Ενα βράδυ, πέρυσι το καλοκαίρι, ο Νίκος, απολυμένος δημοσιογράφος, απόφοιτος του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, καθόταν στο μπαλκόνι του και ξεφύλλιζε το Monocle όταν το βλέμμα του έπεσε στο «Most Liveable Cities Index», την ετήσια λίστα του περιοδικού με τις πιο βιώσιμες πόλεις του κόσμου. Δεύτερη ήταν η Μελβούρνη. Προβληματισμένος, ξύπνησε τη γυναίκα του και της είπε: «Πνίγομαι, δεν μπορώ άλλο». Η Σοφία, Ελληνίδα γεννημένη στην Αυστραλία και έγκυος, τότε, στο δεύτερο παιδί τους, κατάλαβε ότι ήρθε η ώρα να επιστρέψει στην «πρώτη» της πατρίδα.
Δεν πρόκειται για άλλη μία πονεμένη ιστορία μετανάστευσης. Αντιθέτως. Ο Νίκος και η Σοφία είναι ανακουφισμένοι που πήραν την απόφαση να ζήσουν στη Μελβούρνη, η οποία για τέταρτη συνεχή χρονιά ανακηρύχθηκε η καλύτερη πόλη του κόσμου για να ζει κανείς, με βάση την αξιολόγηση του Economist Intelligence Unit «Liveability Ranking and Overview». «Εχω τη δυνατότητα να ζήσω στην καλύτερη πόλη του κόσμου. Γιατί να μείνω εδώ;» μου είπε στο τηλέφωνο ο Νίκος, που φεύγει αρχές Οκτωβρίου για το «Down Under», όπως έχει επικρατήσει να λέγεται αυτή η μακρινή ήπειρος με τα καγκουρό. Οι αξιολογήσεις συνθηκών διαβίωσης ήταν αυτές που τον παρακίνησαν να αναζητήσει το καλύτερο τόσο για τον εαυτό του όσο και για την οικογένειά του, συμπεριλαμβανομένου του γάτου («Ή όλοι ή κανείς», είχε πει).
Μπορεί η Μελβούρνη να μην είναι πανέμορφη με την κλασική έννοια, όπως π.χ. η Βιέννη, που ήρθε δεύτερη στον κατάλογο του Economist, ωστόσο έχει εξαιρετική ποιότητα ζωής. «Το ότι η πόλη μας έχει αποκτήσει αυτόν τον τίτλο επί τέσσερις συνεχόμενες χρονιές αποδεικνύει ότι προσφέρει στους κατοίκους της έναν αξιοζήλευτο τρόπο ζωής», δήλωσε ο δήμαρχος Robert Doyle. «Η ασφάλεια, η σταθερότητα και η έξυπνη ανάπτυξη είναι το κλειδί της ευημερίας». Η Μελβούρνη σκόραρε φέτος 97,5/100, ενώ στην πρώτη δεκάδα φιγουράρουν άλλες τρεις πόλεις από την Αυστραλία: Αδελαΐδα (5η), Σίδνεϊ (7ο) και Περθ (9ο) (σ.σ. η Αθήνα βαθμολογήθηκε κάτω του 80). Οι πόλεις με την καλύτερη βαθμολογία τείνουν να είναι μεσαίου μεγέθους σε εύπορες χώρες με χαμηλό πληθυσμό. Οι μητροπόλεις, όπως Νέα Υόρκη, Λονδίνο και Παρίσι, όπως γράφει ο Economist, «τείνουν να είναι θύματα της επιτυχίας τους». Οι υποδομές τους «ζορίζονται» από τoν πολύ κόσμο, ενώ παρουσιάζουν μεγαλύτερα ποσοστά εγκληματικότητας.
«Αν μπεις στο σύστημα, σε προσέχουν»
Τι ακριβώς όμως σημαίνει «βιώσιμη» (liveable) πόλη; Πώς μετριέται η ποιότητα ζωής; Η έκθεση του Economist Intelligence Unit λαμβάνει υπόψη παράγοντες όπως πολιτική σταθερότητα, περίθαλψη, παιδεία, υποδομές, πολιτισμός, αθλητισμός, περιβάλλον, κλίμα, συγκοινωνία, ποιότητα στέγασης κ.ά. Δεν λαμβάνει όμως υπόψη της το κόστος ζωής, γιατί απευθύνεται κυρίως σε εταιρείες που θέλουν να στρατολογήσουν υψηλόβαθμα στελέχη.
