Ελευθερία έκφρασης και προσβολές της τιμής
(Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, απόφ. της 7.1.14, Ringier Axel Springer κατά Σλοβακίας)
Η εφημερίδα Novy Gas τον Μάιο του 2004 δημοσίευσε σειρά άρθρων για κάποιον διαγωνισθέντα στο κουίζ της TV «Ποιος θέλει να γίνει εκατομμυριούχος». Ο διαγωνισθείς απάντησε σε 13 ερωτήσεις σωστά και έπαιξε στη 14η ερώτηση για ποσό ισοδύναμο με 50.000 ευρώ. Εχασε όμως και έτσι κέρδισε μόνο το ισοδύναμο των 2.500 ευρώ. Η εφημερίδα έγραψε ότι υπήρξε διαφωνία μεταξύ των οργανωτών του διαγωνισμού και του μετέχοντος. Οι οργανωτές ισχυρίζονταν ότι ο παίκτης ήταν ύποπτος εξαπάτησης με ηλεκτρονικά μέσα και ο παίκτης ότι η 14η ερώτηση ήταν αμφίβολη και ότι στην πραγματικότητα η απάντηση που είχε δώσει ήταν ορθή. Ο παίκτης άσκησε κατά της προσφεύγουσας ήδη ιδιοκτήτριας της εφημερίδας αγωγή αποζημίωσης για δυσφήμηση, η οποία έγινε δεκτή τον Φεβρουάριο του 2009. Η προσφεύγουσα παραπονείται ότι οι κρίσεις των δικαστηρίων περί δυσφήμησης υπήρξαν καταχρηστικές, αφού αυτά επικεντρώθηκαν στην προστασία της ιδιωτικής ζωής του ενάγοντος, παραβλέποντας εντελώς το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης (άρθρ. 10 της ΕΣΔΑ).
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εκτιμά ότι κρίσιμο ήταν το ζήτημα της παρουσίας δημόσιου ενδιαφέροντος για πληροφόρηση του κοινού στην υπόθεση, πράγμα αναμφισβήτητο εν προκειμένω. Τα εθνικά δικαστήρια έπρεπε συνεπώς να συνεκτιμήσουν και την ισορροπία του ιδιωτικού συμφέροντος του θιγέντος, προς το εν λόγω δημόσιο συμφέρον, καθώς και την καλή πίστη της προσφεύγουσας, πράγμα το οποίο παρέλειψαν να πράξουν. Δέχθηκε λοιπόν ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρο 10 της ΕΣΔΑ (ελευθερία έκφρασης) και υποχρέωσε τη Σλοβακία να πληρώσει στην προσφεύγουσα 4.431 ευρώ για υλικές ζημίες, 9.750 για χρηματική ικανοποίηση και 1.536,89 ευρώ για τα έξοδά της.
Αρνηση αναγνώρισης σωματείου με επωνυμία «Ενωση θυμάτων Ρουμάνων δικαστών»
(Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, απόφ. της 14.1.14, Association of Victims of Romanian Judges κ.λπ. κατά Ρουμανίας)
Οι 9 προσφεύγοντες, φυσικά πρόσωπα, ίδρυσαν το πρώτο προσφεύγον σωματείο με την επωνυμία «Ενωση θυμάτων Ρουμάνων δικαστών». Τα εθνικά δικαστήρια αρνήθηκαν την αναγνώριση του σωματείου και την καταχώρισή του στα οικεία βιβλία, με την αιτιολογία ότι ορισμένα άρθρα του καταστατικού έδειχναν την πρόθεση να δηλώσουν ότι ορισμένες δικαστικές αποφάσεις ήσαν άδικες, πράγμα που θα ενθαρρύνει τη μη συμμόρφωση σε δικαστικές αποφάσεις. Παραπονούνται οι προσφεύγοντες ότι η άρνηση των ρουμανικών δικαστηρίων παραβιάζει το δικαίωμα του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι (άρθρο 11 της ΕΣΔΑ).
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θεωρεί ότι η αιτιολογία των ρουμανικών αρχών που απέκλεισαν την καταχώριση του σωματείου στα βιβλία δεν προσδιοριζόταν από κάποια «πιεστική κοινωνική ανάγκη» και επιπλέον ένα τέτοιο ακραίο μέσο, όπως η άρνηση καταχώρισης που λήφθηκε πριν το σωματείο αρχίσει να λειτουργεί, εμφανίζεται ως δυσανάλογο προς τον επιδιωκόμενο σκοπό. Συνεπώς, μια τέτοια παρέμβαση δεν μπορεί να θεωρηθεί ως αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία. Δέχτηκε λοιπόν την προσφυγή και υποχρέωσε τη Ρουμανία να πληρώσει από κοινού στους προσφεύγοντες το ποσό των 2.000 ευρώ.
