Ενα μεγάλο δάσος στους πρόποδες του όρους Φούτζι, στη μακρινή Ιαπωνία, το Αοκιγκαχάρα ή Τζουκάι (θάλασσα από δέντρα), αποτελεί το σκηνικό της νέας ταινίας του Γκας βαν Σαντ, με τίτλο «The sea of trees», με τους Μάθιου Μακόναχι και Κεν Ουατανάμπε. Η ταινία προβλήθηκε την περασμένη εβδομάδα στο μεγάλο φεστιβάλ των Καννών, δεν την έχουμε παρακολουθήσει, ξέρουμε ότι γιουχαΐστηκε άγρια, σε κάθε περίπτωση όμως αυτό που μας απασχολεί εδώ δεν είναι η ταινία αυτή καθαυτήν αλλά ο τόπος δράσης της, το «Δάσος των αυτοκτονιών», όπως είναι επίσης γνωστή η συγκεκριμένη τοποθεσία, εκεί όπου λένε πως οι πυξίδες δεν ξέρουν να δείξουν την ανατολή και όποιος κάνει το λάθος να παρεκκλίνει απ’ το μονοπάτι, δεν θα ξαναδεί ποτέ το φως του έξω κόσμου.
Οι Ιάπωνες είχαν από πολύ παλιά ιδιαίτερη αδυναμία στις ιστορίες φαντασμάτων και στον τρόμο που αυτές προκαλούν, τις γνωστές και ως Κ (β)άινταν, ιστορίες που στοίχειωσαν τη λογοτεχνία, αλλά και τα θέατρα Νο και Καμπούκι. Στη Δύση επιχείρησε να τις εισαγάγει ο Λευκάδιος Χερν, ενώ μέχρι σήμερα αστικοί μύθοι τρόμου διαταράσσουν σαδιστικά κατά περιόδους την ήσυχη ιαπωνική καθημερινότητα – χαρακτηριστική η περίπτωση της λεγόμενης «γυναίκας με το σχισμένο στόμα» που σταματούσε μαθητές στον δρόμο, ρωτούσε αν είναι όμορφη, και στην αρνητική απάντηση αντιδρούσε με ένα είδος βίας που εδώ στην Ελλάδα δεν θα περιγράφαμε εύκολα ούτε σε ενήλικο πόσο μάλλον σε μικρά παιδάκια. Ηδη από την εποχή Εντο (1603-1868) μικροί και μεγάλοι διασκεδάζουν παίζοντας το διάσημο εκεί παιχνίδι τρόμου με τίτλο «Εκατό ιστορίες σε μια συνάντηση». Μάγια, ξόρκια, φαντάσματα, καταραμένοι τόποι, προλήψεις, με ρίζες στην αρχαιότητα ή στο παρόν, φαίνεται πως ο λαός αυτός αγαπά τον τρόμο μ’ έναν τρόπο σχεδόν μυσταγωγικό και παράλληλα πρωτόγονο.
Νοερή βόλτα
Εχοντας στο πίσω μέρος του μυαλού μου αυτή την πτυχή του πολιτισμού, ως λάτρις της ιαπωνικής παράδοσης και γλώσσας, αποφάσισα να κάνω μια νοερή βόλτα μέσα στο δάσος, με όπλο αυτή τη φορά όχι τη φαντασία, αλλά την αναζήτηση της αλήθειας.
Στην αρχή ομολογώ πως σκόνταψα στην παραπληροφόρηση, στις προλήψεις και τις φανταστικές ιστορίες, το μυαλό μου άρχισε να πιστεύει πως το δάσος δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια τουριστική ατραξιόν, άλλο ένα «χοτ σποτ» φαντασμάτων που αξίζει κανείς να επισκεφτεί μόνο για να νιώσει την καρδιά του να χτυπάει πιο δυνατά και σε ιαπωνικούς ρυθμούς.
Το Διαδίκτυο είναι γεμάτο φωτογραφίες, φαίνονται εκεί πινακίδες που αποτρέπουν την αυτοκτονία και παρέχουν πληροφορίες σχετικά με κέντρα βοήθειας, ντοκιμαντέρ με δημοσιογράφους που επισκέπτονται το μέρος και ανακαλύπτουν σκελετούς, εγκαταλελειμμένες σκηνές και σημειώματα απεγνωσμένων ανθρώπων, μια ολόκληρη κουλτούρα έπαρσης και κατάρας πίσω από μπλεγμένα κλαδιά με αναφορές στη λογοτεχνία και στον κινηματογράφο, που διάσπαρτες συνθέτουν το προφίλ ενός αληθινά στοιχειωμένου δάσους.
