ΕΔΙΜΒΟΥΡΓΟ. Οι εξέδρες δίπλα στο καινούργιο κοινοβούλιο της Σκωτίας, στην καρδιά του Εδιμβουργου, είναι άδειες. Την νύχτα που περασε ήταν γεμάτες κόσμο που περίμενε με αγωνία να κερδίσει το «ναι» και η Σκωτία να εισέλθει χωρίς επιστροφή στον δρόμο της ανεξαρτησίας.
Το κτίριο του σκωτσέζικου κοινοβουλίου, με τις πολύπλοκες μορφές στους τοίχους του σχεδιάστηκε από τον Καταλανό αρχιτεκτονα Enric Miralles και οι σκωτσέζοι βουλευτές άρχισαν να συνεδριάσουν εκεί μόλις το 2004.
Η πλατεία μπροστά στο κτίριο είναι γεμάτη κοσμο. Λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση των οριστικών αποτελεσμάτων του δημοψηφίσματος, η ζωή στο Εδιμβουργο μοιάζει να έχει ξαναβρεί τους ρυθμούς της.
“Είμαι απογοητευμένη, ειλικρινά είχα πιστέψει ότι θα κερδιζε το “ναι””, λέει η Μάγκυ, φοιτητρια στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβουργου. Είναι κατακοπη, τα μάτια της κόκκινα από την αϋπνία. “Περάσαμε όλη την νύχτα με φίλους να βλέπουμε τηλεόραση και να περιμένουμε πότε το “ναι” θα ήταν πρώτο για να κατέβουμε στους δρόμους”.
Η Μάγκυ είχε συμμετάσχει ενεργά στην εκστρατεία υπέρ του “ναι”, όπως χιλιάδες νέοι Σκωτσέζοι που βρέθηκαν στην καρδιά του δημοψηφήσματος. “Οι περισσότεροι φίλοι μου ήταν για το “ναι” αλλά πολλοί συνομηλικοί μου ήταν και με το “οχι””.
Το δημοφήφισμα ήταν για την συντρηπτική πλειοψηφία των νέων Σκωτσέζων η πρώτη φορά που ασχολήθηκαν ενεργά με την πολιτική και τις δημοκρατικές διαδικασίες. Για πρώτη φορά άλλωστε στα χρονικά, η ηλικία των ψηφοφόρων ήταν 16 ετών, κάτι που έφερε την πολιτική και τις συζητήσεις για το μέλλον της Σκωτίας ακόμα και στις τάξεις των σχολείων.
“Μου μένουν ακόμα τρεις μήνες για να κλείσω τα 16 αλλά στο σχολείο και στην τάξη μου όλοι μας μιλούσαμε και συζητούσαμε διαρκώς για το δημοψήφισμα”, λέει ο Τόμας, που φοράει ακόμα τις κονκάρδες με το “Yes».
Το οριστικό αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ανακοινώθηκε γυρω στις 8 το πρωί ώρα Σκωτίας. Ενα ξεκάθαρο «οχι» στην ανεξαρτησία με 55,3% ενώ το «ναι» έλαβε 44,7%. Η συμμετοχή στο δημοψήφισμα έσπασε όλα τα ρεκόρ, φτάνοντας στο 84,6%.
Το αποτέλεσμα ανακούφισε το Λονδίνο, τις διεθνείς αγορές αλλά και την Ε.Ε. που έβλεπε με τρόμο την προοπτική ανεξαρτησίας της Σκωτίας που θα άνοιγε τον ασκό του Αιόλου και για άλλες περιοχές, όπως η Καταλονία, και θα έφερνε την Ενωση αντιμετωπη με μια κατάσταση για την οποία δεν προβλέπεται απολύτως τιποτα στην Συνθήκη της Λισαβόνας.
Ο Πρόεδρος της Κομισιόν Ζοζέ Μπαρόζο έσπευσε λίγες ώρες μετα την ανακοίνωση των επίσημων αποτελεσματων να καλωσορίσει το αποτέλεσμα λέγοντας ότι “είναι καλό για την ενωμένη, ανοιχτή και ισχυρή Ευρώπη”.
Στην Princess street, τον κεντρικό άξονα του Εδιμβουργου, τα καταστήματα είναι γεματα κόσμο όπως κάθε Παρασκευή.
“Είμαι ανακουφισμένη. Η ανεξαρτησία ήταν πολύ ριψοκίνδυνη, οι εθνικιστές δεν κατάφεραν να μας πείσουν ότι η χώρα θα τα κατάφερνε χωρίς το Ηνωμένο Βασίλειο”, λέει η Εμμα, πωλήτρια σε μεγάλο κατάστημα.
