Για περισσότερο από ένα τέταρτο του αιώνα, δεν υπήρξε Γάλλος πρόεδρος που να μην προσπάθησε να διορθώσει το συνταξιοδοτικό σύστημα της χώρας και ο Εμανουέλ Μακρόν δεν αποτελεί εξαίρεση.
Ο 45χρονος ηγέτης, ο οποίος εξελέγη το 2022 για δεύτερη πενταετή θητεία, προσπαθεί να μειώσει το έλλειμμα και να δώσει ώθηση στην οικονομία αυξάνοντας το κατώτατο όριο ηλικίας για τη διεκδίκηση σύνταξης στα 64 από τα 62 έτη. Το γεγονός ότι δεν μπορεί να θέσει ξανά υποψηφιότητα για τη θέση του Προέδρου της Γαλλίας είναι, κατά αρκετούς, και ο βασικός λόγος που δεν υποχωρεί και επιχείρησε να περάσει τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού χωρίς ψηφοφορία στην Εθνοσυνέλευση, κάτι που πυροδότησε αντιδράσεις για «ανήθικο τρόπο διακυβέρνησης».
Σε κάθε περίπτωση, ο ίδιος έρχεται αντιμέτωπος με τα εργατικά συνδικάτα που είναι αποφασισμένα να ματαιώσουν τις αλλαγές μέσω απεργιών και μαζικών διαμαρτυριών.
Αλλωστε η συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση αποτελεί εδώ και καιρό ένα ακανθώδες ζήτημα στη Γαλλία. Το 1995, μαζικές διαδηλώσεις διάρκειας εβδομάδων ανάγκασαν την τότε κυβέρνηση να εγκαταλείψει τα σχέδια μεταρρύθμισης των συντάξεων του δημόσιου τομέα. Το 2010, εκατομμύρια άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους για να αντιταχθούν στην αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης κατά δύο χρόνια στα 62 έτη και το 2014 περαιτέρω μεταρρυθμίσεις αντιμετωπίστηκαν με ευρείες διαμαρτυρίες.
Γιατί δεν κάνει πίσω ο Μακρόν
Γιατί ο Μακρόν, όμως, θέλει να αλλάξει το συνταξιοδοτικό σύστημα, τη στιγμή μάλιστα που το δημόσιο συνταξιοδοτικό καθεστώς της Γαλλίας μοιάζει με αυτά άλλων κρατών στην Ευρώπη;
Εν προκειμένω, το πρόβλημα είναι ότι οι Γάλλοι περνούν περισσότερο χρόνο στη σύνταξη απ’ ό,τι οι περισσότεροι Ευρωπαίοι εργαζόμενοι, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται ελλείψεις χρηματοδότησης που αυξάνουν το δημόσιο χρέος. Επιπλέον, η γήρανση του πληθυσμού επιδεινώνει το πρόβλημα. Χωρίς αλλαγή, το εθνικό συνταξιοδοτικό έλλειμμα θα μπορούσε να διογκωθεί έως και στο 0,8% της ετήσιας οικονομικής παραγωγής κατά την επόμενη δεκαετία, σύμφωνα με το Συμβουλευτικό Συμβούλιο Συντάξεων της χώρας. Αυτή είναι μια επιβάρυνση που η κυβέρνηση δεν θα μπορεί να αντέξει σε μια χώρα που έχει ήδη υψηλό δημόσιο χρέος – από τα υψηλότερα στην Ευρώπη.
Αυτή τη στιγμή η κατώτατη ηλικία συνταξιοδότησης της Γαλλίας, τα 62 έτη, είναι μία από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη. Κατά μέσο όρο, οι Γαλλίδες περνούν 26,7 χρόνια στη σύνταξη και οι άνδρες 22,2 χρόνια, σε σύγκριση με 21,4 χρόνια και 18,4 χρόνια στη Γερμανία. Η αύξηση του κατώτατου ορίου ηλικίας στα 64 έτη και η αύξηση της ελάχιστης περιόδου εισφορών για την πρόσβαση στην πλήρη σύνταξη στοχεύει στο να εξαλείψει το έλλειμμα του συστήματος έως το 2030, σύμφωνα με την κυβέρνηση.
