Χρονιά κρίσης για την Ευρώπη θεωρεί το 2014 ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Χανς Ντίντριχ Γκένσερ, μετά το δημοψήφισμα στην Ελβετία. Ο βετεράνος φιλελεύθερος Γερμανός πολιτικός, που συγκαταλέγεται στους αρχιτέκτονες της γερμανικής επανένωσης αλλά και της ενοποίησης της Ε.Ε., εκτιμά με πρόσφατο άρθρο του στη Handelsblatt ότι η ευρωπαϊκή ηγεσία βρίσκεται σε σταυροδρόμι: καλείται να διαλέξει ανάμεσα στις νεοεθνικιστικές σειρήνες από τη μια και την περαιτέρω ανοικοδόμηση της Ευρώπης ως οίκου της ειρήνης, της σταθερότητας, της αλληλέγγυας συνεργασίας από την άλλη.
«Η Ελβετία είπε “Ε.Ε., άι γ…”, για να χρησιμοποιήσουμε τα λόγια της Αμερικανίδας υφυπουργού Εξωτερικών, Βικτόρια Νούλαντ, για την Ουκρανία», ήταν ένα από τα πολλά δημοσιογραφικά σχόλια για τη σοκαριστική λαϊκή ετυμηγορία στη χώρα των ρολογιών και της σοκολάτας. «Η Ελβετία δείχνει το μεσαίο δάχτυλο στην Ευρώπη», ήταν η αντίστοιχη διαπίστωση της βελγικής εφημερίδας De Standaard. «Απελευθέρωση ή αυτογκόλ;», αναρωτήθηκαν ορισμένοι. Αρθρογράφοι των Financial Times, πάλι, επισήμαναν ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να αγνοήσει το μήνυμα που στέλνει η Ελβετία. «Είναι καιρός να αντιληφθούμε ότι ποικίλες πτυχές της ευρωπαϊκής ενοποίησης δεν απολαμβάνουν πλέον ευρεία υποστήριξη. Το συνολικό σχέδιο χρειάζεται αλλαγές», έγραψε στη βρετανική εφημερίδα ο Φίλιπ Χίλντεμπραντ, αντιπρόεδρος της BlackRock και πρώην στέλεχος της Εθνικής Τράπεζας της Ελβετίας.
Πολιτικοί αναλυτές πιστεύουν ότι η αιφνίδια έκβαση του δημοψηφίσματος σχετίζεται με τη μαζική συμμετοχή πολέμιων της μετανάστευσης. Η εκτίμηση είναι ότι η Ελβετία θα πληρώσει μακροπρόθεσμα ακριβά το αποτέλεσμα της κάλπης και την επακόλουθη διάρρηξη των σχέσεών της με την Ε.Ε. τόσο σε οικονομικό όσο και σε διπλωματικό επίπεδο. «Pacta sunt servanda», προειδοποίησε ο Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, υπενθυμίζοντας στη Βέρνη ότι οι όροι των Συνθηκών πρέπει να τηρούνται. Η απόφαση της Ελβετίας θα μπορούσε να την εξωθήσει σε περιχαράκωσή της σε σχέση με την Ε.Ε., ανάλογη με αυτήν που επιδιώκει η Βρετανία, με συνέπεια τη δημιουργία διάσπαρτων νησίδων απομονωτισμού και εσωστρέφειας στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Παρ’ όλα αυτά εκκρεμεί δημοψήφισμα με παρόμοιο αντικείμενο, στο οποίο επίσης αντιτίθεται η κυβέρνηση της χώρας, η οποία δεν έχει ορίσει ακόμη ημερομηνία διεξαγωγής. Εντός τριών ετών πάντως πρέπει να αλλάξει η εθνική νομοθεσία και να ενσωματωθεί το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος σε αυτήν. Μέχρι τότε η Ε.Ε. δεν μπορεί να άρει μονομερώς τις εμπορικές της σχέσεις με τη Βέρνη. Συνεπώς η μπάλα βρίσκεται στο ελβετικό γήπεδο.
Tην περασμένη εβδομάδα η Ελβετία, που περνά συνήθως απαρατήρητη από τα δελτία ειδήσεων των άλλων χωρών, είχε την τιμητική της. Και μάλιστα όχι ως παράδειγμα προς αποφυγήν αλλά ως πρότυπο. Στη Γερμανία το 48% δήλωσε σε δημοσκόπηση ότι θα έβλεπε με καλό μάτι παρόμοιο δημοψήφισμα και θα υιοθετούσε τη στάση των Ελβετών. O Φλοριάν Φιλιπό, αντιπρόεδρος του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου στη Γαλλία, έγραψε στο twitter: «Μπράβο, Ελβετία! Μια πραγματική Δημοκρατία!».
Κατά το βρετανικό περιοδικό Economist, οι σπασμωδικές αντιδράσεις των Ευρωπαίων ηγετών αποδεικνύουν τη φοβία τους για τα δημοψηφίσματα. Παράλληλα ανησυχούν ότι η Ελβετία θα μπορούσε να εμπνεύσει ακραία στοιχεία σε Αριστερά και Δεξιά, που αναμένεται να θριαμβεύσουν στις ευρωεκλογές του Μαΐου. Υπενθυμίζεται ότι, σύμφωνα με τελευταίες δημοσκοπήσεις, οι ευρωφοβικοί όλου του ιδεολογικού φάσματος αναμένεται να καταλάβουν το ένα τέταρτο ώς ένα τρίτο των εδράνων στην επόμενη Ευρωβουλή.