Στις περιοχές του Ιράκ και της Συρίας που ελέγχει το «Ισλαμικό Κράτος» κάτοικοι αποτυπώνουν κρυφά με τα κινητά τους τις ζημιές που έχουν υποστεί τα αρχαία.
Στη Βόρεια Συρία, όπου μαίνεται ο πόλεμος, φύλακες έχουν καλύψει πολύτιμα μωσαϊκά με σακιά άμμου, ενώ στο Εθνικό Μουσείο του Ιράκ, που πρόσφατα άνοιξε, οι προθήκες προστατεύονται με μεταλλικές μπάρες.
Αυτές είναι κάποιες από τις συνεχιζόμενες προσπάθειες προστασίας των αρχαιολογικών θησαυρών του Ιράκ και της Συρίας και διατήρησης της κληρονομιάς πανάρχαιων πολιτισμών. Ομως στη φωτιά του πολέμου οι δυνατότητες είναι περιορισμένες, ενώ οι τζιχαντιστές του «Ισλαμικού Κράτους» συνεχίζουν τη συστηματική λεηλασία και καταστροφή αρχαιολογικών θησαυρών. Την περασμένη εβδομάδα κατέστρεψαν τμήματα των πόλεων Νιμρούντ και Χάτρα στο Βόρειο Ιράκ, ενώ την Κυριακή κατέστρεψαν τμήματα του ασσυριακού αρχαιολογικού χώρου Ντουρ Σαρουκίν, κοντά στο χωριό Χορσαμπάντ, που χρονολογείται από το 800 π.Χ.
Οι τζιχαντιστές ταυτίζουν την αρχαία τέχνη με την ειδωλολατρία, αλλά δεν παραλείπουν να αποκομίσουν κέρδος από τα αρχαία, λεηλατώντας τα και πουλώντας τα στη μαύρη αγορά. Πρόσφατα απαγορεύθηκε κάθε αγοραπωλησία αρχαίων από τη Συρία.
Οι αξιωματούχοι έχουν φθάσει να ζητούν αμερικανικούς βομβαρδισμούς για να προστατευθούν τα αρχαία. Επίσης ζήτησαν να χαρακτηρισθούν τα ερείπια της Βαβυλώνας μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, ελπίζοντας ότι η περιοχή θα προστατευθεί από τον ΟΗΕ. Ομως, μνημεία της UNESCO όπως η Χάτρα στο Ιράκ, το κάστρο των σταυροφόρων Krak des Chevaliers στη Συρία και η παλαιά πόλη του Χαλεπίου στη Συρία έχουν υποστεί ζημιές παρότι υπόκεινται σε καθεστώς προστασίας. Τα συριακά μνημεία δεν καταστράφηκαν από το «Ισλαμικό Κράτος» αλλά από τον τετραετή πόλεμο ανάμεσα σε κυβερνητικές και αντικυβερνητικές δυνάμεις.
Ο Ιρακινός υπουργός Τουρισμού και Αρχαιοτήτων Αντέλ Σιρσάμπ είπε ότι η γη της Μεσοποταμίας έχει επιβιώσει «από πολλούς εισβολείς». Δεν αναφερόταν μόνο στον Χουλαγκού Χαν, τον Μογγόλο κατακτητή που κατέκαψε τη Βαγδάτη το 1258, ισοπεδώνοντας τη μεγαλύτερη βιβλιοθήκη του κόσμου και καταστρέφοντας πολλά εξαιρετικά κτίσματα. Αναφερόταν και στην αμερικανική εισβολή του 2003, όταν Αμερικανοί στρατιώτες απλώς παρακολουθούσαν καθώς γίνονταν λεηλασίες στο αρχαιολογικό μουσείο της Βαγδάτης. Ευτυχώς, η Βαβυλώνα, καθώς και μνημεία όπως το Ζιγκουράτ της Ουρ βρίσκονται νότια της Βαγδάτης, σε περιοχές που τελούν υπό τον έλεγχο της ιρακινής κυβέρνησης.
Μετά τις ζημιές και τις λεηλασίες που ακολούθησαν την αμερικανική εισβολή, έγιναν προσπάθειες για πληρέστερη αποτύπωση και καλύτερη συντήρηση των αρχαιοτήτων. Τα εκθέματα στο μουσείο της Μοσούλης, στο οποίο επιτέθηκε το «Ισλαμικό Κράτος», είχαν ήδη ψηφιοποιηθεί. Το 2005 ξεκίνησαν ανάλογες προσπάθειες στη Συρία, με τον φόβο ότι η χώρα θα είναι ο επόμενος στόχος αμερικανικής εισβολής. Αλλά το έργο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.
Το μουσείο μωσαϊκών Μαάρα, στη συριακή επαρχία Ιντλιμπ, έχει προστατεύσει μέχρι στιγμής τα εκθέματα, παρόλο που η πόλη ελέγχεται από την Αλ Νούσρα, που είναι παρακλάδι της Αλ Κάιντα. Η μικρή τοπική ανταρτική ομάδα που βρίσκεται στην περιοχή συνεργάζεται με τους φύλακες του μουσείου, οι οποίοι έχουν καλύψει τα μωσαϊκά με σακιά άμμου. Στην πόλη Ντέιρ αλ Ζουρ, οι φύλακες λέγεται ότι κατάφεραν να φυγαδεύσουν τα αρχαία με στρατιωτικό αεροσκάφος, μαζί με τις σορούς νεκρών στρατιωτών, καθώς πλησίαζε το «Ισλαμικό Κράτος».
Παράλληλα, στο Ιράκ γίνονται προσπάθειες αποτύπωσης και ψηφιοποίησης εκθεμάτων και αρχαιολογικών χώρων. Σε μια «πολιτιστική ομοβροντία» με στόχο το «Ισλαμικό Κράτος», οι ιρακινές Αρχές άνοιξαν ξανά το Εθνικό Μουσείο της Βαγδάτης, έπειτα από δώδεκα χρόνια επισκευών.