Ένας νεαρός άνδρας βρίσκεται σε ημιλιπόθυμη κατάσταση σε ένα παγκάκι του Άμστερνταμ. Ξαφνικά, εμφανίζεται ένα ασθενοφόρο, οι διασώστες τού περνούν αναπνευστήρα, τον τοποθετούν στο φορείο, τον επιβιβάζουν και τον οδηγούν στο νοσοκομείο.
Ένας δεύτερος νεαρός άνδρας, που παραπατάει σε ένα σοκάκι της ολλανδικής πρωτεύουσας, συλλαμβάνεται από την Αστυνομία και οδηγείται στο τμήμα. Του παίρνουν αποτυπώματα, τον φωτογραφίζουν, τον κάνουν να γονατίσει για να του περάσουν χειροπέδες και τον αφήνουν, απελπισμένο, στο κρατητήριο.
Αυτά είναι τα δύο βίντεο 28 δευτερολέπτων που έχει δημιουργήσει η πόλη του Άμστερνταμ, με το γενικό σύνθημα: «Μείνετε μακριά». Απευθύνεται, όπως μετέφεραν στελέχη του δήμου στην «Κ», αρχικά στους Βρετανούς άνδρες 18-35 ετών, που σχεδιάζουν να περάσουν ένα άγριο διήμερο στην ολλανδική πρωτεύουσα, με ναρκωτικά, αλκοόλ, πάρτι και ό,τι άλλο προκύψει.
Στο πρώτο βίντεο, η προσέγγιση είναι, ας πούμε, ανθρωπιστική. Αν έρθετε στο Άμστερνταμ για έξαλλες νύχτες και χρήση ναρκωτικών, θα βρεθείτε στο νοσοκομείο, με πιθανότητα μόνιμης βλάβης, που θα στενοχωρήσει τους οικείους σας. Οπότε, έρχεστε στην πόλη για τα ναρκωτικά της; Μείνετε μακριά.
Στο δεύτερο βίντεο, το Άμστερνταμ δείχνει το αυστηρό, όπως ορίζει η επιβολή του νόμου, πρόσωπό του. Έρχεστε στην πόλη για άγρια βράδια και για να γίνετε… χάλια; Τότε, σας περιμένει πρόστιμο 140 ευρώ, ποινικό μητρώο, περιορισμένες προοπτικές για το μέλλον. Οπότε, έρχεστε στο Άμστερνταμ για μιαν άγρια νύχτα; Μείνετε μακριά.
«Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι είναι μια εκστρατεία αποθάρρυνσης και ότι είναι ενάντια στον ενοχλητικό τουρισμό γενικά. Η εκστρατεία ξεκινά στο Ηνωμένο Βασίλειο. Κατά τη διάρκεια του επόμενου έτους, η εκστρατεία θα αναπτυχθεί περαιτέρω και θα απευθύνεται επίσης σε πιθανούς επισκέπτες που προκαλούν ενόχληση από την Ολλανδία και άλλες χώρες της Ε.Ε.», όπως σχολίασε ο δήμος του Άμστερνταμ σε επικοινωνία που είχε με την «Κ».
«Οι επισκέπτες εξακολουθούν να είναι ευπρόσδεκτοι, αλλά όχι εάν συμπεριφέρονται άσχημα και ενοχλούν», δήλωσε ο Σόφιαν Μπάρκι, αντιδήμαρχος της ολλανδικής πρωτεύουσας. «Το Άμστερνταμ είναι μια μητρόπολη και αυτό περιλαμβάνει φασαρία και ζωντάνια, για να διατηρήσουμε όμως την πόλη μας βιώσιμη, επιλέγουμε περιορισμούς αντί για ανεύθυνη ανάπτυξη».
