Η Τουρκία μετά τις κάλπες: Τα πολλά πρόσωπα μιας χώρας μετέωρης
Ενα φωτογραφικό οδοιπορικό στην Πόλη που φέρει πια το αποτύπωμα της εποχής Ερντογάν
5' 39" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο
Κορίτσια στον ήλιο Το χιτζάμπ, λένε, είναι η μαντίλα που ομορφαίνει τις όμορφες. Καλύπτει το μαλλί και τον λαιμό και τονίζει το πρόσωπο. Στο Πέραν –στην Ιστικλάλ– θα βρεις μαγαζιά που πουλάνε χιτζάμπ και στις τουρίστριες. Σε όλα τα χρώματα βέβαια. Και τα φλούο. Μετά τα ψώνια ο μεσαιωνικός Πύργος του Γαλατά –δύο φορές ψηλότερος από τον Λευκό Πύργο– σε «καλεί» για φωτογράφιση. Πριν αρχίσει η κατηφόρα για τον Κεράτιο και τα παζάρια.
Ηταν το 1985. Χούντα είχαν στην Τουρκία. Τη χούντα του Εβρέν. Και εγώ μαζί με τη φίλη μου προσπαθούσα να φορτώσω τη μηχανή μου σε μια ψαρόβαρκα στη Μυτιλήνη και να την περάσω απέναντι στο Αϊβαλί. Με τα πολλά τα καταφέραμε. «Απέναντι» μας κοιτούσαν σαν εξωγήινους. Πώς είχε φθάσει η μηχανή στο λιμάνι τους; Κολυμπώντας; Ζοριστήκαμε πολύ για να μας αφήσουν να φύγουμε. Σε δύο ώρες ήμασταν με το βαρυφορτωμένο custom στη Σμύρνη. Το πρωί ξυπνήσαμε με τα δυνατά χτυπήματα της σπιτονοικοκυράς στην πόρτα. «Να φύγετε από την πόλη πριν αρχίσουν οι γιορτές». Ηταν μήνας Σεπτέμβριος. Γιορτές; Ποιες γιορτές; «Γιορτάζουμε την απελευθέρωση της Σμύρνης». Τότε για πρώτη φορά κατάλαβα πως ό,τι για μας ήταν «καταστροφή», γι’ αυτούς ήταν «γιορτή». Και το ανάποδο. Η Αννα περίλυπη. Δεν θα βρίσκαμε τα προγονικά της. «Από τα στενά να φύγετε, μην πάτε από τους κεντρικούς δρόμους». Κυνηγημένοι βγήκαμε από τη Σμύρνη. Βοϊδάμαξες και παλιά γερμανικά φορτηγά αγκομαχούσαν στις ανηφόρες. Eνα πρωί στο Ουσάκ νομίζω –ή μήπως στην Αφιόν;– ξυπνήσαμε και η μηχανή πουθενά. Τελικά τη βρήκαμε σε ένα «σαλόνι». Στολισμένη με φυτά. Την είχαν πάρει σηκωτή το βράδυ και την είχαν βάλει μέσα να μην την τρώει το αγιάζι. Μετά Aγκυρα. Μετά Πόντος, Σινώπη, Σαμψούντα. Κωνσταντινούπολη βέβαια.
Είκοσι πέντε χρόνια μετά, το 2010, πήγα ξανά στη Σμύρνη. Για τους «Πρωταγωνιστές». Αλλη πόλη. Ακόμη και στα καφενεία σέρβιραν πια εσπρέσο. «Να πας στο γήπεδο του μπάσκετ που θα μιλήσει ο Ερντογάν στη νεολαία», μου συνέστησε ένας φίλος. Ηθελα να τον δω. Ηταν ακόμη πρωθυπουργός. Οι περισσότεροι τότε στην Ευρώπη τον θεωρούσαν εκσυγχρονιστή. Μπήκε στo γήπεδο από τα ορεινά, ενώ όλοι περίμεναν ότι θα μπει από τη μεγάλη είσοδο στο τερέν. Φορούσε ένα πολύχρωμo, καρό σακάκι, από αυτά που άρεσαν στους δυτικούς εκείνη την εποχή. Μόνη παραφωνία δίπλα του η Εμινέ με το χιτζάμπ. Οι νέοι όμως παραληρούσαν. Χαμογελαστός και χωρατατζής. Βλοσυρός όμως, ακόμη και υβριστικός, για τους αντιπάλους του.