Τα πρόσωπα όλων είναι σήμερα χαραγμένα από την αϋπνία. Η νύχτα ήταν μεγάλη παρόλο που η νίκη του “οχι” είχε αρχίσει να φαίνεται ήδη από τις πρώτες ώρες μετά τα μεσάνυχτα.
“Ηταν σαν να βλέπω την ιστορία να γράφεται μπροστά στα μάτια μου. Ολη την νύχτα κολλημένος στην τηλεόραση. Και το πρωί ένοιωσα σα να ξυπνάω από κακό μεθύσι”, λέει ο Αλεξ, οδηγός σε μεταφορική εταιρεία που ψήφισε “ναι”.
“Δεν τηλεφώνησα στους γονείς μου γιατί αυτοί ήταν υπέρ του ¨όχι” και δεν ήθελα πρωί-πρωί να αρχίσω τέτοιες κουβέντες. Οι νέες γενιες πιστέψαμε στο μέλλον μιας Σκωτίας χωρίς το Ηνωμένο Βασίλειο. Και απογοητευτήκαμε”.
Οικογένειες όπως αυτή του Αλεξ είναι χιλιάδες στην Σκωτία. Με τους παπούδες να είναι υπέρ του «οχι», φοβούμενοι την αβεβαιότητα της ανεξαρτησίας και τα παιδιά και τα εγγονια να είναι υπέρ του «ναι», πιστεύοντας με πάθος στο όραμα μιας ανεξάρτησης Σκωτίας.
Τα ερωτήματα ήταν πολλα. Και οι προκλήσεις ιστορικές. Θα μπορούσε μια ανεξάρτητη Σκωτία να επιβιώσει οικονομικά; Οι υποστηρικτές του “Yes” στην ανεξαρτησία διαβεβαίωναν ότι η νέα Σκωτία θα είχε τόσο μεγάλα αποθέματα πετρελαίου αλλά και ευρύρερες οικονομικές και χρηματοπιστωτικές δυναμεις που μπορούσε άνετα να ευημερίσει. Οι υποστηρικτές του “Better Together”, του «οχι» στην ανεξαρτησία, διαβεβαίωναν ότι την επομένη ενός «Yes” θα αρχίσει μια ανεπιστρεπτί πορεία προς την πτώχευση της Σκωτίας και προειδοποιύσαν ότι τα αποθέματα πετρελαιου δεν είναι τόσο μεγάλα όσο πιστεύουν οι οπαδοί της ανεξαρτησίας.
Αν υπερίσχυε το “Yes”, τι θα γινόταν στο υπολοιπο Ηνωμένο Βασίλειο; Θα κατέρρευαν οι αγορές; Θα ξεκινουσαν κι άλλες περιοχές όπως η Ουαλία και η Βορεια Ιρλανδία να θέλουν ανεξαρτησία; Θα όδευε με μαθηματική πλέον ακριβεια το Λονδίνο των Συντηρητικών σε μια έξοδο της χώρας από την Ε.Ε.;
Πως θα μοιραζόταν το δημόσιο χρέος του Ηνωμένου Βασιλείου ανάμεσα στο Λονδίνο και το Εδιμβουργο; Το θα γινόταν με την λίρα; Τι στρατό θα είχε η ανεξάρητη Σκωτία και τι θα γινοταν με την βάση πυρηνικών υποβρυχίων έξω από την Γλασκώβη που οι οπαδοί του “Yes” θέλουν να καταργήσουν; Το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασιλειο θα μπορούσε να παραμείνει το ίδιο ισχυρό στην διεθνή σκηνή και στο Συμβουλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ;
Οι εθνικιστές του Αλεξ Σαλμοντ, του χαρισματικου αλλα αμφιλεγόμενου Σκωτσέζου ηγέτη του Εθνικού Κόμματος της Σκωτίας, δεν καταφεραν να πείσουν τελικά, δεν κατάφεραν να δώσουν τις απαραίτητες απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά.
Οι πρώτες αναλύσεις της χθεσινής ψήφου αναδεικνύουν ότι η εκλογική συμπεριφορά παρέμεινε ταξική και ηλικιακή. Σε γενικές γραμμές, οι εργατικές τάξεις των αστικών κέντρων και οι πιο νέοι ψήφισαν υπέρ του “ναι” ενώ οι μεσαίες και ανώτερες τάξεις και οι πιο μεγάλοι ηλικιακά ψήφισαν υπέρ του “όχι”.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι ένας από τους κυριαρχους άξονες γύρω από τον οποιο διαμορφώθηκε η δημόσια συζήτηση αλλα και η επιλογή των ψηφοφόρων ήταν το κράτος πρόνοιας.
