Δύο τεράστιες χώρες, στο ίδιο ημισφαίριο, με την ίδια φιλόδοξη διάθεση, κατοικημένες από μετανάστες που υποτάσσουν τις διαφορές τους στο εξίσου ισχυρό εθνικό συναίσθημα, με την ίδια αφοσίωση στη δημοκρατική διακυβέρνηση και την ελεύθερη επιχειρηματικότητα, βλέπουν τις σχέσεις τους να βρίσκονται στο χειρότερο σημείο όλων των εποχών.
Προφανώς υπάρχουν πιο πολύπλοκες διεθνείς σχέσεις στον κόσμο από αυτή που συνδέει τις ΗΠΑ με τη Βραζιλία, αλλά ομολογουμένως αυτές είναι λίγες. Μια φυσική φιλία βρίσκεται υπό μία αφύσικη πίεση.
Η Βραζιλία, ένα είδος ΗΠΑ στην τροπική ζώνη, δυσκολεύεται να συνεννοηθεί με την Ουάσιγκτον και αντιστρόφως. Το έθνος που ήταν ο στενότερος σύμμαχος της Αμερικής (παρά την απουσία μιας επίσημης συμμαχίας) σήμερα πόρρω απέχει από το να είναι τέτοιος. Η Κίνα, ένας πιο έμπιστος συνομιλητής, έχει γίνει ο στενότερος εμπορικός εταίρος της Βραζιλίας που ετοιμάζεται να διοργανώσει το φετινό Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου και τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2016. Οι σχέσεις με τις ΗΠΑ μοιάζουν να έχουν πέσει στο κενό.
Αμεση αιτία της δυσχερούς κατάστασης είναι η αποκάλυψη ότι η Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ κατασκόπευε την πρόεδρο της Βραζιλίας, Ντίλμα Ρούσεφ, γεγονός που προκάλεσε τη ματαίωση της προεδρικής επίσκεψης στην Ουάσιγκτον τον περασμένο Οκτώβριο. Εκτoτε, οι σχέσεις του προέδρου Ομπάμα με τη Βραζιλιάνα ομόλογό του δηλητηριάστηκαν και η Βραζιλία απαιτεί αμερικανική συγγνώμη, την οποία, ωστόσο, δεν θα λάβει. Η κυβέρνηση Ομπάμα δεν πρόκειται να δείξει μεταμέλεια.
Η εξωτερική πολιτική της Βραζιλίας, καθοριζόμενη από το κεντροαριστερό Εργατικό Κόμμα της Ρούσεφ, όσο ψυχρή είναι προς τις ΗΠΑ τόσο ανοικτή εμφανίζεται προς τη Βενεζουέλα και την Κούβα. Μετά την αποδοχή της Βενεζουέλας η «Μερκοσούρ», το εμπορικό μπλοκ της Νότιας Αμερικής, όπου κυριαρχεί η Βραζιλία, έχει μετεξελιχθεί σε ένα είδος φόρουμ αντιαμερικανικής ρητορικής εν αντιθέσει με τη φιλοαμερικανική Συμμαχία του Ειρηνικού όπου μέλη είναι η Χιλή και το Περού.
Η πεντηκοστή επέτειος του πραξικοπήματος στη Βραζιλία, το οποίο έφερε την κυριαρχία της στρατιωτικής χούντας και οδήγησε στη σύλληψη της Ρούσεφ (στα φοιτητικά της χρόνια υπήρξε αριστερή αντάρτισσα) αποτέλεσε θαυμάσια ευκαιρία για την άσκηση δριμύτερης κριτικής κατά των ΗΠΑ που είχαν τότε στηρίξει την επέμβαση των στρατιωτικών. Το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων έδειξε ότι τίποτα δεν είχε αλλάξει παρότι στην πραγματικότητα τίποτε δεν απέχει περισσότερο από την αλήθεια.
Η άνθηση της Βραζιλίας πιθανώς θα μπορούσε να είχε εξαλείψει τα συμπλέγματα που ταλαιπώρησαν τη σχέση της με τις ΗΠΑ. Αντιθέτως, όμως, οι δυσκολίες πολλαπλασιάστηκαν και η Βραζιλία αγόρασε σουηδικά πολεμικά αεροσκάφη, ενώ στον πάγο έχουν μπει φιλόδοξα προγράμματα για συνεργασία σε θέματα άμυνας, ανανεώσιμης ενέργειας και πυρηνικής και διαστημικής τεχνολογίας. Στη συνάντηση του Στρατηγικού Ομίλου Ασπεν και του Κέντρου Δημόσιας Διακυβέρνησης της Βραζιλίας, που πραγματοποιήθηκε στις ΗΠΑ, όλοι συμφώνησαν ως προς την οξύτητα των προβλημάτων χωρίς πουθενά να διαφανεί επερχόμενη βελτίωση.
Η Ρούσεφ, βλέποντας τη δημοτικότητά της να κατακρημνίζεται, προσπαθεί να επανεκλεγεί τον Οκτώβριο. Οι Βραζιλιάνοι επιθυμούν αλλαγή, αλλά κανείς από τους δύο βασικούς ηγέτες της αντιπολίτευσης δεν ενισχύεται. Σε αυτή την τεταμένη πολιτική ατμόσφαιρα η πρόεδρος της χώρας δεν πρόκειται να κάνει πίσω όσον αφορά τη στάση της απέναντι στον Ομπάμα και το αίτημα για συγγνώμη.
Με την οικονομία καθηλωμένη, το νόμισμα να χάνει την αξία του και τον πληθωρισμό να αυξάνεται, τα φιλόδοξα σχέδια βελτίωσης της υποδομής και ανάπτυξης των μεγάλων πετρελαϊκών κοιτασμάτων καθυστερούν. Tο πρόβλημα είναι ότι η παρούσα κρίση στις σχέσεις Βραζιλίας – ΗΠΑ είναι ότι ποτέ δεν φτάνει στην πρώτη θέση της ατζέντας των δύο κρατών. Κανείς από τους δύο προέδρους δεν διαθέτει συμβούλους που να αναζητούν δημιουργικές λύσεις. Αυτό είναι μεν κατανοητό αλλά συνάμα λυπηρό. Χρειάζονται τέτοιες λύσεις και δεν πρόκειται να βρεθούν εάν δεν καταβληθεί πραγματική προσπάθεια.