Η… «διπολική» Ολλανδία
Μόνιμοι κάτοικοι της ολλανδικής πρωτεύουσας και των περιχώρων της λένε στην «Κ» ότι το Άμστερνταμ, όπως και ολόκληρη η χώρα, περνάει εδώ και λίγα χρόνια μια φάση… «διπολισμού». Θέλει ανάπτυξη μεν, αλλά σε εναρμόνιση πάντα με το περιβάλλον. Θέλει τουρισμό, αλλά αναζητεί τρόπους να παραμείνει η καθημερινότητα των πολιτών σε υψηλά επίπεδα. Γίνεται;
Οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί λόγω COVID-19 είχαν μεταμορφώσει, τρόπον τινά, το Άμστερνταμ. Τα κανάλια ήταν και πάλι προσβάσιμα, οι ποδηλατάδες γίνονταν απρόσκοπτα, μέχρι και ο αέρας είχε καθαρίσει. Η πολύβουη πλατεία Νταμ ήταν… κρανίου τόπος. Ωστόσο, δίχως τον τουρισμό, τόσα μουσεία, τόσα ξενοδοχεία, τόσα εστιατόρια κατέστη δύσκολο να επιβιώσουν. Η πόλη είχε βασίσει μεγάλο τμήμα της οικονομίας της στον τουρισμό, με κεντρικό άξονα τη βραχυχρόνια μίσθωση στέγης. Εξάλλου, το Άμστερνταμ έχει ετησίως 20 εκατ. τουρίστες που μένουν στην πόλη μόλις για μία νύχτα, ενώ ο γενικός τουρισμός έως το 2030 αναμένεται να ξεπεράσει τα 42 εκατ. επισκεπτών ετησίως.
Με τα μάτια των κατοίκων και των ειδικών
«Ηταν ο εύκολος πλουτισμός όσων είχαν ένα διαμέρισμα στο κέντρο της πόλης. Κι αυτό είναι πρόβλημα, αφενός διότι δεν είναι ο ελεγχόμενος τουρισμός των ξενοδοχείων και των hostels και, αφετέρου, αλλοιώνει την καθημερινότητα των μονίμων κατοίκων», λέει στην «Κ» ο 41χρονος Λουκάς Ελληνικάκης, ψυχολόγος και σύμβουλος εταιρικού περιβάλλοντος, που έχει μεγαλώσει και ζει στην Ολλανδία. «Έχει ξεφύγει το πράγμα – σημειώνονται ατυχήματα με τα τραμ και τα ποδήλατα, καθότι ο τουρίστας δεν γνωρίζει τη λειτουργία της πόλης. Βγαίνεις από το σπίτι σου και βλέπεις τουρίστες να το φωτογραφίζουν και να σε ρωτούν αν ζεις εδώ και πώς είναι. Έχει διασπαστεί η αρμονία της πόλης», συμπληρώνει ο ίδιος.
Ο Λουκάς Ελληνικάκης λέει ότι το Άμστερνταμ δεν είναι φτιαγμένο για τόσο τουρισμό. «Δεν είναι σε θέση να τον αφομοιώσει σε τόσο υψηλά επίπεδα», τονίζει. «Και να μη λησμονούμε και τη βασική αρχή των Ολλανδών: είναι ανοιχτοί σε όλους και σε όλα, αρκεί να μην παρεμβαίνεις στην καθημερινότητα και την ιδιωτική τους ζωή, πόσο μάλλον όταν η πόλη έχει μεταμορφωθεί σε μιαν απέραντη Disneyland».
Ο Αντρι Μπουν, Ολλανδός μεταφραστής από τα ισπανικά και τα καταλανικά, λέει στην «Κ» ότι, ζώντας στις παρυφές του κέντρου του Άμστερνταμ, δεν αντιμετωπίζει το ίδιο πρόβλημα με τους κατοίκους των τουριστικών συνοικιών της πόλης. «Το είδος των τουριστών που η πόλη θέλει να κρατήσει μακριά με την καμπάνια “Stay Away” έχει μικρή επίδραση σε εμένα. Κυκλοφορούν κυρίως στο κέντρο της πόλης, ειδικά στην περιοχή με τα Κόκκινα Φανάρια. Σπανίως πηγαίνω εκεί, τη βρίσκω δυσάρεστη γειτονιά. Για τους ανθρώπους που ζουν εκεί, και γενικότερα στο κέντρο, πρέπει να είναι φρικτά. Αλλά πρέπει να είναι εξίσου φρικτά και για τους εγχώριους επισκέπτες. Παρότι υπάρχουν περιοχές του κέντρου που σχεδόν δεν πατάει τουρίστας, το ζήτημα που θέλει η πόλη να καταπολέμησει είναι σοβαρό, αλλά πολύ… τοπικό. Νομίζω ότι είναι καλό που ο δήμος προσπαθεί να κρατήσει μακριά τους τουρίστες που έρχονται μόνο για ναρκωτικά, πορνεία, ποτό, θόρυβο και… εμετό, αλλά πιστεύω ότι η καμπάνια “Stay Away” θα έχει περιορισμένα αποτελέσματα, εφόσον υπάρχουν έτσι κι αλλιώς πολύ φθηνές πτήσεις προς τη χώρα».
