«Τι λείπει από την Ε.Ε.; Το όραμα!». Σε αυτήν την απάντηση συμφωνούν πολλοί από τους 28 Θεσσαλονικείς που έχουν επιλεγεί ώστε να εκπροσωπούνται όλες οι ηλικίες, κοινωνικές τάξεις και επίπεδα μόρφωσης στις συμβουλευτικές ομάδες πολιτών. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία του προγράμματος «Νέο Σύμφωνο για την Ευρώπη» (New Pact for Europe) κι έχει στόχο την εξοικείωση των Ευρωπαίων πολιτών με τις απρόσωπες, γραφειοκρατικές δομές της Ε.Ε. Επί 8 ώρες οι συμμετέχοντες συζητούν εναλλακτικές λύσεις για το μέλλον της Ευρώπης και στο τέλος του ολοήμερου σεμιναρίου ψηφίζουν, σε μια προσομοίωση ψηφοφορίας που δίνει την ψευδαίσθηση στους πολίτες ότι για μία ημέρα συμμετέχουν άμεσα στη λήψη αποφάσεων. Γίνονται Μπαρόζο και Βαν Ρομπέι για κάποιες ώρες. Το ΕΛΙΑΜΕΠ συμμετέχει στην ομάδα προβληματισμού αυτoύ του προγράμματος, του οποίου συντονιστής είναι το European Policy Center στις Βρυξέλλες και χρηματοδοτείται από μεγάλα ευρωπαϊκά ιδρύματα μεταξύ των οποίων το King Baudoin Foundation.
Πολλά και ενδιαφέροντα μπορεί κανείς να ακούσει στη διάρκεια των συζητήσεων, που πραγματοποιούνται παρουσία ενός επιστημονικού συμβούλου και δύο ψυχολόγων-παρακινητών, που φιλοδοξούν να ενθαρρύνουν τους συμμετέχοντες να εκφραστούν. Αυθόρμητα, χωρίς δισταγμούς και καθωσπρεπισμούς. Οχι σαν μια ενήλικη Βουλή των Εφήβων. Στόχος δεν είναι να γίνουν αρεστοί αλλά να συνδράμουν την Ε.Ε. με grassroots γνώση και αμφίδρομη ανταλλαγή απόψεων. Παρόμοια ολοήμερα σεμινάρια, σαν αυτό που έλαβε χώρα το περασμένο Σάββατο στη Θεσσαλονίκη, θα πραγματοποιηθούν συνολικά σε δέκα ευρωπαϊκές χώρες. Στη συνέχεια, οι εκπρόσωποι των χωρών αυτών στο New Pact for Europe θα συναντηθούν και θα διαμορφώσουν ένα κοινό κείμενο που θα περιγράφει τις κοινές αγωνίες, τους προβληματισμούς, αλλά και τις προσδοκίες για τον μελλοντικό χαρακτήρα της Ε.Ε.
«Ασφάλεια συνόρων, εθνική κυριαρχία, σεβασμός των ιδιαιτεροτήτων, αλληλεγγύη» είναι τα θέματα που επανέρχονται στο τραπέζι των συζητήσεων. Αυτά είναι τα θετικά στοιχεία της Ε.Ε. και αυτά που μας κρατούν μέσα στους κόλπους της, με βάση τουλάχιστον τις εκτιμήσεις των παρισταμένων. Αντίθετα, το ευρώ, η ελεύθερη μετακίνηση, τα προγράμματα Erasmus θεωρούνται πλέον τόσο δεδομένα, ώστε δεν μνημονεύονται καν από την ελληνική ομάδα πολιτών.
Ο ευρωσ-κεπτικισμός και η επιφυλακτικότητα, που έχουν ενσκήψει στην ελληνική κοινή γνώμη αφότου ξέσπασε η κρίση, καταγράφονται ανάγλυφα στον μικρόκοσμο που συγκεντρώθηκε το περασμένο Σαββατοκύριακο στο κεντρικό ξενοδοχείο της πλατείας Αριστοτέλους για να πάρει μέρος σε αυτήν την ψηφοφορία. Η αποξένωση των Βρυξελλών από τον μέσο πολίτη του ευρωπαϊκού Νότου, η αίσθηση ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται ερήμην του, ότι η περαιτέρω ομοσπον-διοποίηση απειλεί την εθνική ταυτότητα κι εθνική κυριαρχία είναι συναισθήματα που δεν αποτελούν αμιγώς ελληνική ιδιαιτερότητα. Παρόμοια ευρωφοβία αναφέρεται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Μόνο που στη χώρα μας, παρά τις επιφυλάξεις, δεν νοείται μέλλον έξω από την Ε.Ε.
Εκ βάθρων αλλαγή φιλοσοφίας
Στην αρχική συζήτηση ελάχιστοι αυτοπροσδιορίζονται ως Ευρωπαίοι. Τονίζουν την ελληνικότητά τους. Διεκδικούν όμως περισσότερη ενημέρωση, και στην πορεία του προγράμματος μοιάζουν να αναγνωρίζουν σταδιακά τα πλεονεκτήματα από τη συμμετοχή στην Ε.Ε. Αργά το απόγευμα, στην ψηφοφορία που διενεργήθηκε στην ομάδα, το αποτέλεσμα είναι εξόχως φιλοευρωπαϊκό. Η προοπτική που προκρίθηκε είναι η πέμπτη και πλέον προωθημένη: η εκ βάθρων αλλαγή της φιλοσοφίας της Ευρώπης, ο ανασχεδιασμός της. Καλά «τερμάτισε» η τέταρτη εναλλακτική, δηλαδή «η πραγματοποίηση άλματος προς τα εμπρός». Οι πλέον συντηρητικές λύσεις της «επιστροφής στις θεμελιώδεις αρχές» και της «σταθεροποίησης με βάση τα επιτεύγματα του παρελθόντος» (προοπτική 1 και 2 αντίστοιχα) μειοψήφησαν. Το παράδοξο είναι ότι η πλέον ρεαλιστική πρόταση, η τρίτη, που προβλέπει τη «φιλόδοξη συνέχιση της υφιστάμενης πορείας» πήρε μόλις μία ψήφο.
Οι διαβουλεύσεις θα συνεχιστούν με ομάδα ειδικών, ενώ μια σχετική δημόσια εκδήλωση έχει προγραμματιστεί για τις 26/2 στην Αθήνα. Ανάλογες δράσεις γίνονται και στις άλλες δέκα χώρες-μέλη της Ε.Ε. Τα συμπεράσματα και το τελικό κείμενο θα παρουσιαστούν τέλη Ιουνίου στην νέα ηγεσία της Ε.Ε. που θα προκύψει από τις εκλογές του Μαΐου 2014.