ΒΕΡΟΛΙΝΟ. Το γάλα είναι ταμπού, η ζάχαρη ούτως ή άλλως, ακόμη και φρούτα – λαχανικά από συμβατικούς παραγωγούς δεν φτάνουν πλέον στο τραπέζι. Αν όλες οι σκέψεις περιστρέφονται γύρω από την υγιεινή διατροφή, τότε ο «ασθενής» πάσχει από ορθορεξία, που έχει πολλά κοινά στοιχεία με τη νευρική ανορεξία.
Αυτό επισημαίνει σε χθεσινό της άρθρο η ιστοσελίδα του γερμανικού περιοδικού Spiegel, που περιγράφει τα συμπτώματα του συνδρόμου, το οποίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί είτε διατροφική είτε ψυχική διαταραχή. Οσοι πλήττονται αναπτύσσουν στομαχικές ενοχλήσεις και αδυνατίζουν υπερβολικά. Ο όρος προέρχεται από το ελληνικό πρόθεμα «ορθο-» και σημαίνει την εμμονή με τη «σωστή» διατροφή. Οπως γράφει το Spiegel, ορισμένοι άνθρωποι ασχολούνται τόσο με την υγιεινή διατροφή, ώστε καταντά νοσηρό. Καταναλώνουν μόνο επιλεγμένα τρόφιμα, σε ακραίες περιπτώσεις μόνο όσα καλλιεργούνται στους δικούς τους κήπους.
Η γερμανική κοινότητα ενδοκρινολογίας προειδοποίησε πρόσφατα ότι η ορθορεξία απειλεί να επεκταθεί ως φαινόμενο σε μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού, καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι καταλαμβάνονται από τη μανία με την υγιεινή διατροφή. Πολλοί εξ αυτών καταντούν να λιμοκτονούν, επειδή δεν βρίσκουν πλέον κατάλληλα τρόφιμα. Αποκτούν στομαχικές διαταραχές και απομονώνονται. Απορρίπτουν προσκλήσεις σε δείπνα, επειδή δεν θέλουν να αποκλίνουν από το εγκεκριμένο πρόγραμμα διατροφής. Προσπαθούν να στρατολογήσουν κι άλλους, οι οποίοι διαισθάνονται την αποστολή τους κι απομακρύνονται. «Σε αυτήν την περίπτωση η υγιεινή διατροφή λαμβάνει αρρωστημένες διαστάσεις», εξηγεί ο ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής Ούλριχ Φοντερχόλτσερ και συμπληρώνει: «Ο κίνδυνος κατάθλιψης λόγω διάρρηξης του δικτύου κοινωνικών επαφών αυξάνεται δραματικά».
Πιο πολλές οι γυναίκες
Οι άνθρωποι με ορθορεξία δεν έχουν απλώς μανία με τη σωστή διατροφή. Σε αυτήν προστίθενται οι τάσεις ψυχαναγκασμού, αφού όταν ο «ασθενής» φάει κάτι που δεν είναι υγιεινό, νιώθει ενοχές και ανησυχεί ότι έχει χάσει τον έλεγχο και πως κάνει κακό στον εαυτό του. Το μεγαλύτερο ποσοστό όσων πάσχουν από ορθορεξία είναι γυναίκες και το σύνδρομο συνδέεται με το βάρος και την εικόνα που έχουν για το σώμα τους. Βασικός τους στόχος είναι να είναι λιποβαρείς, σε συνδυασμό με την αγωνία ότι η κακή διατροφή θα μπορούσε να αποτελέσει αιτία για την εκδήλωση ασθενειών. Γι’ αυτό άλλωστε πολλοί ψυχίατροι θεωρούν ότι η ορθορεξία συνιστά παραλλαγή της νευρικής ανορεξίας.
Μέχρι τώρα, πάντως, η ορθορεξία δεν έχει αναγνωριστεί ως ασθένεια. Οι γιατροί εκτιμούν ότι είναι ένα πρελούδιο ή μία εναλλακτική κάποιας διατροφικής διαταραχής. Συνολικά το σύνδρομο πλήττει 1-2% του πληθυσμού, σύμφωνα με διαδικτυακή έρευνα. Στα κριτήρια συγκαταλέγονται η ακραία ενασχόληση με τη διατροφή, ο φόβος μπροστά σε ανθυγιεινά τρόφιμα και ασυνήθιστα οξείες φαντασιώσεις για τις συνέπειες ανθυγιεινών τροφών στο σώμα. Για παράδειγμα, ένας από τους ερωτηθέντες εξέφρασε την ανησυχία ότι η γλουτένη μπορεί να κολλήσει τα εσωτερικά όργανα ενός ανθρώπου, αναφέρει το γερμανικό περιοδικό.
Οι χορτοφάγοι, που στερούνται τα ζωικά προϊόντα, δεν έχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν ορθορεξία. Το αντίθετο ισχύει για όσους χορτοφάγους επέλεξαν να μην τρώνε κρέας, για να μειώσουν την πιθανότητα να εκδηλώσουν κάποια ασθένεια. Αυτό αφορά κυρίως τις γυναίκες χορτοφάγους, που θέλουν με αυτές τις διατροφικές συνήθειες να χάσουν βάρος. Κι εκείνοι όμως που κάνουν δίαιτα και ακολουθούν αυστηρό διαιτολόγιο, παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο να εξελιχθούν σε φανατικούς της διατροφής. Η υγιεινή διατροφή γίνεται μία Ersatz-θρησκεία, γράφει το Spiegel.
«Η ορθορεξία είναι το αποτέλεσμα μιας αναζήτησης προσανατολισμού σε μία σύνθετη κοινωνία. Η υγιεινή διατροφή ενισχύει την αυτοεκτίμηση», λέει ο Φοντερχόλτσερ. Οι ασθενείς είναι πεπεισμένοι για την ορθότητα των διατροφικών επιλογών τους και δεν θέλουν να αλλάξουν κάτι, παρόλο που η διαταραχή ακόμη και στην ήπια μορφή της προκαλεί πίεση, κατάθλιψη και μειωμένη αυτοπεποίθηση. Οπως γράφει η γερμανική επιθεώρηση, κανονικά οι μόνοι κατάλληλοι για να χειριστούν τέτοιες περιπτώσεις είναι ψυχίατροι και ψυχοθεραπευτές, ειδικευμένοι σε διατροφικές διαταραχές.