«Αναζητούμε έναν συμβιβασμό. Εναν μεγάλο συμβιβασμό». Με τα λόγια αυτά συνόψισε ο διευθυντής σπουδών του Κέντρου Ευρωπαϊκής Πολιτικής στις Βρυξέλλες, Γιάννης Εμμανουηλίδης, την έκθεση «New Pact for Europe», η οποία παρουσιάζει πέντε στρατηγικές επιλογές για το μέλλον της Ευρώπης. Οι επιλογές κυμαίνονται από τη διάλυση της Ευρωζώνης με παράλληλη διατήρηση της κοινής αγοράς (επιλογή 1, γνωστή και ως «σενάριο Κάμερον») έως το ομοσπονδιακό άλμα της πολιτικής και οικονομικής ενοποίησης (επιλογή 4, «άλμα προς τα εμπρός»). Η 5η επιλογή επιχειρεί να ξεφύγει από το δίπολο περισσότερη/λιγότερη Ευρώπη και εστιάζει στην κοινωνική και δημοκρατική διάσταση.
Η πανευρωπαϊκή συζήτηση που ξεκίνησε με πρωτοβουλία των ιδρυμάτων Μπέρτελσμαν και Βασιλιάς Μποντουέν, διεξάγεται στην Ελλάδα με τη συνεργασία του ιδρύματος Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ). «Αν δεν υπάρξει οργανωμένο επόμενο βήμα, αν όχι άλμα, θα υπάρξει κατεδάφιση» είπε ο πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ, καθηγητής Λουκάς Τσούκαλης, μιλώντας σε εκδήλωση στο κτίριο του Ευρωκοινοβουλίου την Τετάρτη. Σύμφωνα με την έκθεση, η ευρωπαϊκή ενοποίηση θα μπορούσε να κινηθεί στις εξής κατευθύνσεις:
Πρώτον, η Ευρώπη να βάλει «όπισθεν», θεωρώντας ότι η ΟΝΕ ήταν ένα μεγάλο σφάλμα. Η Ευρωζώνη μπορεί να διαλυθεί ή να συρρικνωθεί και οι Βρυξέλλες να εστιάσουν την προσοχή τους στη λειτουργία της κοινής αγοράς, επιστρέφοντας αρμοδιότητες στα κράτη-μέλη.
Δεύτερον, η Ευρώπη να βάλει «νεκρά», να συνεχίσει όπως τώρα, επικεντρωνόμενη στις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες σε εθνικό επίπεδο. Να υλοποιηθεί πλήρως το δημοσιονομικό σύμφωνο, που τιμωρεί όσες χώρες δεν μηδενίζουν τα διαρθρωτικά ελλείμματα και να ισχύσουν τα «μεταρρυθμιστικά συμβόλαια» που δεσμεύουν τις χώρες σε λήψη συγκεκριμένων μέτρων. Να γίνει πιο ευέλικτη η χρήση κονδυλίων από τα διαρθρωτικά ταμεία. Η επιλογή αυτή χαριτολογώντας ονομάζεται «Μέρκελ υπό βροχή», και είναι αυτή που προτιμά μέχρι στιγμής η Γερμανίδα καγκελάριος.
Η τρίτη επιλογή έχει ονομαστεί «Μέρκελ με ηλιοφάνεια» και περιλαμβάνει μεγάλα βήματα εμβάθυνσης της ΟΝΕ, ενδεχόμενη υιοθέτηση ευρωπαϊκού επιδόματος ανεργίας και θέσπιση αξιώματος«τσάρου» της οικονομίας, με δικαίωμα βέτο επί των εθνικών προϋπολογισμών ― μέτρα που προϋποθέτουν τροποποίηση των ευρωπαϊκών συνθηκών. Η διακυβερνητική διάσκεψη για την αλλαγή αυτή θα μπορούσε να ξεκινήσει το 2016, ενώ η διαδικασία θα αφορά και τις 28 χώρες της Ε.Ε.
Η τέταρτη επιλογή, αντιθέτως, το «άλμα προς τα εμπρός» στο εντελώς υποθετικό ενδεχόμενο της πραγματοποίησής του, θα ήταν πιθανότερο να αφορά μόνο χώρες του ευρωπαϊκού πυρήνα. Πρόκειται για την επιλογή μιας ευρωπαϊκής κυβέρνησης, που θα διαχειρίζεται κοινοτικό προϋπολογισμό πολλαπλάσιο του σημερινού, με ένωση μεταβιβαστικών πληρωμών και κανονικό υπουργείο Οικονομικών. Σε αντιδιαστολή με τα προηγούμενα σενάρια, το τέταρτο προβλέπει ολοκληρωμένη τραπεζική ένωση, με την κρίσιμη αρμοδιότητα της εγγύησης καταθέσεων να περνά από εθνικό σε ευρωπαϊκό επίπεδο. «Πρόκειται για ένα ποιοτικό άλμα προς την ομοσπονδοποίηση, αν και δεν αναφέρουμε τη λέξη στην έκθεση γιατί πια ακούγεται σαν βρισιά» είπε ο κ. Εμμανουηλίδης, ο βασικός συντάκτης της έκθεσης.
Στην πέμπτη επιλογή, που αποκαλείται «άλλη λογική», διατηρείται ως έχει η γραφειοκρατία των Βρυξελλών αλλά οι χρηματοδοτικές προτεραιότητες αποφασίζονται με τοπικά δημοψηφίσματα και ενισχύεται η προνοιακή διάσταση της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Κάτι ανάμεσα
«Ξέρουμε ότι αυτό που χρειάζεται είναι κάτι ανάμεσα στο 3 και στο 4, ενώ τώρα βρισκόμαστε ανάμεσα στο 2 και στο 3» είπε ο καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών Γιώργος Παγουλάτος, που έλαβε μέρος στη σύνταξη της έκθεσης. «Είναι απολύτως απαραίτητο να υπάρξει στενότερη σχέση ανάμεσα στη Γαλλία και τη Γερμανία» υπογράμμισε. Κατά τον Λουκά Τσούκαλη, το βασικό επιχείρημα εναντίον της πρώτης επιλογής («όπισθεν») είναι το κόστος της. Οσο για την τέταρτη («άλμα») προσκρούει σε ένα βασικό εμπόδιο: «Πώς πείθεις τους Γερμανούς;».