Με την πλήρη πεποίθηση πως η Ιαπωνία είναι ένα άπταιστα οργανωμένο κράτος και ενημερώνει πλέον ανελλιπώς επίσημα και διαδικτυακά τους πολίτες του για όλα τα θέματα κοινωνικού πολιτικού και νομικού ενδιαφέροντος, στράφηκα στις επίσημες πηγές, κι εκεί βρήκα ανάμεσα στα πλοκάμια των γέρικων δέντρων και της γραφειοκρατίας, αυτό ακριβώς που έψαχνα: η γραμματεία της κυβέρνησης εκδίδει και δημοσιεύει διαδικτυακά και σε μηνιαία βάση αναλυτικές και συγκριτικές στατιστικές αυτοκτονιών. Η λεπτομερής ανάλυσή τους προξενεί το δέος μεν, όχι όμως και την έκπληξη, μιας και το ποσοστό αυτοχείρων εκεί είναι παραδοσιακά ιδιαίτερα υψηλό.
Σύμφωνα με τα επίσημα δεδομένα λοιπόν, το 2014 ο αριθμός αυτοχείρων στη Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου ανέρχεται σε 25.427, με πρώτη αιτία τα προβλήματα υγείας και δεύτερη τα οικονομικά και κοινωνικά, ενώ φαίνεται πως οι άνδρες υπερβαίνουν κατά πολύ αριθμητικά τις γυναίκες. Στους νεότερους ανθρώπους, η αυτοκτονία είναι πρώτη αιτία θανάτου.
Στατιστικές
Συνεχίζοντας την έρευνα ανάμεσα σε εκατοντάδες πίνακες, εστιάζω το ενδιαφέρον μου στον νομό Γιαμανάσι, όπου βρίσκεται το δάσος και ανακαλύπτω πως εκεί σημειώθηκαν το 2014 257 αυτοκτονίες. Στον ιστότοπο του νομού συναντώ νέες επίσημες στατιστικές. Φαίνεται πως τα τελευταία έξι χρόνια διεκδικεί τον τίτλο του πρώτου σε αυτοκτονίες νομού αναλογικά με τους υπόλοιπους, το δε αξιοσημείωτο είναι πως οι Ιάπωνες που βρίσκονται νεκροί μέσα στην εδαφική περιοχή του νομού, σε μεγάλο ποσοστό δεν είναι μόνιμοι κάτοικοι, αλλά επισκέπτες, κάτι που οι Αρχές φροντίζουν να τονίζουν σε κάθε σελίδα που αφορά τις αυτοκτονίες. Φαίνεται, δε, πως το θέμα «θάλασσα των δέντρων» απασχολεί ιδιαίτερα, μιας και προβλέπεται ειδικός τρόπος αντιμετώπισης και πρόληψης όσον αφορά στο συγκεκριμένο τοπίο μέσω οδηγιών που ανανεώνονται περιοδικά.
Συγκεκριμένα, προβλέπεται η δημιουργία «ένωσης δικτύου του δάσους Αοκιγκαχάρα που ενώνει τις ζωές», η οποία αποτελείται από εθελοντές, η αποτροπή των επισκεπτών από την ιδέα της αυτοκτονίας με απλή κουβέντα προς κάθε επισκέπτη που φαίνεται απελπισμένος, ενώ ως βασικός στόχος τίθεται μια τόνωση της εικόνας του δάσους ως μέρους που αξίζει κάποιος να επισκεφθεί για την ομορφιά του παρά για ν’ αυτοκτονήσει, κάτι που προβλέπεται να επιτευχθεί και μέσω της διοργάνωσης εκδηλώσεων.
Ανησυχία
Δείχνοντας εμπιστοσύνη στις επίσημες αυτές ανακοινώσεις και οδηγίες, είναι προφανές πως δεν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μύθο, αλλά με μια αλήθεια που δικαίως προκαλεί ανησυχία και κινητοποίηση από την ίδια την πολιτεία με σκοπό τον περιορισμό του φαινομένου.
Μέχρι εδώ όλα καλά. Ομως, ας μου επιτραπεί να ολοκληρώσω τη σύντομη διαδρομή μου μέσα στο δάσος με έναν κύκλο. Το ιαπωνικό κράτος, το οποίο αντιμετωπίζει το δάσος ως φυσικό μνημείο αλλά και ενεργά κινητοποιείται κατά της φήμης του ως διάσημου μέρους που προσφέρεται για αυτοκτονία, έδωσε άδεια στην παραγωγή της ταινίας του Γκας βαν Σαντ για να γίνουν εκεί τα γυρίσματα, ακυρώνοντας έτσι τις προσπάθειες ετών για πρόληψη και αποτροπή του φαινομένου. Πράγματι, το ιαπωνικό κράτος, σε αντίθεση με τους πολίτες του, είναι φτωχό και έχει ανάγκη από τουρισμό, πόσο θεμιτό όμως είναι να τον αυξήσει με τέτοιο τρόπο και σε τι ποσοστό θα το επιτύχει, δυνάμει σε βάρος των πολιτών του, είναι ένα θέμα ηθικής φύσεως… Ή ίσως απλώς κανείς δεν μπορεί να τα βάλει με μια θάλασσα από δέντρα.