«Ενας απαραίτητος μονάρχης». Κάτω από αυτόν τον τίτλο, η ισπανική El Pais πλέκει, στο κύριο άρθρο της, το εγκώμιο του βασιλιά Χουάν Κάρλος, σημειώνοντας τη συμβολή του στην αποκατάσταση της Δημοκρατίας μετά τον θάνατο του δικτάτορα Φράνκο. Το γεγονός ότι μια έγκυρη εφημερίδα με κεντροαριστερό στίγμα υιοθετεί τη συγκεκριμένη στάση, αντικατοπτρίζει την αποδοχή του βασιλικού θεσμού από μεγάλο μέρος των Ισπανών πολιτών. Ωστόσο, δεν υπάρχει νόμισμα χωρίς την ανάποδη όψη. «Μια φλέβα δημοκρατικού αντιμοναρχισμού διατρέχει τη χώρα, όπως μαρτυρούν οι τρίχρωμες -κόκκινο, κίτρινο, πορφυρό- σημαίες της ιστορικής Δημοκρατίας της δεκαετίας του 1930, που δίνουν συχνά το παρόν στις λαϊκές διαδηλώσεις», ανέφερε τηλεγράφημα του Γαλλικού Πρακτορείου.
Η ισπανική μοναρχία έχει τις ρίζες της στο βασίλειο των Βησιγότθων, το οποίο συγκροτήθηκε τον 5ο αιώνα και στα χριστιανικά κράτη που το διαδέχθηκαν, δίνοντας σκληρούς αγώνες για την Ανακατάληψη (Reconquista) της Ισπανίας από τους Αραβες, που είχαν εισβάλει στην Ιβηρική Χερσόνησο, τον 8ο αιώνα. Η ισπανική ενοποίηση ολοκληρώθηκε τον 15ο αιώνα, επί των «Καθολικών Βασιλιάδων», της Ισαβέλλας Ι της Καστίλλης και του Φερδινάνδου ΙΙ της Αραγονίας. Για τους μοναρχικούς, ήταν περίοδος νίκης και μεγαλείου, συνδεδεμένη με την ανακάλυψη της Αμερικής από τον Κολόμβο. Οι δύο μονάρχες υπήρξαν οι κύριοι υποστηρικτές της Ιεράς Εξέτασης, υπεύθυνοι για τον βίαιο προσηλυτισμό των μουσουλμάνων και τον απηνή διωγμό των Εβραίων.
Από τον 16ο αιώνα, γόνοι ξένων βασιλικών οίκων, πρώτα των Αψβούργων κι έπειτα των Βουρβόνων, εναλλάσσονταν στον θρόνο. Η μοναρχία αποξενώθηκε από τον ισπανικό λαό, αντλώντας υποστήριξη κυρίως από τους ισχυρούς άνδρες του στρατού. Δυναστικοί πόλεμοι και ανακτορικά πραξικοπήματα αποτέλεσαν τον μόνιμο καμβά της ισπανικής ιστορίας για αιώνες. Μια λαϊκή επανάσταση ανέτρεψε από τον θρόνο την Ισαβέλλα ΙΙ για να γεννηθεί, το 1873, η Πρώτη Δημοκρατία, η οποία, δύο χρόνια αργότερα, θα έδινε τη θέση της στην παλινόρθωση των Βουρβόνων.
Μια νέα, μελανή σελίδα της μοναρχίας γράφτηκε το 1923, όταν ο βασιλιάς Αλφόνσο XII, παππούς του Χουάν Κάρλος, υποστήριξε το αιματηρό στρατιωτικό πραξικόπημα. Ακολούθησε η Δεύτερη Δημοκρατία και ο αιματηρός εμφύλιος, όπου μοναρχία και Εκκλησία βρέθηκαν στο πλευρό του Φράνκο. Ο τελευταίος κυβέρνησε ως «αντιβασιλέας» και όρισε ως νόμιμο διάδοχό του τον Χουάν Κάρλος.