Η Τουρκία είναι μια χώρα που αλλάζει γρήγορα. Ο Κεμάλ την επέβαλε κοσμική. Ο Ερντογάν την «επέστρεψε» στον «Θεό».
Αλλά μήπως το έχω παρακάνει με τις αναπολήσεις;
Τι σχέση έχει η Τουρκία του σήμερα με τα όσα έχουμε ζήσει σε αυτήν; Είναι μια χώρα που αλλάζει γρήγορα. Ο Κεμάλ την επέβαλε κοσμική. Ο Ερντογάν την «επέστρεψε» στον «Θεό». Ενας λαός που δεν υποτάσσεται σε θεωρίες και κόμματα, μόνο σε δυνατούς ηγέτες. Αυτός ήταν ο λόγος που κέρδισε ο Ερντογάν τις εκλογές. «Ο Κεμάλ απέθανε – ζήτω ο νέος αυταρχικός μας ηγέτης», όπως είπε ένας φίλος κομπολογάς, κάνοντας λογοπαίγνιο με τον Κεμάλ που όντως απέθανε –αν και δεν τον έχουν αποκαθηλώσει ακόμη πλήρως– και τον ηττημένο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου.
Λύρες vs μπουζουκιών. Φανταστείτε πέντε τέτοια κορίτσια να τρέχουν προς τη σκηνή. Εγώ νόμιζα ότι θα έβγαινε και ο Πάριος. «Θα πάρω μια ψαρόβαρκα (το μωρό μου) – θα πάρω μια ψαρόβαρκα». Ηταν όμως για τον Κιλιτσντάρογλου και τον δημοφιλή δήμαρχο Ιμάμογλου. Από κοντά και η ξινή Ακσενέρ. Και οι μουσικές νησιώτικες. Στο στρατόπεδο του Ερντογάν, αντιθέτως, κυριαρχούσαν τα ορεινά τύμπανα αλλά και μπουζούκια στα επινίκια. Οι έντεχνοι και ο λαϊκός θα έλεγα. Φωτ. Σταύρος Θεοδωράκης
Για τα μάτια σου μόνο. Συνοδευόταν από την κόρη της. Το κορίτσι φορούσε ακόμη κανονικά ρούχα. Μόλις όμως μπει στην εφηβεία, θα φορέσει και αυτή το νικάμπ. «Θα μπορείς όμως να βάζεις μάσκαρα και ψεύτικες βλεφαρίδες. Α, και τα νύχια σου θα μπορείς να τα βάφεις. Εως εκεί όμως. Τα υπόλοιπα θα τα βλέπει μόνο ο άνδρας σου». Δεν ήταν πάντα έτσι η Τουρκία. Εναν αιώνα πριν, ο Ατατούρκ είχε απαγορεύσει μαντίλες και δημόσιες προσευχές. Φωτ. Σταύρος Θεοδωράκης
Θα σε πάρω να φύγουμε. Eδειχνε να μην ενοχλείται που την κοιτούσα. Eκανε 2-3 κύκλους γύρω από τα ράφια και έφυγε με ένα μπουκάλι νερό και ένα σαμπουάν νομίζω. Σίγουρα προτιμούσε τα κλικ της μηχανής μου από τα σκληρά βλέμματα. «Α! Eχει βάψει και τα μπούτια της!». Κανείς βέβαια δεν θα την πειράξει. Αν παρενοχλήσεις γυναίκα στον δρόμο, την έχεις άσχημα στην Πόλη. Θα σε βουτήξουν αμέσως οι μυστικοί. «Τα ξέρω όλα αυτά. Αλλά εγώ βαρέθηκα. Θέλω να φύγω». Φωτ. Σταύρος Θεοδωράκης
Γκρίζοι λύκοι (όχι και τόσο λύκοι). Ο αντίχειρας με τον μέσο και τον παράμεσο σχηματίζουν τη μουσούδα του λύκου, ο δείκτης και ο μικρός, όρθιοι, είναι τ’ αυτιά του. Πολλά ευρωπαϊκά ΜΜΕ παρουσιάζουν τους «γκρίζους λύκους» ως παραστρατιωτική, ακροδεξιά οργάνωση. Στους εκλογικούς πανηγυρισμούς πάντως έβλεπες ακόμη και μικρά παιδιά και γυναίκες χωρίς μαντίλες να σχηματίζουν το σήμα των «λύκων». Οι υπόλοιποι πανηγύριζαν με «ραμπιά» – με τα τέσσερα δάχτυλα δηλαδή υψωμένα και τον αντίχειρα διπλωμένο στο εσωτερικό της παλάμης. Φωτ. Σταύρος Θεοδωράκης
