Μετά μία δεκαετία που στιγματίστηκε από θλίψη, κομματικές αντιπαραθέσεις, πόλεμο, οικονομικά αδιέξοδα, ακόμα και πλημμύρες λόγω του τυφώνα «Σάντι», το Εθνικό Μουσείο Μνήμης 11ης Σεπτεμβρίου εγκαινιάζεται σήμερα με μια λαμπρή τελετή, στην οποία θα παραστεί και ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα. Οι θύρες για το κοινό θα ανοίξουν την επόμενη Τετάρτη.
Το μουσείο είναι ιστορικό ντοκουμέντο, είναι μνημείο για τους νεκρούς ή θεματικό πάρκο που θα λειτουργήσει ως απλός τουριστικός πόλος έλξης; Πόσα μουσεία είναι χτισμένα γύρω από ένα ενεργό οστεοφυλάκιο; Πόσα κοιμητήρια έχουν είσοδο με εισιτήριο 24 δολάρια και πουλάνε μπλουζάκια για σουβενίρ; Πόσα θεματικά πάρκα σού φέρνουν δάκρυα στα μάτια;
Το νέο μουσείο τα κάνει όλα αυτά. Είναι μια συνταρακτική εμπειρία, ιδίως για τους κατoίκους της Νέας Υόρκης, που έζησαν τόσο εκείνη την ημέρα όσο και αυτές που ακολούθησαν. Ομως, εξίσου συνταρακτικό αναμένεται να είναι και για τα 2 δισ. κόσμου που παρακολούθησαν τη φρίκη εκείνης της ημέρας από τηλεοράσεως, ραδιοφώνου και Ιντερνετ.
Οι συζητήσεις για τον στόχο, την ευπρέπεια, το πρωτόκολλο συνεχίζονται, όπως και τα αμείλικτα ερωτήματα των συγγενών. Αρκετές είναι οι φορές που όλα αυτά έθεσαν σε κίνδυνο το πρόγραμμα και λίγο έλειψε να το καθυστερήσουν επ’ αόριστον. Ομως, το μουσείο που κατασκευάστηκε παραμένει πιστό στον αρχικό και θεμελιώδη στόχο του: να διεκτραγωδήσει την ιστορία της 11ης Σεπτεμβρίου από τα θεμέλια των Δίδυμων Πύργων.
Ολόκληρο το μουσείο άλλωστε είναι κατασκευασμένο υπό την επιφάνεια του εδάφους. Το κεντρικό του τμήμα βρίσκεται 23 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Η συνταρακτική παρουσίαση, όμως, ξεκινά από το επίπεδο του ισογείου και την είσοδο ανάμεσα στις λίμνες της μνήμης. Σχεδιασμένο από το νορβηγικό αρχιτεκτονικό γραφείο Snohetta, είναι ένα γυάλινο κουτί τοποθετημένο λοξά, σαν κτίριο που γέρνει. Στον προθάλαμο υπάρχει ανάμεσα στα άλλα και ένας μικρός χώρος αποκλειστικά για τα μέλη των οικογενειών των θυμάτων, που μπορεί να μοιάζει ουδέτερο αλλά έχει μια άνευ προηγουμένου θέα: τις δύο πελώριες χαλύβδινες κολόνες που κάποτε κοσμούσαν την πρόσοψη των Δίδυμων Πύργων.
Στον σκοτεινό διάδρομο μπορεί κανείς να ακούσει την αφήγηση των γεγονότων της αποφράδας ημέρας, και ξαφνικά από το σκότος να βρεθεί σε μια πλατφόρμα που «βλέπει» στο κενό και σε έναν παράξενο μονόλιθο: ένα τμήμα των θεμελίων των Δίδυμων Πύργων με ύψος 20 μέτρων. Πρόκειται για ένα τοιχίο αντιστήριξης που τοποθετήθηκε το 1966, όταν ξεκίνησε η κατασκευή του έργου.
Στο μουσείο μπορείς κανείς να δει περισσότερα από 10.000 εκθέματα, 23.000 φωτογραφίες, 1.900 ώρες προφορικής ιστορίας και 500 ώρες φιλμ και βίντεο.
Εκεί όπου στεκόταν ο νότιος πύργος φιλοξενείται έκθεση για τη ζωή των θυμάτων, ενώ η ιστορική έκθεση στον βόρειο πύργο εστιάζει στις επιθέσεις, στο τι προηγήθηκε και τι συνέβη από τότε μέχρι σήμερα. Από τα πιο συγκινητικά εκθέματα είναι τα κατεστραμμένα οχήματα των υπηρεσιών άμεσης ανάγκης.