Ο Χάρης Ζώης, που ζει ήδη 18 χρόνια στο Άμστερνταμ και εργάζεται ως προγραμματιστής, επιβεβαιώνει ότι το πρόβλημα δεν είναι καινούργιο. «Θέλαμε τουρισμό, αλλά το παρακάναμε», λέει στην «Κ». «Είχε ηρεμήσει η κατάσταση με τον κορωνοϊό. Τώρα ξεκίνησε πάλι ο χαμός – φασαρίες, σκουπίδια παντού στην πόλη, πανάκριβα πλέον σπίτια, αν βρεις δηλαδή».
«Η καμπάνια δεν ταιριάζει με την ταυτότητα της πόλης μας»
Η Ολλανδή Ιζαμπελ Μοσκ, ειδική στην τουριστική στρατηγική, την καινοτομία και το μάρκετινγκ πόλεων, λέει, μιλώντας στην «Κ», ότι «η καμπάνια δεν ταιριάζει με την ταυτότητα της πόλης μας. Το Άμστερνταμ είναι γνωστό για την ελευθερία, την ανεκτικότητα και την ισότητά του». Εξάλλου, συνεχίζει, «υπάρχουν περισσότερα βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, από άτομα της ίδιας ηλικίας στους οποίους απευθύνεται η καμπάνια, για τους λόγους που πρέπει να επισκεφθεί κανείς το Άμστερνταμ για πάρτι. Ελέγξτε το Tiktok ή το Instagram. Δεν νομίζω ότι το μήνυμα θα έχει αντίκτυπο».
«Αυτός ο τύπος καμπάνιας συχνά αποτυγχάνει. Μπορεί να κάνει την πόλη πιο ελκυστική για την ομάδα-στόχο. Δεν υπάρχει, άλλωστε, κακή δημοσιότητα και τελικά η καμπάνια δεν λύνει το πρόβλημα του υπερτουρισμού σε ορισμένες περιοχές, όπως η συνοικία με τα Κόκκινα Φανάρια, όπου οι κάτοικοι έχουν αναγκαστεί να αναρτήσουν αφίσες που ζητούν από τους τουρίστες να τους σέβονται. Από τη μια, δηλαδή, έχουμε τους επιχειρηματίες του τουρισμού που κάνουν μεγάλες καμπάνιες προσέλκυσης τουριστών και, από την άλλη, τον δήμο που τους αποτρέπει, χωρίς όμως να έχει προβεί σε αυτό που συνηθίζεται στην Ολλανδία: πολιτική συναίνεση», σημειώνει η Ιζαμπελ Μοσκ, μιλώντας στην «Κ» από τη Βαλένθια όπου συμμετέχει σε συνέδριο για τον τουρισμό, τη βιωσιμότητα και το μέλλον της τουριστικής βιομηχανίας.
Τα σχεδιαζόμενα μέτρα
Η νέα καμπάνια αποτρέπει να επισκεφθούν την πόλη όσοι έχουν άγριες διαθέσεις. Μάλιστα όταν οι Βρετανοί, για την ώρα, γκουγκλάρουν όρους όπως «μπάτσελορ πάρτι στο Άμστερνταμ», «φθηνή διαμονή», «βόλτα στις παμπ του Άμστερνταμ» θα δουν τα δύο βίντεο που παρουσιάζονται παραπάνω.
Αυτό όμως δεν είναι κάτι που αποφασίστηκε εν μια νυκτί. Όπως μεταδίδουν ολλανδικά μέσα, ήδη από τον Νοέμβριο του 2022 οι δημοτικές Αρχές πρότειναν δέσμη μέτρων για την καταπολέμηση του «ενοχλητικού» τουρισμού. Τι περιελάμβανε η λίστα; Απαγόρευση χρήση κάνναβης στα τουριστικά σημεία της πόλης, πάταξη των μπάτσελορ πάρτι μέχρι το 2035, μετατροπή περισσότερων ξενοδοχείων, κυρίως όσων ήταν μέτριας ποιότητας σε κατοικίες ή γραφεία.