Ισότητα στα όπλα. Αν εξαιρέσεις τις ειδικές δυνάμεις με τις ασπίδες και τα κράνη, σε όλα τα άλλα αστυνομικά σώματα της Τουρκίας θα βρεις πολλές γυναίκες. Οι περισσότερες με χιτζάμπ ή μαντίλες. Ακόμη και στις τετράδες της έφιππης αστυνομίας που για πρώτη φορά είδα στο Πέραν, ήταν δύο γυναίκες, δύο άνδρες. Aλογα ψηλά σαν της βρετανικής αστυνομίας. Και να μου το θυμηθείτε, οι έφιππες θα είναι η επόμενη ατραξιόν μετά το κόκκινο τραμ. Φωτ. Σταύρος Θεοδωράκης
Θύρα… Ερντογάν! Ο συνοδός της, με παχιά ισλαμιστική γενειάδα και γιλεκάκι πλεκτό, κουβαλούσε μια σακούλα από καπνογόνα-φωτοβολίδες. Τα άναβε όμως μόνο εκείνη. Είχε ανέβει στο υπερυψωμένο διάζωμα του δρόμου και τα άναβε, το ένα μετά το άλλο. Σαν να ήθελε να πει σε όλους «εδώ είμαι», «ο πρόεδρός σας είναι δικός μου», «το νικάμπ θα νικήσει τα μπλουτζίν σας». Ενας παροξυσμός που κράτησε μέχρι που η σακούλα άδειασε. Φωτ. Σταύρος Θεοδωράκης
Με μουφτή και με κουμπάρο. Aκουγα από μακριά τις μουσικές. Μα πρωί πρωί νταούλια; Κυριακή εκλογών; Οι συγγενείς πάντως με καλωσόρισαν. «Aντε άντε» και με έσπρωχναν μπροστά να φωτογραφίσω τη νύφη και τον γαμπρό. Eφυγαν όλοι μαζί κομβόι, κορνάροντας, με τους νεονύμφους σε μια αστραφτερή Μερσεντές. Ο Ατατούρκ είχε υποχρεωτικό μόνο τον γάμο στο δημαρχείο. Αν ήθελες μετά πήγαινες και στον μουφτή. Το Συνταγματικό Δικαστήριο του Ερντογάν, όμως, εξίσωσε τον θρησκευτικό γάμο με τον πολιτικό. Φωτ. Σταύρος Θεοδωράκης
Τα σεντόνια του νικητή. Με τα πρώτα αποτελέσματα οι πόρτες των κεντρικών γραφείων του AKP άνοιξαν και τα στελέχη άρχισαν να μοιράζουν στον κόσμο σημαίες σε αναλογία τρεις τουρκικές (κόκκινες), μία κομματική (μπλε, άσπρη ή κίτρινη). Και πανό, σαν πολύχρωμα σεντόνια. Μέχρι και Ερντογάν – τοπ γκαν είχε. Σαν πιλότος F-16 (ή μήπως Σουχόι Su-25); Είκοσι χρόνια οι οπαδοί του Ερντογάν πανηγυρίζουν μόνο νίκες – και δεν υπολογίζω τα χρόνια της δημαρχίας του στην Κωνσταντινούπολη, 1994-1998. Φωτ. Σταύρος Θεοδωράκης
Money – Money – Money. Στο διπλανό παράθυρο –με σιδεριές και αυτό– εμφανίστηκε για δευτερόλεπτα ένα γυναικείο πρόσωπο με άσπρο μαντίλι. Μόλις είδε ότι είμαι ξένος άρχισε να φωνάζει το όνομα του ηγέτη της. Το ημιυπόγειο βροντούσε. Σαν να είχαν άχτι τους Δυτικούς που προέβλεπαν ότι ο Ερντογάν θα χάσει. Σε λίγο εμφανίστηκε και ένα ανδρικό κεφάλι. Χαμογελώντας μου έλεγε κάτι για «money». Λεφτά για να ποζάρει; Λεφτά που τους έδωσε ο Ερντογάν; Δεν κατάλαβα. Φωτ. Σταύρος Θεοδωράκης
Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει.Για να σχολιάσετε, συμπληρώστε τα στοιχεία σας (όνομα, επώνυμο) στο λογαριασμό σας.Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ». Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
