Από προχθές, το ταϊμλάιν μας πλημμύρισε με τα Look Back Video που ετοίμασε για εμάς το facebook με αφορμή την επέτειο των δέκα χρόνων ζωής του. Προσωποποιημένα μονόλεπτα βίντεο με φωτογραφίες και αναρτήσεις από την πρώτη στιγμή που φτιάξαμε λογαριασμό μέχρι σήμερα. Φυσικά, όσο κι αν αυτό είναι το νούμερο ένα ζητούμενο στα κεντρικά της εταιρείας στη Σίλικον Βάλεϊ, δεν έχει βρεθεί ακόμα ο αλγόριθμος που θα μπορούσε να αιχμαλωτίσει τις συναρπαστικές αποχρώσεις της διαδρομής μας όλα αυτά τα χρόνια, όμως έπρεπε να ’σαι από πέτρα για να μη χαμογελάσεις με αυτό το κινούμενο άλμπουμ από στιγμές. Ή να μην κλάψεις αν φερ’ ειπείν η αναδρομή περιελάμβανε φωτογραφίες σε ηλιοβασιλέματα με αυτόν που είσαι σήμερα στα δικαστήρια (συνέβη και αυτό).
Οχι, κατά γενική ομολογία, ήταν μια καλή στιγμή για το δίκτυο, ακόμα κι αν το ίδιο το facebook έχει βοηθήσει τα καλά πράγματα να κρατάνε απελπιστικά λίγο. Οπως αντίστοιχα καλή στιγμή – όσο γκροτέσκο κι αν ακούγεταιήταν και αυτή το βράδυ του θανάτου του Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν, για όσους τουλάχιστον μας πέτυχε μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή. Μπορεί να ’μασταν ο καθένας μόνος, αλλά η μοιραζόμενη θλίψη εκείνης της ώρας είχε μια περίεργη θαλπωρή.
«Ανθρώπινο ένστικτο»
Πολλά έχουν γραφτεί αυτές τις ημέρες για τα πράγματα που άλλαξε το facebook, αλλά ίσως είναι αυτό, ο τρόπος που μοιραζόμαστε σήμερα τη ζωή μας, η μεγαλύτερη κληρονομιά -προς το παρόν- του Μαρκ Ζάκερμπεργκ (με τους «φόρους» βέβαια που κάθε κληρονομιά κουβαλά). Οχι ότι δεν υπήρχαν τρόποι να επικοινωνείς και να μοιράζεσαι πριν από το facebook, αλλά, όπως είχε πει ο πρώην εργαζόμενος της εταιρείας και νυν εταίρος στη Greylock, Τζος Ελμαν, «χάρη στο facebook το μοίρασμα έγινε σήμερα ανθρώπινο ένστικτο».
Από το «η μικρή μας απέκτησε αδερφάκι» και «περνάω φίνα στην Πέγκυ Ζήνα» μέχρι το «δείτε τι γράφει πάλι ο Πάσχος Μανδραβέλης» και «ορίστε ποιος είναι ο υποψήφιος του ΣΥΡΙΖΑ Δυτικής Μακεδονίας», αυτά που διαβάζουμε, αυτά που ακούμε, αυτά που σκεφτόμαστε, που ζούμε είναι πια υλικό για ποστ. (Οταν χθες για παράδειγμα, στο ασανσέρ της «Κ», ειπώθηκε εκ παραδρομής το αμίμητο «η Τζένη Βάνου ήταν κελαϊδόνι», η αυτόματη σκέψη όλων ήταν ότι «αυτό πρέπει να γραφτεί».) Τις ημέρες που ξυπνάμε (πιο) στραβά, μπορεί όλο αυτό να μας μοιάζει με ψύχωση – τις άλλες, διακρίνουμε ότι τα πράγματα ίσως τελικά είναι πιο απλά. Μας δόθηκε η δυνατότητα να εκτεθούμε και την αρπάξαμε.
Εμείς, και άλλοι 1,2 δισ. χρήστες σε όλο τον κόσμο, το 17% περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού (χωρίς να υπολογίζεται η Κίνα, όπου το δίκτυο είναι απαγορευμένο). Εχει υπολογιστεί ότι στις ΗΠΑ αυτοί που συνδέονται σε καθημερινή βάση με το facebook είναι περισσότεροι από αυτούς που διαβάζουν καθημερινά τη Βίβλο (ιλιγγιώδες νούμερο, που στην προ-ψηφιακή εποχή αποτελούσε τη βάση κάθε σύγκρισης). Αδιανόητη εξέλιξη αν αναλογιστείς ότι όλα ξεκίνησαν στους κοιτώνες του Χάρβαρντ. «Οταν σκέφτομαι αυτά τα δέκα χρόνια, ένα πράγμα αναρωτιέμαι: γιατί ήμασταν εμείς που το φτιάξαμε;» έγραψε ο «αιώνιος φοιτητής» και πλέον ο 19ος πιο πλούσιος άνθρωπος του κόσμου Μαρκ Ζάκερμπεργκ -πού αλλού- στη σελίδα του στο facebook, με αφορμή τα δέκατα γενέθλια του σάιτ. «Ημασταν απλά φοιτητές. Είχαμε λιγότερους πόρους από τις μεγάλες εταιρείες. Αν είχαν εστιάσει στο πρόβλημα, θα το είχαν κάνει. Η μόνη απάντηση που δίνω είναι ότι νοιαζόμασταν περισσότερο… Ενδιαφερόμασταν περισσότερο να συνδέσουμε τον κόσμο από οποιονδήποτε άλλο».
Υπάρχουν ένα σωρό «αλλά». Το facebook άλλαξε την έννοια της ιδιωτικότητας. Περισσότερο από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι έχουν εν πολλοίς αποδεχθεί ότι μια εταιρεία θα γνωρίζει περίπου τα πάντα γι’ αυτούς. Οι σχετικές ρυθμίσεις αλλάζουν συχνά, ουδείς είναι σε θέση με βεβαιότητα να πει τι είναι πια απόρρητο και τι όχι και τι γίνονται τελικά αυτές οι πληροφορίες (εκτός φυσικά από τροφή για τους διαφημιστές). Επιπλέον αποτελεί πεδίο κυβερνο-επιθέσεων και εκφοβισμού, το κουμπί του «Like» έχει θεριέψει τη ματαιοδοξία μας, ενώ μας τρώει χρόνο, πάρα, πάρα πολύ χρόνο. Ναι, εάν αύριο έκλεινε το facebook, ο κόσμος θα συνέχιζε να γυρίζει κανονικά. Θα ’χαμε χάσει όμως το νούμερο ένα μέρος να γκρινιάζουμε για το facebook.