Το κράτος πρόνοιας ήταν ένας από τους πιο ισχυρούς συνδετικους κρίκους ανάμεσα στους Σκωτσέζους και τους Αγγλους και πολλοί αναλυτές εκτιμουν ότι η καταρρευση του χώρισε τους δρόμους της Σκωτίας και της Αγγλίας.
«Η θεαματική άνοδος του κινήματος υπέρ της ανεξαρτησίας στην Σκωτία είναι το αποτέλεσμα της αποσύνθεσης του κράτους προνοιας από την Θάτσερ και ο θαυμασμός του Τόνι Μπλερ και του Γκόρντον Μπράουν για την ίδια αποσύνθεση», έγραψε πριν λίγες μέρες στο London Review of Books ο Βρετανός διανοούμενος Ταρέκ Αλί.
Οι Εργατικοί ήταν παραδοσιακά πρωτο κομμα στην Σκωτία αλλά η απογοήτευση που προκάλεσαν οι πολιτικές τους τα τελευταία χρόνια οδήγησε πολλούς Σκωτσέζους στο Εθνικό Κομμα της Σκωτίας.
Ο εθνικισμός ωστόσο του Σκωτσέζικου κόμματος είναι πολύ διαφορετικός από τον κλασικό εθνικισμό όπως αυτό έχει διαμορφωθεί στην Ευρώπη.
Το σκωτσέζικο αίτημα για ανεξαρτησία είναι μια εξέλιξη που θέτει την έννοια και την φιλοσοφία του εθνικισμού σε μια εντελώς νέα προοπτική. Τα όσα έγιναν αυτές τις μέρες στην Σκωτία δεν είναι παράγωγο του κλασικου εθνικισμού, όπως αυτός διαμορφώθηκε στον 20ο αιώνα. Είναι μια εντελώς νεοτερική δυναμική που αγγίζει με πρωτογνωρο τρόπο τον πυρήνα των πολιτικών δικαιωμάτων, της δημοκρατίας, της διακυβέρνησης, του κράτους προνοιας και των αντικρουώμενων οραμάτων των μετα-μοντέρνων ευρωπαϊκών κοινωνιών.
Βασικό σύνθημα των Σκωτσέζων εθνικιστών ήταν η κοινωνική δικαιοσύνη, η αλληλεγγύη και το κράτος πρόνοιας και πολύ λιγοτερο η εθνική ταυτότητα. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το ότι βασικοί σύμμαχοι των Σκωτσέζων εθνικιστών ήταν αριστερά κινήματα και δυνάμεις οι οποίες δεν ταυτίζονται πια με τους Εργατικούς καθώς θεωρούν ότι η ανεξαρτησία ήταν ο μονος δρόμος για να μπορέσει η Σκωτία να κρατήσει τις κοινωνικές αξίες δικαιοσύνης και αλλλεγγύης, σε αντίθεση με τις νεο-φιλελέυθερες πολιτικές του Λονδίνου.
“Τιποτα πια δεν θα είναι το ίδιο μετά την χθεσινή ψήφο. Μπορεί να μην πετύχαμε την ανεξαρτησία μας αλλα τωρα το Λονδίνο είναι αναγκασμένο να μας δώσει όλα όσα υποσχέθηκε. Και αυτό θα αλλάξει τα πάντα στο Ηνωμένο Βασίλειο”, λέει ο Μαρκ, που δουλευει σε καφέ στο κέντρο του Εδιμβουργου.
Ο Ντεϊβιντ Κάμερον δήλωσε ότι η Σκωτία θα λάβει νεες εξουσίες διακυβέρνησης, μαζί με την Ουαλία, την Βόρεια Ιρλανδία και την Αγγλία. Ετσι, το Ηνωμενο Βασίλειο εισέρχεται σε μια περίοδο ριζικών αλλαγών που θα αλλάξουν για πάντα το ύφος και την φιλοσοφία του.
Το φάντασμα της ανεξαρτησίας και της αυτοδιάθεσης περιοχών και εθνών πλανάται πάνω από την Ευρώπη του 21ου αιώνα και το σκωτσέζικο δημοφήφισμα φαίνεται ότι δεν είναι παρα μονο η αρχή.