Η πρωτοφανής υποκλοπή ανωτάτου επιπέδου σύσκεψης για σοβαρό ζήτημα εθνικής ασφάλειας και η συνακόλουθη απόφαση της κυβέρνησης Ερντογάν να αναστείλει την πρόσβαση στο δημοφιλές μέσο κοινωνικής δικτύωσης YouTube κυριαρχούν στην πολιτική επικαιρότητα, λίγες ώρες προτού ανοίξουν οι κάλπες για τις κρίσιμες τοπικές εκλογές.
Ο Τούρκος πρωθυπουργός ματαίωσε τις προγραμματισμένες για χθες ομιλίες του στο Ικόνιο και την Καισάρεια, για να ξεκουράσει τη φωνή του που είχε κλείσει λόγω της πυρετικής προεκλογικής του εκστρατείας – γύρω στις εξήντα ομιλίες σε λιγότερο από ένα μήνα. Μία ημέρα νωρίτερα, ο Ταγίπ Ερντογάν χαρακτήρισε «άτιμη, δειλή και ανήθικη πράξη» την επίμαχη διαρροή στο YouTube, για την οποία κατηγόρησε, εμμέσως πλην σαφώς, την αδελφότητα του ισλαμιστή στοχαστή Φετουλάχ Γκιουλέν, υποσχόμενος ότι θα καταδιώξει τους δράστες «μέχρι τις σπηλιές τους».
Οι εισαγγελικές αρχές άρχισαν χθες τις έρευνες για την υποκλοπή της εν λόγω σύσκεψης, η οποία πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του υπουργείου Εξωτερικών, στις 13 Μαρτίου, με τη συμμετοχή του αρμόδιου υπουργού, Αχμέτ Νταβούτογλου, του αρχηγού της τουρκικής υπηρεσίας πληροφοριών (ΜΙΤ), του υπαρχηγού του γενικού επιτελείου ενόπλων δυνάμεων και άλλων κορυφαίων αξιωματούχων. Αντικείμενο της σύσκεψης ήταν το ενδεχόμενο τουρκικής στρατιωτικής επέμβασης στη Βόρεια Συρία για την προστασία του τάφου του Σουλεϊμάν Σαχ, που αποτελεί τουρκικό έδαφος βάσει διεθνούς συμφωνίας. Με χθεσινές δηλώσεις του, ο Αχμέτ Νταβούτογλου δικαιολόγησε την αναστολή της λειτουργίας του YouTube, σημειώνοντας ότι η κεντρική αρχή τηλεπικοινωνιών είχε ζητήσει από την εταιρεία να «κατεβάσει» το επίμαχο ηχητικό ντοκουμέντο, πράγμα που δεν έγινε δεκτό. «Εδώ δεν πρόκειται για την ελευθερία της σκέψης, αλλά για μια απειλή εναντίον της εθνικής ασφάλειας», τόνισε ο επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας, προσθέτοντας ότι η διαρροή «δεν διαφέρει από μια στρατιωτική επίθεση». Σημειώνεται ότι η κυβέρνηση Ερντογάν είχε επιβάλει και νωρίτερα, τη διετία 2008-2010, αναστολή λειτουργίας του YouTube, επικαλούμενη προσβολή της μνήμης του Κεμάλ Ατατούρκ.
Πολιτικοί αναλυτές εκφράζουν έντονο προβληματισμό για το γεγονός ότι έγινε δυνατή η υποκλοπή μιας τόσο ευαίσθητης σύσκεψης στο ίδιο το υπουργείο Εξωτερικών, κάτι που προϋποθέτει ιδιαίτερες διασυνδέσεις ή/και τεχνολογία ανωτάτου επιπέδου. Ο διευθυντής της αγγλόφωνης Hurriyet, Μουράτ Γετκίν, κάνει λόγο για «πράξη κατασκοπείας» και διερωτάται «μήπως πίσω από αυτήν βρίσκεται ξένη δύναμη, με πρόσβαση στην απαιτούμενη τεχνολογία».