Στη δέσμη μέτρων προβλέπεται να κλείνουν νωρίτερα τα εστιατόρια, τα μπαρ και οι οίκοι ανοχής, ενώ ο δήμος του Άμστερνταμ εξετάζει το ενδεχόμενο να αυξήσει τον τουριστικό φόρο σε περιόδους αιχμής.
Ταυτόχρονα, ο δήμος είπε ότι είχε ξεκινήσει μια εκπαιδευτική προσπάθεια για όσους βρίσκονται ήδη στην πόλη με τίτλο «How to Amsterdam», η οποία επιδιώκει να ενημερώσει τους επισκέπτες σχετικά με την κατάλληλη συμπεριφορά. Ο οδηγός περιλαμβάνει προειδοποιητικές πινακίδες σχετικά με τον υπερβολικό θόρυβο, την παράνομη ούρηση σε δημόσιους χώρους και την αγορά ναρκωτικών από εμπόρους στον δρόμο.
Η Ολλανδή αρχιτέκτων Ελεν φαν Λουν υπογράμμισε ένα επιπλέον στοιχείο, μιλώντας στο CNN: «Από ένα σημείο και μετά, όταν ο αριθμός των τουριστών αυξάνεται διαρκώς, στην πραγματικότητα δολοφονείται αυτό που αγαπούσαν [σε αυτή την πόλη] εξαρχής».
Πώς φτάσαμε ώς εδώ
Πάντως, το πρόβλημα με τους τουρίστες δεν είναι καινούργιο και σίγουρα δεν είναι αποκλειστικότητα του Άμστερνταμ. Ο υπερτουρισμός αλλοιώνει εκ νέου πόλεις και νησιά σε όλο τον πλανήτη, μετά τη διετή τουριστική ανάπαυλα της πανδημίας του κορωνοϊού. Και οι πόλεις –που άλλοτε έκαναν μεγάλες παγκόσμιες καμπάνιες για την προσέλκυση τουριστών– τώρα προσπαθούν να βρουν τρόπους να περιορίσουν το μεγάλο κύμα, ίσως για να καταφέρουν να βρουν παράθυρα ανάσας για τους μόνιμους κατοίκους τους.
Ήδη από το προπανδημικό 2019, η ολλανδική πρωτεύουσα είχε πάρει την απόφαση να πάψει να διαφημίζει τη χώρα ως τουριστικό προορισμό. Μάλιστα, έκθεση του τουριστικού κλάδου υπό τον τίτλο «Perspective 2030» έδινε έμφαση στη διαχείριση του «προορισμού» και όχι στην προώθησή του. Ενα από τα μέτρα ήταν η απαγόρευση της βραχυχρόνιας μίσθωσης οικίας για πάνω από 60 ημέρες τον χρόνο.
Το Άμστερνταμ, όμως, δεν έχει «απλώς» ζήτημα υπερτουρισμού – παλεύει με το φάντασμα του καθημερινού τουριστικού «μπάχαλου». Το «Perspective 2030», όπως μετέδωσε το CNN, περιελάμβανε ως λύσεις την αποτροπή ομάδων «ενοχλητικών» επισκεπτών, είτε με τον περιορισμό, είτε με την πλήρη διακοπή των «προϊόντων διαμονής και ψυχαγωγίας» που απευθύνονται σε αυτούς, αλλά και την «προώθηση» των επισκεπτών σε άλλα μέρη των Κάτω Χωρών.