Είναι πράγματι, λοιπόν, η Μελβούρνη η καλύτερη πόλη για να ζει κανείς; Τι την κάνει να ξεχωρίζει από άλλες μητροπόλεις; Ο πολιτειακός πρωθυπουργός Denis Napthine υπογράμμισε ότι «το χαμηλό επίπεδο εγκληματικότητας, το εξαιρετικό σύστημα υγείας και εκπαίδευσης, οι αρμονικές σχέσεις μεταξύ των εθνοτικών ομάδων, το οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο έχουν παίξει ρόλο ώστε να παίρνει αυτήν τη διάκριση κάθε χρόνο».
Η Μελβούρνη έχει και άλλα «παράσημα»: Θεωρείται η πολιτιστική και αθλητική πρωτεύουσα της Αυστραλίας, ενώ πρόσφατα το Condé Nast Traveller της απένειμε τον τίτλο της «πιο φιλικής πόλης στον κόσμο». «Δεν είναι τυχαίο που οι αναγνώστες μας τη λατρεύουν», γράφει στο site του το γνωστό ταξιδιωτικό περιοδικό. «Είναι φινετσάτη, έχει πολλά πάρκα και εκπληκτική τέχνη του δρόμου. Επιπλέον, οι Μελβουρνέζοι είναι πολύ φιλικοί και έχουν μια υπέροχη αίσθηση του χιούμορ». Ο ταξιδιωτικός συντάκτης Christian Bonetto, από την άλλη, σημειώνει στην Τelegraph: «Αναμφισβήτητα η Μελβούρνη είναι το cool παιδί της Αυστραλίας. Είναι ένα μέρος παθιασμένο με τις τέχνες, το φαγητό και τον καφέ, γεμάτο με αρχιτεκτονικά κοσμήματα, γκαλερί, εναλλακτικά βιβλιοπωλεία, καφετέριες και συναυλιακούς χώρους».
Να αναφέρουμε ότι η αυστραλιανή πόλη αρίστευσε στις κατηγορίες «Υποδομές», «Παιδεία» και «Υγεία». Διαβάζουμε ότι το μεγαλύτερο ποσό στον προϋπολογισμό της Αυστραλίας -122 δισεκατομμύρια δολάρια- πηγαίνει σε κοινωνικές παροχές και πρόνοια, ενώ η ανεργία είναι χαμηλή (φέτος τον Ιούλιο 6,4%). «O πλούτος αυτής της πόλης είναι η πολυπολιτισμικότητά της. Ζουν εδώ πολλές εθνοτικές ομάδες, όμως δεν θα δεις ποτέ να εκδηλώνονται πράξεις ρατσισμού», μας είπε ο Χριστόφορος Γκόγκος, εκδότης και διευθυντής της ομογενειακής εφημερίδας «Νέος Κόσμος». «Σε γενικές γραμμές η ζωή είναι εύκολη και το κράτος οργανωμένο. Μόλις μπεις στο σύστημα, θα νιώσεις ότι σε προσέχουν».
«Τα πάντα δουλεύουν. Οι νόμοι τηρούνται. Υπάρχει πράσινο παντού και έχει άπλα. Στο δρόμο δεν ακούς κορναρίσματα. Μόνο η πυροσβεστική και η αστυνομία θα κορνάρουν, αν χρειαστεί. Απαγορεύεται το κάπνισμα σε δημόσιους χώρους και τώρα πλέον δεν καπνίζουν ούτε στα γήπεδα. Και υπάρχουν ευκαιρίες. Είμαι πολύ ευχαριστημένη που βρίσκομαι εδώ. Το μόνο που δεν μου αρέσει είναι ο καιρός», μας πληροφόρησε η 30χρονη Γεωργία Γουβαλάρη που μετοίκησε στη Μελβούρνη πριν από δυόμισι χρόνια. Σε 5 χρόνια -«αν όλα πάνε καλά»- θα αποκτήσει την αυστραλιανή υπηκοότητα.