Αυτό θα επιτρέψει στην κυβέρνηση να επενδύσει περισσότερο σε άλλα πεδία: να επενδύσει στις ψηφιακές τεχνολογίες, να χρηματοδοτήσει τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και να ενισχύσει την απασχόληση και την ανάπτυξη. Η αύξηση του κατώτατου ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης θα μπορούσε επίσης να βελτιώσει τα χαμηλά ποσοστά απασχόλησης μεταξύ των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας, όπως έκαναν και οι προηγούμενες αναθεωρήσεις των συντάξεων.
Οπως είπαμε παραπάνω, ο Μακρόν έχει λίγα να χάσει, από πολιτικής άποψης, καθώς δεν μπορεί να διεκδικήσει τρίτη θητεία. Γι΄αυτό είναι αποφασισμένος να επισφραγίσει την κληρονομιά του ως φιλοεπιχειρηματικός μεταρρυθμιστής και να σημειώσει μια νίκη για το κεντρώο κίνημά του έναντι των λαϊκιστών της δεξιάς και της αριστεράς.
Υπάρχουν κι άλλοι τρόποι, λένε τα συνδικάτα
Από την πλευρά τους, τα συνδικάτα λένε ότι η προσαρμογή των ορίων ηλικίας θα πλήξει άδικα τους εργαζομένους με χαμηλή ειδίκευση και τους λιγότερο εύπορους που άρχισαν να εργάζονται νωρίτερα στη ζωή τους. Τα συνδικάτα λένε ότι υπάρχουν καλύτεροι τρόποι για να ενισχυθεί η απασχόληση μεταξύ των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας και να εξισορροπηθεί το σύστημα, συμπεριλαμβανομένων των αυξήσεων της φορολογίας. Ωστόσο, ο Μακρόν τους έχει αποκλείσει.
Η κυβέρνηση προσέφερε εξαιρέσεις, ώστε ορισμένοι εργαζόμενοι να εξακολουθούν να συνταξιοδοτούνται στα 62 και μια υπόσχεση για αύξηση της ελάχιστης σύνταξης για τους λιγότερο εύπορους. Ωστόσο αυτό δεν ήταν αρκετό για να κατευνάσει τα συνδικάτα.
Οχι μόνο γαλλικό πρόβλημα
Την ίδια στιγμή, όμως, τα ποσοστά δείχνουν πως το συνταξιοδοτικό δεν είναι πρόβλημα μόνο της Γαλλίας, αλλά όλης της Ευρώπης και συνδέεται άμεσα με το δημογραφικό.
Συγκεκριμένα, o παγκόσμιος πληθυσμός των ατόμων ηλικίας 60 ετών και άνω αναμένεται να διπλασιαστεί μέχρι το 2050, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ενώ τα ποσοστά γονιμότητας βρίσκονται σε μακροχρόνια πτώση. Επίσης η οικονομική επιβάρυνση θέτει σε δοκιμασία τα συστήματα στήριξης των γηραιότερων, με αποτέλεσμα πολλές χώρες να αντιμετωπίσουν δύσκολες επιλογές σχετικά με την αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης, την περικοπή των παροχών ή την αύξηση των φόρων.
Το έλλειμμα των συντάξεων θα ισοδυναμεί με περίπου 23% της παγκόσμιας παραγωγής έως το 2050, εκτιμά η εταιρεία συμβούλων Group of 30. Στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική η αναλογία συνταξιούχων και ατόμων σε εργασία θα είναι περίπου 50 ανά 100 έως το 2050, ενώ το 2019 η αύξηση ήταν 30 ανά 100.