Ο δήμος του Άμστερνταμ αναγκάστηκε να μετακινήσει, το 2018, την περίφημη εγκατάσταση «iamsterdam» έξω από το Rijksmuseum, διότι οι μαζικές επισκέψεις των τουριστών για μια selfie δημιούργησαν προβλήματα στην πρόσβαση στο μουσείο. Το ολλανδικό κράτος, την ίδια περίοδο, εξέδωσε τι μπορούν και τι δεν μπορούν να κάνουν οι τουρίστες όταν επισκέπτονται την αγορά των λουλουδιών ή τα λιβάδια με τις τουλίπες, με τον τίτλο «Χαρείτε τα λουλούδια, σεβαστείτε την υπερηφάνειά μας», προσπαθώντας να αποτρέψει, αφενός, τους τουρίστες που εμπόδιζαν τους κατοίκους να αγοράσουν λουλούδια και, αφετέρου, να σταματήσει εκείνους που κατέστρεφαν το εθνικό λουλούδι των Ολλανδών προσπαθώντας να βγάλουν μια φωτογραφία.
Στις αρχές του 2020, λίγο πρoτού ξεσπάσει η πανδημία, που έλυσε «φυσικά» το πρόβλημα για μία διετία, οι ολλανδικές Αρχές είχαν αποφασίσει να περιορίσουν τις ξεναγήσεις στη γειτονιά με τα Κόκκινα Φανάρια, ενώ υπάρχουν σκέψεις για τη μεταφορά των σεξεργατριών σε άλλη περιοχή. Στο ίδιο πλαίσιο, είχε ήδη απαγορευτεί η δημιουργία νέων τουριστικών καταστημάτων και οι βραχυχρόνιες μισθώσεις σε πολυσύχναστες περιοχές, όπως λέει το CNN.
Και βέβαια ας μην ξεχνάμε τη χρήση κάνναβης, που νομικά δεν επιτρέπεται, απλώς παραμένει ελεύθερη με την ανοχή των αρχών, με όριο τα 5 γραμμάρια ανά άτομο· κάτι σαν άτυπη αποποινικοποίηση. Το Άμστερνταμ, η πόλη της διασκέδασης, είναι ταυτισμένη με τα πάρτι και τη χρήση μαλακών ναρκωτικών. Τουρίστες από τις γειτονικές χώρες, με τη συντριπτική πλειονότητα να φτάνουν από τη Βρετανία, περνούν πολλά Σαββατοκύριακα στην ολλανδική πρωτεύουσα διασκεδάζοντας, τις περισσότερες φορές αγρίως.
«Να εκπαιδευτούν και οι Ολλανδοί τουρίστες»
Θέτουμε στην Ιζαμπέλ Μοσκ το ερώτημα «αν οι νέοι Βρετανοί είναι όντως το μεγάλο πρόβλημα του Άμστερνταμ». Απαντά αρνητικά. «Είναι η όλη διαχείριση του τουρισμού το πρόβλημα. Στο παρελθόν η πόλη έκανε τεράστιες καμπάνιες προσέλκυσης τουριστών και τώρα δεν μπορεί να τον διαχειριστεί. Είναι μια περίπλοκη κατάσταση. Έχει να κάνει με τη δημιουργία ισορροπίας μεταξύ του αριθμού των επισκεπτών και των ντόπιων που ζουν εκεί».
«Δεν είμαστε ενθουσιασμένοι» με την καμπάνια, είπε στους ΝΥΤ ο Ιαν Τζόνσον, εκπρόσωπος της «Last Night of Freedom», εταιρείας που διοργανώνει μπάτσελορ και μπατσελορέτ πάρτι. «Πιστεύουμε ότι είναι λίγο κοντόφθαλμη», προσθέτοντας ότι οι Βρετανοί τουρίστες δεν άξιζαν την κακή τους φήμη, ενώ χαρακτηρίζει τα βίντεο ανησυχητικά.
Η φήμη του Άμστερνταμ ως πόλης για πάρτι είναι εδραιωμένη, είπε ο ίδιος. «Οι επιχειρήσεις σαν τη δική μας ανθούν», είπε. «Δεν νομίζω ότι αυτή η καμπάνια θα το σταματήσει αυτό».
Κλείνουμε το τηλεφώνημα με την Ιζαμπελ Μοσκ με μία σκέψη για τους πολίτες: «Ίσως πρέπει να εκπαιδεύσουμε και τους Ολλανδούς ταξιδιώτες. Είμαι εδώ, στη Βαλένθια, με συναδέλφους από όλη την Ευρώπη. Ισπανοί και Βέλγοι διαμαρτύρονται για περιστατικά ενοχλητικού τουρισμού από νέους Ολλανδούς στις χώρες τους».