Αισθάνθηκα λίγο περίεργα γράφοντας τούτο το θέμα, καθότι είμαι και εγώ Ελληνοαυστραλέζα (προέρχομαι από την Αδελαΐδα). «Εχεις αυστραλέζικο διαβατήριο και βρίσκεσαι ακόμα στην Αθήνα; Εχεις ένα δώρο στα χέρια σου», μου είπε η Γεωργία προσπαθώντας να με πείσει να επιστρέψω στα «πάτρια εδάφη». Τελευταία φορά που πήγα στην Αυστραλία ήταν το 2002. Τότε επισκέφτηκα και τη Μελβούρνη. Θυμάμαι ότι μου έκαναν εντύπωση τα πανέμορφα μπουτίκ ξενοδοχεία και οι φούρνοι που σέρβιραν νοστιμότατο πρωινό. Αν και νομίζω ότι προτιμώ το Σίδνεϊ, τον αιώνιο «αντίπαλο» της Μελβούρνης, θα συμφωνήσω ότι η δεύτερη έχει περισσότερο πολιτισμό. «Το Σίδνεϊ είναι πιο όμορφο, έχει πιο γρήγορους ρυθμούς, αλλά υστερεί σε κουλτούρα», είπε η 38χρονη Arsineh Houspian, Αυστραλέζα αρμενικής καταγωγής. Ο Ιταλοαυστραλός Joe Mammalito πρόσθεσε: «Το Σίδνεϊ μοιάζει περισσότερο με το Λος Αντζελες, ενώ η Μελβούρνη έρχεται πιο κοντά στη Νέα Υόρκη σε νοοτροπία. Στην πρώτη θα συναντήσεις όμορφους ανθρώπους, στη δεύτερη ντύνονται στα μαύρα, βγαίνουν στα μπαρ και πίνουν καφέδες όλη μέρα».
Οριζόντια εξάπλωση
Η Μελβούρνη, σύμφωνα με την τοπική εφημερίδα Herald Sun, είναι η τέταρτη πιο εξαπλωμένη πόλη του πλανήτη. Λόγω της τεράστιας ανεκμετάλλευτης έκτασης γης που κάποτε υπήρχε, αναπτύχθηκε κυρίως «οριζοντίως», όπως άλλωστε και οι πιο πολλές πόλεις αυτής της ηπείρου. Οι περισσότεροι κάτοικοι δουλεύουν στο κέντρο, αλλά ζουν στα προάστια με τις μονοκατοικίες και τους μεγάλους κήπους – η δομή του άστεως αντανακλά αυτό που έχει ονομαστεί «Αυστραλιανό όνειρο». Για να διασχίσει κανείς την πόλη απ’ άκρη σ’ άκρη, πρέπει να διανύσει περίπου 85 χιλιόμετρα. «Για να δω έναν φίλο μου που μένει σε ένα προάστιο μακριά από μένα, θέλω περίπου μία ώρα», μας πληροφόρησε ο κ. Γκόγκος.
Η πρωτεύουσα της πολιτείας Βικτώρια είναι χτισμένη γύρω από τον κόλπο του Φιλίππου (Port Phillip), ενώ τη διασχίζει ο ποταμός Γιάρα. «Μου αρέσει που υπάρχει έντονο το στοιχείο του νερού», μας είπε ο 49χρονος επιχειρηματίας Damian Crock, που ζει μαζί με τη γυναίκα και τις τέσσερις κόρες του βορειοδυτικά του κέντρου, στο Kangaroo Ground, το οποίο θεωρείται ένα από τα καλύτερα προάστια. «Σε κάθε σπίτι εδώ αντιστοιχούν 80 στρέμματα. Εγώ να φανταστείς ζω στη μέση ενός δάσους ευκαλύπτων! Το επικίνδυνο εδώ, βέβαια, είναι οι πυρκαγιές».