Ελευθερία έκφρασης και «σκανδαλάκια» πρωθυπουργού σε βιογραφία
(Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, απόφ. της 14.12.14, Ejiala and Etukeno Oy κατά Φινλανδίας και Ruusunen κατά Φινλανδίας)
Η προσφεύγουσα Ruusunen είχε συνάψει ερωτική σχέση με τον πρώην πρωθυπουργό της Φινλανδίας επί εννεάμηνο, ενώ εκείνος βρισκόταν στην εξουσία. Περί λεπτομερειών αυτής της σχέσης έγινε λόγος σε σχετική αυτοβιογραφία εκείνης, που εξέδωσαν οι άλλοι δύο προσφεύγοντες. Υστερα από μήνυση του πρώην πρωθυπουργού τα εθνικά δικαστήρια έκριναν ότι οι περιγραφές του βιβλίου αποτελούσαν παραβίαση της ιδιωτικής ζωής του και καταδίκασαν τους προσφεύγοντες. Παραπονούνται ότι παραβιάστηκε το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν παραβίασαν τη δίκαιη ισορροπία μεταξύ των συγκρουόμενων συμφερόντων του θιγόμενου πολιτικού και της ελευθερίας έκφρασης των προσφευγόντων, στο μέτρο που αυτό είναι αναγκαίο σε μια δημοκρατική κοινωνία, και απέρριψε τις προσφυγές.
Μπορεί ένας δικηγόρος να ασκεί συγχρόνως και το ιατρικό επάγγελμα;
(Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, απόφ. της 14.1.14, Mateesku κατά Ρουμανίας)
Ο προσφεύγων είναι ιατρός από 18ετίας και πρόσφατα ασκεί το επάγγελμα ως γενικός παθολόγος. Το 2006 έλαβε πτυχίο Νομικής και πέτυχε και στις εξετάσεις των δικηγόρων. Ζήτησε να εγγραφεί ως ασκούμενος δικηγόρος, αλλά ο Δικηγορικός Σύλλογος Βουκουρεστίου το 2008 απέρριψε την αίτησή του και του ζητήθηκε να επιλέξει μεταξύ των δύο επαγγελμάτων. Τα εθνικά δικαστήρια στα οποία κατέφυγε δεν τον δικαίωσαν. Παραπονείται λοιπόν ότι έτσι παραβιάζεται το δικαίωμά του στην ιδιωτική και οικογενειακή του ζωή (άρθρο 8 της ΕΣΔΑ).
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δέχτηκε κατ’ αρχήν ότι η άρνηση των εθνικών αρχών παραβιάζει το δικαίωμα σεβασμού στην ιδιωτική του ζωή, αφού αυτός επιλέγοντας και τα δύο επαγγέλματα είχε την προσδοκία να ασχοληθεί και με την άσκηση δικηγορίας πάνω σε υποθέσεις ιατρικής ευθύνης. Περαιτέρω δε, ο εθνικός νόμος δεν ήταν σαφώς απαγορευτικός, διότι μεταξύ των ασυμβιβάστων του δικηγόρου δεν περιλάμβανε και το ιατρικό επάγγελμα. Κατόπιν τούτου, έκανε δεκτή την προσφυγή και υποχρέωσε τη Ρουμανία να πληρώσει στον προσφεύγοντα 1 ευρώ για χρηματική ικανοποίηση και 2.000 ευρώ για τα έξοδά του.
Στέρηση περιουσίας Ελληνίδας ομογενούς στην Τουρκία
(Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, απόφ. της 14.1.14, Γιαννοπούλου κατά Τουρκίας)
Η προσφεύγουσα παραπονείται ότι τα τουρκικά δικαστήρια αρνούνται να την αναγνωρίσουν ως κληρονόμο της μητέρας της σε ακίνητη περιουσία που βρίσκεται στην Τουρκία. Είχε ζητήσει την παροχή κληρονομητηρίου και την καταχώριση του τίτλου ιδιοκτησίας στο όνομά της. Η προσφεύγουσα απεβίωσε το 2009 και άφησε κληρονόμο τον κ. Τσιρόπουλο, ο οποίος συνέχισε τη δίκη ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου το 2011. Η προσφεύγουσα, στηριζόμενη στο άρθρο 1 του Πρώτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ, παραπονείται κατά της άρνησης των τουρκικών δικαστηρίων να αναγνωρίσουν την ιδιότητά της ως κληρονόμου της μητέρας της. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι η Τουρκία παραβίασε το άρθρο 1 του Πρώτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ που προστατεύει την ιδιοκτησία και επιφυλάχθηκε να αποφανθεί επί του επιδικαστέου ποσού, αφού δοθεί χρόνος στα διάδικα μέρη για διαβούλευση.
Σημ.: Παρόμοια και η απόφαση του ΕΔΔΑ της 1.10.2013, Φωκάς κατά Τουρκίας.