Κρασίλνικοφ, διοικητής των ουκρανικών δυνάμεων στην περιοχή του Χαρκόβου. «Αυτό συνέβη στο Ιζιούμ».
«Πολλοί στρατιώτες μας πέθαναν εξαιτίας αυτού και αναγκαστήκαμε να υποχωρήσουμε για λίγο από το Ιζιούμ και τώρα βλέπουμε σε τι έχει μετατραπεί η πόλη», είπε.
Ο παρίας της Καμιάνκα
Στο κοντινό χωριό Καμιάνκα, κάθε σπίτι φέρει τα σημάδια του πολέμου. Είκοσι οικογένειες επέστρεψαν και πολλές έχουν εξαπολύσει το «δηλητήριό» τους κατά του Βασίλι Χρούσκα. Εχει γίνει ο παρίας του χωριού.
«Λένε ότι ήμουν συνεργάτης, προδότης», είπε ο 65χρονος. «Δεν έκανα τίποτα κακό».
Ο Χρούσκα λέει ότι έμεινε στο χωριό ενώ οι Ρώσοι το κατέκτησαν, επειδή δεν ήθελε να εγκαταλείψει τις αγελάδες και τα τρία μοσχάρια του, φοβούμενος ότι θα πέθαιναν ερήμην του. Εστειλε μακριά την οικογένειά του και εκείνος κατέφυγε στο κελάρι.
Ρώσοι στρατιώτες χτύπησαν την πόρτα και τον ρώτησαν αν ζούσαν στο σπίτι Ουκρανοί στρατιώτες. Οταν απάντησε «όχι», «γάζωσαν» το μέρος με σφαίρες για να σιγουρευτούν.
Αργότερα, πέρασαν προσφέροντας κονσερβοποιημένα τρόφιμα. Τους έδωσαν γάλα. Τον ρώτησαν αν είχε αλκοόλ.
Οι κάτοικοι το είδαν αυτό ως ένδειξη προδοσίας. Ρώτησαν γιατί δεν έκανε περισσότερα για να βοηθήσει τις ουκρανικές δυνάμεις βρίσκοντας έναν τρόπο να αποκαλύψει τις ρωσικές θέσεις. Ο Χρούσκα όμως είπε ότι δεν υπήρχε τρόπος να γίνει αυτό – οι Ρώσοι στρατιώτες κατέστρεψαν τις τηλεφωνικές γραμμές.
«Ζούσα στην τρέλα», είπε, «έκανα ό,τι έκανα για να επιβιώσω».
Κλήθηκε για ανάκριση από την SBU, την υπηρεσία ασφαλείας της Ουκρανίας. Είπαν ότι άκουσαν φήμες ότι ζούσε τη ζωή επικεφαλής στην Καμιάνκα.
«Ημουν επικεφαλής μόνο του σπιτιού μου», τους είπε. Τον άφησαν να φύγει.
Τον Νοέμβριο, η τύχη του πήρε άλλη τροπή. Αναζητώντας τροφή για καυσόξυλα καθώς έπεφταν οι θερμοκρασίες, πάτησε ένα μια νάρκη και έχασε το αριστερό του πόδι.
Πηγή: Associated Press