Ο Damian, όπως όλοι οι υπόλοιποι Μελβουρνέζοι με τους οποίους μιλήσαμε, είναι περήφανος για την πόλη του. «Είναι μοναδική! Εχει μερικά από τα καλύτερα εστιατόρια του κόσμου. Τα τρόφιμα είναι άφθονα και φρεσκότατα. Τα σχολεία και τα πανεπιστήμια είναι φανταστικά. Θεωρώ τον εαυτό μου πολύ τυχερό που ζω εδώ». Δεν τον ενοχλεί που βρίσκεται στην άλλη άκρη της Γης; «Αυτό είναι ευχή, όχι κατάρα», απάντησε. «Δεν αισθάνομαι καθόλου απομονωμένος».
Υψηλό κόστος ζωής
Η Arsineh Houspian, πολυταξιδεμένη φωτογράφος που συνεργάζεται με δύο από τις μεγαλύτερες εφημερίδες της Μελβούρνης, «βλέπει» τα πράγματα πιο αντικειμενικά. «Εξαρτάται με ποια κριτήρια έγινε η αξιολόγηση και σε ποια περιοχή μένεις». Συζητήσαμε διεξοδικά κάθε κατηγορία της έρευνας του Economist. «Σε γενικές γραμμές είναι πολύ καλά εδώ και πολύ άνετα για τον μέσο πολίτη. Πάντα, όμως, υπάρχουν δύο πλευρές σε ένα νόμισμα. Αν δεν είσαι ευκατάστατος, τότε η ιστορία σου μπορεί να διαφέρει από τη δική μου. Η ιδιωτική υγειονομική περίθαλψη είναι πολύ καλή, αλλά ο τομέας της δημόσιας υγείας παρουσιάζει ελλείψεις». Σ’ αυτό συμφώνησε και ο Χριστόφορος Γκόγκος: «Μια φορά περίμενα σε ένα δημόσιο νοσοκομείο έως και πέντε ώρες για ένα σπασμένο δάκτυλο».
Και το κόστος ζωής είναι πολύ υψηλό. Η Μελβούρνη είναι τόσο ακριβή όσο και το Λονδίνο. Ο βασικός μισθός ενός εργαζομένου αγγίζει τα 38.500 χιλιάδες ευρώ ετησίως. «Ομως, για να τα βγάζει πέρα ένα ζευγάρι, πρέπει και οι δύο να εργάζονται», μου είπαν κάποιοι Μελβουρνέζοι. Η αναζήτηση στέγης είναι ακριβή υπόθεση. Στη δεκαετία του ’90 σημειώθηκε μεγάλη οικονομική ανάπτυξη στην αυστραλιανή πόλη και αυξήθηκε ο πληθυσμός της, με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγάλη ζήτηση για σπίτια. Ενα δυάρι στο κέντρο ενοικιάζεται προς 1.200 ευρώ το μήνα, ενώ για να αγοράσεις μια οικία δύο υπνοδωματίων απαιτούνται περίπου 428.000 ευρώ. «Ενα πακέτο τσιγάρα κοστίζει περίπου 17 ευρώ», υπογράμμισε η Γεωργία Γουβαλάρη. «Για να πιεις ένα μεγάλο ποτήρι μπίρα, πρέπει να ξοδέψεις γύρω στα 8 ευρώ. Οι τουρίστες σοκάρονται με τις τιμές μας. Μία φραντζόλα ψωμί κοστίζει 3 ευρώ. Μια φορά, θυμάμαι, είχα βρει ψωμί χωρίς γλουτένη στην τιμή των 8 ευρώ!» είπε ο Τζο Μαμαλίτο.
«Επίσης, η δημόσια συγκοινωνία δεν είναι δα και η καλύτερη. Ολοι -ακόμη και ο τουρίστας- πρέπει να βγάλουν μια μηναία κάρτα που κοστίζει 5 ευρώ, στην οποία μετά προσθέτεις μονάδες ώστε να μπορείς να ταξιδέψεις. Το μετρό έχει μόνο 5 στάσεις. Ωρες-ώρες αναρωτιέμαι γιατί μας χαρακτηρίζουν την καλύτερη πόλη στον κόσμο» σχολίασε η Arsineh. «Ομως αγαπώ τη Μελβούρνη. Είναι καταπληκτική. Εχεις πολλά να κάνεις, δεν ξεμένεις ποτέ από ιδέες. Είμαστε διάσημοι για τα καφέ μας, σε σημείο αστείο. Μια εποχή άνοιγε ένα μπαρ μέρα παρά μέρα. Υπάρχει επίσης μια ενδιαφέρουσα αντεργκράουντ καλλιτεχνική σκηνή, αλλά πρέπει να σκάψεις βαθιά». Και συμπλήρωσε: «Εξαρτάται τι ζητάς από τη ζωή σου. Εμένα μου αρέσει που δουλεύω λιγότερο και απολαμβάνω τη ζωή μου περισσότερο».