Σύμφωνα με το Bloomberg, βρισκόμαστε σε μια τροχιά προς ένα μικρότερο ποσοστό ανθρώπων που θα πληρώνουν φόρους και ένα μεγαλύτερο ποσοστό που θα λαμβάνει συντάξεις. Μέχρι το 2035, το βασικό σύστημα των ΗΠΑ, γνωστό ως Κοινωνική Ασφάλιση, δεν θα είναι πλέον σε θέση να καλύψει τις πληρωμές, αναγκάζοντας σε μείωση των παροχών κατά 20%, σύμφωνα με τους διαχειριστές του.
Οι αναλυτές, λοιπόν, θεωρούν πως η «παγίδα» είναι ότι, ενώ ζούμε περισσότερο και υγιέστερα, η ηλικία συνταξιοδότησης έχει παραμείνει λίγο πολύ σταθερή.
Παραδείγματος χάριν, ο κυβερνητικός συνασπισμός στο Βερολίνο έχει δεσμευτεί να μην αυξήσει την ηλικία συνταξιοδότησης ούτε να μειώσει τις συντάξεις, καθώς και να τηρήσει τη δέσμευση για διατήρηση των συντάξεων στο 48% του εισοδήματος πριν από τη συνταξιοδότηση. Για να καλύψει την αναμενόμενη έλλειψη, δεσμεύτηκε να εισφέρει 10 δισεκατομμύρια ευρώ στο γερμανικό σύστημα ασφάλισης συντάξεων, ελπίζοντας ότι οι κεφαλαιαγορές θα καλύψουν τα απαιτούμενα κεφάλαια.
Εάν οι ατομικές εισφορές των εργαζομένων παραμείνουν σταθερές, αυτό θα σήμαινε ότι μέχρι το 2045 πάνω από το ήμισυ του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού θα πρέπει να δαπανηθεί για τη σταθεροποίηση του συνταξιοδοτικού συστήματος, σύμφωνα με την επιστημονική συμβουλευτική επιτροπή της γερμανικής κυβέρνησης.
Το πολιτικό δίλημμα
Από την άλλη, το συνταξιοδοτικό δεν είναι θέμα αμιγώς οικονομικό. Είναι και πολιτικό. Οι συντάξεις καθορίζουν την ψήφο πολλών πολιτών, πράγμα που σημαίνει ότι ο πολιτικός ανταγωνισμός για το θέμα αυτό αποσκοπεί σε μεγάλο βαθμό στην αποφυγή δυσαρέσκειας των ψηφοφόρων και όχι στη διασφάλιση της βιωσιμότητας του συνταξιοδοτικού συστήματος μακροπρόθεσμα.
«Είναι σαφές πως το συνταξιοδοτικό συγκρούεται με τις πιέσεις της βραχυπρόθεσμης πολιτικής. Επίσης τα στοιχεία δείχνουν πως οι ηλικιωμένοι που ψηφίζουν είναι περισσότεροι από τους νέους, οπότε δημιουργείται μια πολιτική προκατάληψη», είχε δηλώσει ο Νίκολας Μπαρ, καθηγητής στο London School of Economics.
Πάντως, υπάρχουν και οι χώρες με συστήματα που έχουν «εξουδετερώσει» αυτή την πολιτική προκατάληψη. Στον Καναδά, για παράδειγμα, η συνταξιοδοτική νομοθεσία προστατεύεται από το Σύνταγμα, ενώ στη Σουηδία η μεταρρύθμιση των συντάξεων απαιτεί διακομματική υποστήριξη.
Επίσης όσες κυβερνήσεις οδηγούνται στην αύξηση της ηλικίας της συνταξιοδότησης μπορούν να προσφέρουν στα άτομα μεγαλύτερη ευελιξία σχετικά με το πότε και πώς μπορούν συνταξιοδοτηθούν, παρέχοντας οικονομικά κίνητρα για να συνεχίσουν να εργάζονται περισσότερο. Στη Σουηδία, για παράδειγμα, ένα σύστημα «μερικής σύνταξης» επιτρέπει στους εργαζομένους ηλικίας 60 έως 64 ετών να μειώσουν τις ώρες εργασίας και να λάβουν σύνταξη ίση με το ήμισυ των αποδοχών που έχασαν.
Πηγή: Bloomber, Politico, CNN