Από το στίγμα στην αποδοχή
Τα πρώτα χρόνια της ισπανικής μεταπολίτευσης ο Χουάν Κάρλος έφερε το στίγμα του «δοτού». Το γεγονός που άλλαξε την εικόνα του ήταν το αποτυχημένο κίνημα του αντισυνταγματάρχη Τεχέρο, το 1981, όταν ο μονάρχης, ως αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων, συνέβαλε στην ήττα των πραξικοπηματιών. Τις επόμενες δεκαετίες, οι δημοσκοπήσεις έδιναν ποσοστά της τάξης του 70% στους υποστηρικτές της μοναρχίας. Εξαίρεση, οι περιοχές της Βάσκων και των Καταλανών, όπου πολλοί βλέπουν το ισπανικό στέμμα ως σύμβολο εθνικής καταπίεσης. Τα τελευταία χρόνια, η ισπανική μοναρχία απειλείται να συμπεριληφθεί στις «παράπλευρες απώλειες» της οικονομικής κρίσης. Το 2012 χαρακτηρίστηκε annus horribilis (τρομερή χρονιά) των Βουρβόνων. Σε περίοδο ανέχειας και ανεργίας, ο Χουάν Κάρλος καμάρωνε να σκοτώνει ελέφαντες στην Μποτσουάνα, ενώ η μικρότερη κόρη του και ο σύζυγός της ενεπλάκησαν σε οικονομικά σκάνδαλα. Σίγουρα, ο Χουάν Κάρλος δεν αποχωρεί από τη σκηνή στη λάμψη του θριάμβου του, όπως το ήθελε ο Γκαίτε. Τουλάχιστον δεν θα είναι εκείνος που θα αντιμετωπίσει τη στιγμή της αλήθειας, αναφορικά με την ανεξαρτησία της Καταλωνίας, που απειλεί να διαρρήξει το βασίλειό του…
Η αποδοχή, ο σεβασμός και η αμφισβήτηση
Ο βασιλιάς Χουάν Κάρλος ηγήθηκε της περιόδου εκδημοκρατισμού της Ισπανίας μετά πολλές δεκαετίες δικτατορίας και βοήθησε στην ανατροπή της απόπειρας πραξικοπήματος, εξασφαλίζοντας ευρείας κλίμακας σεβασμό, ο οποίος σταδιακά κατέρρευσε λόγω σκανδάλων διαφθοράς. Ως διορισμένος διάδοχος του Φράνκο, ο λαός τον υποδεχόταν με… τομάτες και φρούτα κατά τη δικτατορία, αλλά μόλις ενθρονίστηκε οι ανεπιτήδευτοι τρόποι του τον έκαναν αγαπητό σε πολλούς Ισπανούς. Αψήφησε τις ελπίδες των νοσταλγών του Φράνκο να επεκτείνει την αυταρχική του διακυβέρνηση και ηγήθηκε ενός νέου συστήματος κοινοβουλευτικής μοναρχίας με νέο Σύνταγμα, που εγκρίθηκε σε δημοψήφισμα το 1978. Το 1981 κατάφερε να αποτρέψει την εκδήλωση πραξικοπήματος, γιατί όπως δήλωσε αργότερα: «Ηξερα ότι οι στρατιώτες θα με άκουγαν επειδή είχα διοριστεί από τον Φράνκο». Αθλητικός τύπος, ήταν γνωστός για την αγάπη του στο κυνήγι. Το 1956, σε ηλικία 18 ετών, είδε τον αδελφό του να πέφτει νεκρός σ’ ένα ατύχημα, καθώς έπαιζαν με ένα όπλο. Το 2012 πολλοί συμπατριώτες του ενοχλήθηκαν όταν πληροφορήθηκαν, εν μέσω οικονομικής κρίσης, το ταξίδι-σαφάρι στην Μποτσουάνα. Πέραν της πτώσης της δημοτικότητάς του, παρουσίαζε συχνά περιπέτειες με την υγεία του. Τα τελευταία τρία χρόνια χειρουργήθηκε τρεις φορές, κυρίως για ορθοπεδικά τραύματα.