O Τζέρεμι Ρίφκιν είναι γνωστός για τις τολμηρές προβλέψεις του γύρω από την κοινωνική αφομοίωση των τεχνολογικών επιτευγμάτων. Στο βιβλίο του «Ο αιώνας της βιοτεχνολογίας» (1998), προέβλεψε την εφαρμογή προσωπικών θεραπειών για δύσκολες ασθένειες, που θα στηρίζονται στο γονιδίωμα. Οταν όμως ασχολείται με κοινωνικά θέματα που έχουν έντονη πολιτική διάσταση, δεν είναι πάντα εξίσου εύστοχος. Στο βιβλίο του «Το ευρωπαϊκό όνειρο» (2004) όχι μόνο δεν είδε την κρίση να έρχεται, αλλά αντίθετα εξέφρασε την πεποίθηση πως η Ε.Ε. θα γίνει μια «ήπια» υπερδύναμη που θα στηρίζεται στον σεβασμό των ατομικών δικαιωμάτων και θα υπερκεράσει τις ΗΠΑ. Τώρα, ο Ρίφκιν δεν διστάζει να πάρει ένα ρίσκο ακόμα, προβλέποντας ότι το ειρηνικό τέλος του… καπιταλισμού μπορεί να είναι προ των πυλών!
Το τελευταίο του βιβλίο έχει τίτλο «Η κοινωνία του μηδενικού κόστους: Το Ιντερνετ των πραγμάτων και η έκλειψη του καπιταλισμού». Κεντρική θέση του είναι ότι το νέο, αναδυόμενο Ιντερνετ, που θα συνδέει μέσω αισθητήρων όχι μόνο υπολογιστές αλλά και ενεργειακά δίκτυα, αυτοκίνητα, προσωπικές συσκευές και οτιδήποτε άλλο μπορούμε να φανταστούμε, θα μας οδηγήσει σε μια νέα μορφή κοινωνικής οργάνωσης.
Η ιδέα του «Ιντερνετ των πραγμάτων» ξεκινά από δύο μείζονες τεχνολογικές εξελίξεις: την ψηφιοποίηση όλο και περισσότερων μηχανών και την παραγωγή μεγάλου όγκου δεδομένων (big data). Αν όλες οι μηχανές έχουν τσιπάκια πλέον, θα μπορούσαμε κατά κάποιο τρόπο να τις «κοινωνικοποιήσουμε» συνδέοντάς τες στο Ιντερνετ. Αυτό ακριβώς κάνει μια μικρή εταιρεία στο Λονδίνο, η οποία κατασκεύασε το cloudwash, ένα πλυντήριο ρούχων, που θεωρείται οδικός χάρτης για την αναδυόμενη αγορά, η οποία ήδη αξιολογείται στα 128 δισ. το 2014. Ολοι οι χειρισμοί του πλυντηρίου εκτελούνται από smartphone ή υπολογιστή, όμως το cloudwash μπορεί ακόμα να παραγγέλνει απορρυπαντικά και να ειδοποιεί για βλάβες.
Η δυναμική του «Ιντερνετ των πραγμάτων» απογειώνεται, κατά τον Ρίφκιν, χάρη σε μια δεύτερη, επαναστατική εξέλιξη: τη συρρίκνωση, κάποτε μέχρι μηδενισμού, του «οριακού» κόστους παραγωγής – δηλαδή εκείνου που απομένει, αν αφαιρέσουμε την αρχική επένδυση. Ενα λογισμικό όπως τα Windows, ένα CD, ένα DVD ή ένα καινούργιο φάρμακο μπορούν να αναπαραχθούν σχεδόν δωρεάν αν αφαιρέσουμε τα έξοδα έρευνας και ανάπτυξης για την παραγωγή της αρχικής «μήτρας».
Αυτό που ήδη συμβαίνει στα «άυλα» προϊόντα της Νέας Οικονομίας, λέει ο Ρίφκιν, θα συμβεί αύριο, μεθαύριο και σε πιο «απτά» εμπορεύματα: μονάδες παραγωγής ανανεώσιμων μορφών ενέργειας στο σπίτι μας ή στο κτήμα μας θα μπορούν να διοχετεύουν το προϊόν τους μέσω του «Ιντερνετ των πραγμάτων» με σχεδόν μηδενικό κόστος. Παράλληλα, η επανάσταση των τρισδιάστατων εκτυπωτών δίνει τη δυνατότητα παραγωγής με ελάχιστο κόστος σειράς βιομηχανικών προϊόντων, από ιατρικά ενθέματα μέχρι υλικά οικοδομών. Ο καταναλωτής γίνεται ο ίδιος παραγωγός και τα εμπορεύματα τείνουν να γίνουν κοινά αγαθά καθώς το ποσοστό κέρδους, η βάση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, συρρικνώνεται. Ο καπιταλισμός τείνει να αποδομηθεί όχι λόγω των εγγενών προβλημάτων του, αλλά χάρη στην ίδια την επιτυχία του!
Πολύ ειδυλλιακό για να είναι αληθινό, θα σκεφτεί κανείς. Πέρα από τις βάσιμες ενστάσεις για την οικονομική ανάλυση του Ρίφκιν, διατυπώνονται άλλου είδους ανησυχίες, ως προς την προστασία της ιδιωτικής ζωής. Αν ήδη τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γνωρίζουν εξονυχιστικές λεπτομέρειες από τη συμπεριφορά μας στον υπολογιστή, τι θα γίνει αν επεκταθεί αυτό και σε οποιαδήποτε άλλη συσκευή χρησιμοποιούμε; Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έθεσε ήδη το θέμα σε δημόσια διαβούλευση. «Πρέπει να προωθήσουμε ένα Διαδίκτυο των πραγμάτων που θα σέβεται το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα, στην ασφάλεια και στις ηθικές μας αξίες», δήλωσε σχετικά η αρμόδια επίτροπος Νέλι Κρους.