Οταν φεύγει κανείς από μια πόλη όπου σχεδόν τίποτα δεν δουλεύει σωστά και πάει κάπου όπου όλα λειτουργούν στην εντέλεια, τότε αυτό το μέρος πρέπει να είναι ο Παράδεισος πάνω στη Γη. «Δεν υπάρχουν Παράδεισοι. Εγώ τα ακούω λίγο βερεσέ αυτά», τόνισε η Σοφία. «Διαβάζω τώρα το “Μπαρακούντα”, το νέο βιβλίο του Χρήστου Τσιόλκα, που περιγράφει τη δύσκολη πλευρά της Μελβούρνης, και έτσι είμαι λίγο πιο υποψιασμένη. Παρ’ όλα αυτά, δέχομαι τα προτερήματά της. Οι γονείς μου πρόσφατα παραδέχτηκαν, ύστερα από πολλά χρόνια, ότι μας χαντάκωσαν που μας έφεραν στην Ελλάδα». Ρώτησα τη Γεωργία Γουβαλάρη αν σκεφτόταν να επιστρέψει στην Αθήνα. Απάντησε αρνητικά. «Αναζητώ το καλύτερο, όχι το χειρότερο στη ζωή μου. Επιθυμώ πληρότητα και ησυχία στο μυαλό και στην ψυχή».
Melbourne trivia
1835: έτος ίδρυσης. Την επόμενη χρονιά η πόλη είχε μόλις 100 κατοίκους.
4,1 εκατομμύρια: πληθυσμός.
37,7 χλμ2: έκταση του κέντρου της πόλης.
7.694 χλμ2: έκταση της ευρύτερης μητροπολιτικής περιοχής.
5 χλμ2: έκταση πάρκων και ελεύθερων χώρων της πόλης.
100 γλώσσες ομιλούνται.
Eλληνες, Ιταλοί, Βιετναμέζοι και Κινέζοι: οι τρεις μεγαλύτερες παροικίες.
3η πόλη με ελληνόφωνο πληθυσμό εκτός Ελλάδος.
1.700.000 ξένοι επισκέπτες κάθε χρόνο.
850.000 άνθρωποι κινούνται στο κέντρο της πόλης κάθε μέρα.
48% των κατοίκων έχουν γεννηθεί στο εξωτερικό.
Πύργος Eureka: το υψηλότερο κτίριο (300 μ.).
Ταβέρνα Mitre: το παλαιότερο κτίσμα, που οικοδομήθηκε το 1837.
178.320 καθίσματα σε καφέ, μπιστρό και εστιατόρια.
342 χλμ.: το μήκος του οδικού δικτύου.
3,6 εκατομμύρια τετράτροχα.
Συγκοινωνία ιδιωτική από το 1999: τρένα, τραμ, λεωφορεία και ταξί. Υπάρχει και ένα δημόσιο δίκτυο ποδηλάτων.
200 σταθμοί και 16 γραμμές στο σιδηροδρομικό δίκτυο, που άρχισε να φτιάχνεται το 1850.
70.000 δέντρα έχουν φυτευτεί μόνο από τον δήμο. H αξία τους είναι 650 εκατ. δολάρια Αυστραλίας.
22%: η κάλυψη από βλάστηση.
30 παιδικές χαρές.
54 δημόσια μπάρμπεκιου, που βρίσκονται στα πάρκα.
1.375 σχολεία, τα περισσότερα δημόσια.
9 κρατικά πανεπιστήμια καθώς και πολλά ιδιωτικά ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα.
56 δημόσια νοσοκομεία.
25° C: η μέση θερμοκρασία το καλοκαίρι (Δεκέμβριος-Φεβρουάριος), 14° C το χειμώνα (Ιούνιος-Αύγουστος).