Η παρούσα κρίση αφορά ολόκληρη την Ουκρανία και όχι μόνο την Κριμαία. Ο Πούτιν το γνωρίζει, όπως και οι Ουκρανοί.
Αν όλη η χώρα, συμπεριλαμβανομένων και των ανατολικών της περιοχών, πετύχει να διοργανώσει αξιόπιστες εκλογές στις 25 Μαΐου, η Ουκρανία θα μπορέσει να επιβιώσει, παρά την απώλεια της Κριμαίας, έχοντας μπει σε δημοκρατική, συνταγματική πορεία. Αυτή πρέπει να είναι η άμεση προτεραιότητα της Δύσης.
Μόνο ένας κακοπροαίρετος ή αφελής παρατηρητής θα μπορούσε σήμερα να ισχυρισθεί πως οι φιλορωσικές ομάδες, που δημιουργούν χάος, αποπροσανατολίζουν και βιαιοπραγούν σε πόλεις όπως το Ντόνετσκ και το Χάρκοβο, δεν τυγχάνουν της ενεργούς υποστήριξης της Μόσχας. Ο,τι και να κάνει τελικά ο Πούτιν, η αφήγηση των ρωσικών μέσων ενημέρωσης είναι ήδη έτοιμη, καλώντας είτε σε ενίσχυση της στρατιωτικής εμπλοκής της Ρωσίας ή σε εκβιασμό με στόχο την επαναφορά ολόκληρης της Ουκρανίας κάτω από τη ρωσική σφαίρα επιρροής.
Θα ήταν, βέβαια, εξίσου αφελές να υποστηρίξουμε ότι οι κάτοικοι της ανατολικής Ουκρανίας δεν έχουν τίποτα να φοβηθούν. Σε δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε την πρώτη εβδομάδα του Φεβρουαρίου, μόλις 15% των ερωτηθέντων στο Χάρκοβο και 33% εκείνων στο Ντόνετσκ επιθυμούσαν την ένωση με τη Ρωσία. Στην ίδια δημοσκόπηση, τα ποσοστά αυτά στην Κριμαία ήταν της τάξεως του 41%. Σε ένα μήνα αδιάκοπης προπαγάνδας, όμως, και μετά την επιλογή των Τατάρων για αποχή από το δημοψήφισμα, το ποσοστό των οπαδών της ένωσης στην Κριμαία έφθασε το 97%. Η μεταβολή αυτή στις συνειδήσεις των πολιτών δεν αποτελεί αποκλειστικά επιτυχία της ρωσικής πολιτικής προπαγάνδας. Σε τόσο τραυματικές στιγμές, η εθνική συνείδηση και ταυτότητα μπορεί να μεταβληθούν σε λίγα λεπτά. Χθες ήσουν Γιουγκοσλάβος, σήμερα είσαι ένας οργισμένος Σέρβος ή Κροάτης.
Κάθε πρωτοβουλία στην Ουκρανία των τελευταίων εβδομάδων αποσκοπούσε στην πρόληψη μιας τέτοιας μετατόπισης. Λίγο πριν από την αυτοκρατορική, παραληρηματική ομιλία του προέδρου Πούτιν την Τρίτη, ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Αρσένι Γιατσένιουκ, δήλωνε ότι «για τη διατήρηση της ουκρανικής ενότητας και εθνικής κυριαρχίας, η κυβέρνηση του Κιέβου είναι έτοιμη να παραχωρήσει ευρεία αυτονομία στις ανατολικές περιοχές της χώρας».
Η πρωτοβουλία του κ. Γιατσένιουκ ήταν η σωστή. Τα μέλη της κυβέρνησής του θα έπρεπε τώρα να περιοδεύσουν στις ρωσόφωνες περιοχές, επαναλαμβάνοντας το μήνυμα αυτό στη ρωσική γλώσσα, υποστηρίζοντας παράλληλα τη θεσμοθέτηση της ρωσικής ως επίσημης δεύτερης γλώσσας στις περιφέρειες αυτές. Τα κυβερνητικά στελέχη στις περιοδείες τους αυτές δεν θα πρέπει να απορρίπτουν αιτήματα ομοσπονδιοποίησης της Ουκρανίας μόνο και μόνο επειδή η Μόσχα διαφωνεί με αυτά, ενώ θα πρέπει να επιδιώξουν με κάθε τρόπο την ύπαρξη φιλορώσου υποψηφίου στις εκλογές.
Η Ευρώπη και η Δύση μπορούν να στηρίξουν τις πρωτοβουλίες αυτές με πολλούς τρόπους. Ο ΟΑΣΕ, η Ε.Ε. και άλλα διεθνή θεσμικά όργανα θα πρέπει να στείλουν αξιόπιστους επιθεωρητές για τις εκλογές. Οι δυτικές κυβερνήσεις θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι ουκρανικές Αρχές είναι ικανές να χρηματοδοτήσουν τις εκλογές. Τέλος, η Δύση μπορεί να προσφέρει κίνητρα, όπως την προοπτική σύναψης μακροπρόθεσμης εμπορικής συμμαχίας με την Ε.Ε. Μπορεί επίσης να απειλήσει τη Μόσχα με κυρώσεις, πολύ χειρότερες από αυτές που ήδη επέβαλε, εφόσον ο Πούτιν συνεχίσει τις προσπάθειες αποσταθεροποίησης.
Η ώρα είναι κατάλληλη, τέλος, για ουσιαστική συζήτηση με ρωσόφωνους Ουκρανούς ολιγάρχες, όπως ο Ρινάτ Αχμέτοφ, ο οποίος απολαμβάνει ισχύ μεγαλύτερη από πολλά κυβερνητικά στελέχη. Οι ολιγάρχες πρέπει να βρεθούν ενώπιον του ακόλουθου δυτικού εκβιαστικού διλήμματος: ένα ρόδινο μέλλον για τις επιχειρήσεις τους στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη οικονομία ή τον οικονομικό τους στραγγαλισμό, εάν επιμείνουν να παίζουν το διχαστικό παιχνίδι του Κρεμλίνου.