Από την πλευρά της, η αντιπολίτευση ξιφουλκεί εναντίον της κυβέρνησης Ερντογάν τόσο γι’ αυτήν καθ’ εαυτήν τη διαρροή όσο και για τη χρησιμοποίησή της ως πρόσχημα για τη φίμωση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ο επικεφαλής της αξιωματικής αντιπολίτευσης και ηγέτης του κεμαλικού κόμματος CHP, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, δήλωσε ότι «το κράτος ποδοπατείται» εξαιτίας μιας «ανίκανης» κυβέρνησης, για να προσθέσει: «Τα πιο εμπιστευτικά ντοκουμέντα του κράτους είναι εύκολο να διαρρεύσουν. Γιατί; Γιατί δεν δίνουν δεκάρα για το κράτος και τους πολίτες του. Το μόνο πράγμα που τους απασχολεί είναι να μπλέξουν την Τουρκία σε πόλεμο με τη Συρία», υποστήριξε ο Κιλιτσντάρογλου, αφήνοντας να εννοηθεί ότι ο Ταγίπ Ερντογάν είναι ικανός για τυχοδιωκτισμούς στην εξωτερική του πολιτική, με μόνο στόχο την πολιτική του επιβίωση.
Παρέμβαση στα τεκταινόμενα στην Τουρκία, με αιχμή τα πρόσφατα αυταρχικά μέτρα κατά του Twitter και του YouTube, πραγματοποίησε πλειάδα διεθνώς αναγνωρισμένων συγγραφέων, συμπεριλαμβανομένων των Ορχάν Παμούκ, Ελίφ Σαφάκ, Γκίντερ Γκρας, Ζάντι Σμιθ, Μάργκαρετ Ατγουντ και Σαλμάν Ρουσντί. Με ανοιχτή επιστολή τους σε διεθνή μέσα ενημέρωσης, οι εν λόγω συγγραφείς εκφράζουν την έντονη ανησυχία τους για τις απειλές εναντίον της ελευθερίας της έκφρασης, σημειώνοντας ότι επί ημερών Ερντογάν η Τουρκία κατρακύλησε στην 154η θέση, σε σύνολο 180 χωρών, ως προς την ελευθεροτυπία. Οι υπογράφοντες επισημαίνουν ότι, πέραν των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, «μεταφραστές, εκδότες, συγγραφείς και ποιητές αντιμετωπίζουν ποινικές διώξεις ή και φυλακίσεις, με διάφορα προσχήματα, μόνο και μόνο γιατί άσκησαν το νόμιμο δικαίωμά τους να εκφράσουν δημοσίως τις απόψεις τους».
Ποιοι υπέκλεψαν τις συνομιλίες;
Ποιος ή ποιοι ήταν εκείνοι που κατάφεραν να υποκλέψουν τις μυστικές συνομιλίες μεταξύ τεσσάρων ανώτατων αξιωματούχων -του υπουργού και του υφυπουργού Εξωτερικών, του επικεφαλής της τουρκικής υπηρεσίας πληροφοριών (ΜΙΤ) και του υπαρχηγού του γενικού επιτελείου ενόπλων δυνάμεων- τη 13η Μαρτίου; Το ερώτημα κυριαρχεί στη δημόσια αντιπαράθεση, δίνοντας τροφή σε κάθε είδους σενάρια και εικασίες. Στη διάρκεια χθεσινής συνέντευξής του στο τηλεοπτικό δίκτυο NTV, ο ΥΠΕΞ Αχμέτ Νταβούτογλου «φωτογράφισε» την αδελφότητα Γκιουλέν, αφήνοντας να εννοηθεί ότι πιθανότατα είχε διεισδύσει με ανθρώπους της, που διέπραξαν κατασκοπεία, μέσα στο ίδιο το υπουργείο του. «Σ’ αυτή την υποκλοπή, υπήρξαν κάποιοι που χρησιμοποιήθηκαν ως πιόνια. Μέλη του προσωπικού του υπουργείου μου διαθέτουν πρόσβαση σε εγκαταστάσεις που μπορεί να συνδέονται με την τεχνολογία των παρακολουθήσεων», δήλωσε χαρακτηριστικά, για να προσθέσει ότι τα «πιόνια» ενδέχεται να χρησιμοποιήθηκαν από την «παράλληλη δομή» – δηλαδή την αδελφότητα Γκιουλέν, την οποία η κυβέρνηση Ερντογάν προσομοιάζει με παρακράτος. Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Μπουλέντ Αρίντς, απέκλεισε κατηγορηματικά εικασίες της αντιπολίτευσης και του Τύπου περί πιθανής εμπλοκής της ΜΙΤ στην υποκλοπή, περιγράφοντας αυτήν την ενέργεια ως «προδοσία εναντίον του κράτους». Αίσθηση προκάλεσε, τέλος, η καταγγελία του Λουτφού Τουρκάν, βουλευτή του εθνικιστικού κόμματος ΜΗΡ, ότι η διαρροή προήλθε από έναν εκ των τεσσάρων αξιωματούχων που συμμετείχαν στη σύσκεψη. Ο Τουρκάν απέφυγε να τεκμηριώσει τη βαρύτατη καταγγελία του.