Το κολοσσιαίο πολιτιστικό κέντρο του Αζερμπαϊτζάν, έργο της Ιρακινοβρετανίδας αρχιτέκτονα Ζάχα Χαντίντ, απέσπασε τη διάκριση «Ντιζάιν της Χρονιάς» από το Μουσείο Ντιζάιν του Λονδίνου, πάρα τις εντονότατες διαμαρτυρίες ανθρωπιστικών οργανώσεων. Το Κέντρο Χαϊντάρ Αλίγιεφ, το οποίο στεγάζει ένα μουσείο, ένα αμφιθέατρο αλλά και μία πελώρια αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, βρίσκεται στο Μπακού, πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν, και, όπως ανάφεραν οι κριτές του διαγωνισμού, πρόκειται για «ένα αρχιτεκτόνημα που θα μας κάνει να μιλάμε για χρόνια».
Ωστόσο, το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων υποστηρίζει ότι μαζί με το Κρίσταλ Χολ, τη σκηνή που στήθηκε για τον διαγωνισμό τραγουδιού της Γιουροβίζιον και το εμπορικό κέντρο στους Χειμερινούς Κήπους, το κέντρο Χαϊντάρ Αλίγιεφ είναι ένα μόνο από τα πολλά μεγάλα έργα που εξαναγκάζουν τους ντόπιους να ξεσπιτώνονται και να απομακρύνονται βιαίως από τα σπίτια τους.
«Η κυβέρνηση εξαπέλυσε ένα μπαράζ παράνομων απαλλοτριώσεων και αναγκαστικών εξώσεων σε ολόκληρη την πόλη χωρίς πραγματικά να αποζημιωθούν οι εμπλεκόμενοι», εξηγεί ο Γκεόργκι Τζιόρτζια του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, της οργάνωσης που το 2012 έδωσε στη δημοσιότητα μία έκθεση-καταπέλτη για τις συνέπειες της αστικής ανάπτυξης στο Μπακού.
«Η κυβέρνηση εξανάγκασε τους κατοίκους να εγκαταλείψουν τις εστίες τους κόβοντάς τους το ηλεκτρικό ρεύμα, το φυσικό αέριο και το νερό. Κάποιες φορές οι κάτοικοι συλλαμβάνονταν και, όταν επέστρεφαν, τα σπίτια τους απλώς είχαν ισοπεδωθεί. Αλλα κτίρια κατεδαφίζονταν παρότι οι ένοικοί τους παρέμεναν στο εσωτερικό τους», λέει ο Τζιόρτζια. Λίγο πριν από τις εκλογές του 2013, οι Αρχές συνέλαβαν δεκάδες πολιτικούς ακτιβιστές με ψευδείς κατηγορίες, φυλάκισαν δημοσιογράφους, διέλυσαν ειρηνικές διαδηλώσεις και περιόρισαν με έκτακτους νόμους τις ατομικές ελευθερίες. Για να γίνει ο χώρος που απαιτείτο για το κτίσμα της Χαντίντ, κατεδαφίστηκαν 250 σπίτια, ενώ το 2010 το μεγαλύτερο συνδικάτο οικοδόμων BWI αποκάλυψε την υπόθεση παράνομης διακίνησης εργατών από Βοσνία και Σερβία που εξαναγκάζονταν να δουλέψουν στο Μπακού υπό άθλιες συνθήκες, υποβάλλονταν σε φυσική και ψυχολογική βία, ενώ τα διαβατήριά τους τα κρατούσαν οι επόπτες.
Σε Κατάρ και Πεκίνο
Ανάλογες, δηλαδή, συνθήκες με αυτές που επικρατούν στο Κατάρ, όπου ανοικοδομείται το στάδιο του Παγκοσμίου Κυπέλλου της Χαντίντ και όπου έχουν χάσει τη ζωή τους την τελευταία διετία περισσότεροι από 500 εργάτες. Η ίδια η Χαντίντ αρνείται οποιαδήποτε σχέση με τους εργάτες, οι οποίοι, όπως λέει, είναι ευθύνη της κυβέρνησης. Αξίζει να σημειωθεί ότι για την κατασκευή ενός μεγάλου εμπορικού κέντρου στο Πεκίνο ξεσπιτώθηκαν οι ένοικοι κατοικιών που χρονολογούνται πριν από 100 χρόνια.