Σύμφωνα με το Σύνταγμα το οποίο ορκίστηκε να προστατεύει τον περασμένο Αύγουστο, όταν ανέλαβε τα προεδρικά του καθήκοντα, ο Ταγίπ Ερντογάν θα έπρεπε να περνά απαρατήρητος τον τελευταίο μήνα, στην τελική ευθεία για τις σημερινές, κρίσιμες βουλευτικές εκλογές. Το ισχύον τουρκικό Σύνταγμα θεσπίζει αυστηρά πρωθυπουργοκεντρικό σύστημα, με τον ανώτατο πολιτειακό παράγοντα να περιορίζεται σε έναν κατά βάση συμβολικό ρόλο, υπεράνω κομματικών αντιπαραθέσεων.
Συνέβη, ωστόσο, ακριβώς το αντίθετο. Ο Ταγίπ Ερντογάν ήταν πανταχού παρών στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, εκφωνώντας λόγους και εκτοξεύοντας λοιδορίες εναντίον των πολιτικών του αντιπάλων από πόλη σε πόλη. Τυπικά, κινούνταν στο πλαίσιο των προεδρικών του καθηκόντων –με αφορμή την τάδε ιστορική επέτειο ή το δείνα δημόσιο έργο– ουσιαστικά, όμως, επιδιδόταν σε άγρα ψήφων υπέρ του κόμματός του, του ΑΚΡ, αφήνοντας σε δεύτερο πλάνο τον πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου. Μια εξέλιξη που δεν προδίδει μόνο τη δυσκολία του Ερντογάν να μείνει έστω για λίγες ημέρες μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, αλλά και την πραγματική ανησυχία του για το ενδεχόμενο εκλογικό αποτέλεσμα. Οχι λίγοι σχολιαστές στην Τουρκία μιλούν ακόμη και για πανικό.
Οταν αποφάσιζε, ύστερα από 12 χρόνια του ΑΚΡ στην εξουσία, το περασμένο καλοκαίρι, να μεταπηδήσει στην προεδρία, ο ισχυρός άνδρας της Τουρκίας ανέλαβε ένα μεγάλο πολιτικό ρίσκο. Στρατηγικός του στόχος ήταν η αναθεώρηση του Συντάγματος, που έλκει την καταγωγή του από την εποχή της στρατιωτικής δικτατορίας, ώστε να θεσπισθεί ένα ισχυρά προεδρικό σύστημα. Κάτι τέτοιο, όμως, απαιτούσε μία ακόμη συντριπτική νίκη του ΑΚΡ στις βουλευτικές εκλογές.
Εκείνη την εποχή, ο στόχος αυτός φαινόταν, τουλάχιστον στα μάτια του Ερντογάν, απολύτως ρεαλιστικός. Στα 12 προηγούμενα χρόνια, είχε καταφέρει να ξεριζώσει το «βαθύ κράτος» των στρατιωτικών και της Κεμαλικής γραφειοκρατίας, να περάσει αβρόχοις ποσίν τα οικονομικά σκάνδαλα και την άγρια καταστολή των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων το καλοκαίρι του 2013 και να ξεδοντιάσει τον «εσωτερικό εχθρό» των ισλαμιστών, την πολυπλόκαμη Αδελφότητα του αυτοεξόριστου στις ΗΠΑ ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν. Η πεποίθησή του ότι είναι ο Εκλεκτός, ο Ανοξείδωτος, που μέλλεται να διαμορφώσει τη Νέα Τουρκία, εδραιώθηκε σε σημείο πραγματικής εμμονής. Το νέο, φαραωνικών διαστάσεων προεδρικό μέγαρο που τον φιλοξενεί –1.150 δωμάτια, σε μια έκταση τριπλάσια του Λευκού Οίκου, μεγαλύτερη και από εκείνη των Βερσαλλιών– μιλάει από μόνο του για τις φιλοδοξίες και το Εγώ του ανδρός.
Εκτοτε μεσολάβησαν, ωστόσο, σοβαρές εξελίξεις που άρχισαν να θαμπώνουν το άστρο του υποψήφιου «πρώτου σουλτάνου της τουρκικής Δημοκρατίας». Εξελίξεις, που οφείλονταν όχι σε πρωτοβουλίες του πληκτικού αρχηγού της Κεμαλικής αντιπολίτευσης, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ή των πολιτικά άσφαιρων κοινωνικών κινημάτων, αλλά στις αθόρυβες δυνάμεις της οικονομίας. Για πρώτη φορά, ύστερα από 12 χρόνια δυναμικής ανάπτυξης, η οικονομία άρχισε να «λαχανιάζει» και η ανεργία να αυξάνεται σε ανησυχητικά επίπεδα. Σ’ αυτό το περιβάλλον, τα σκάνδαλα, η οικογενειοκρατία και η αλαζονεία του Ερντογάν και κορυφαίων συνεργατών του άρχισαν να μη συγχωρούνται από τους πολίτες το ίδιο εύκολα όπως στο πρόσφατο παρελθόν.
Δεδομένης της αναξιοπιστίας των δημοσκοπήσεων στην Τουρκία, ουδείς σώφρων αναλυτής διανοείται να διατυπώσει κατηγορηματικές προβλέψεις για τις σημερινές εκλογές. Οι περισσότεροι θεωρούν, πάντως, εντελώς απίθανο να συγκεντρώσει το ΑΚΡ τα δύο τρίτα των εδρών, ώστε να μπορεί να περάσει τη συνταγματική αναθεώρηση από τη Βουλή χωρίς συμμαχίες. Πολύ δύσκολο θεωρείται, επίσης, να εξασφαλίσει πλειοψηφία τριών πέμπτων, ώστε να μπορεί να προχωρήσει σε δημοψήφισμα. Αρκετοί αναλυτές θεωρούν, μάλιστα, πιθανό να μην εξασφαλίσει το ΑΚΡ ούτε καν την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών, κάτι που σημαίνει ότι θα αναγκαστεί είτε να προχωρήσει σε νέες εκλογές (με μεγάλο ρίσκο) είτε να συρθεί σε αναζήτηση συμμάχων για τη συγκρότηση κυβέρνησης συνεργασίας.
Κάτι τέτοιο, όμως, θα σήμαινε τον ενταφιασμό των σχεδίων του Ερντογάν για μια ισχυρή προεδρία. Ενα τεράστιο, μεγαλοπρεπές παλάτι να φιλοξενεί έναν συρρικνωμένο, «μικρό» πρόεδρο –κάτι τέτοιο θα έμοιαζε με πραγματική Νέμεση για την αλαζονεία του Ταγίπ Ερντογάν, αντάξια κλασικής ελληνικής τραγωδίας…
Ο Κούρδος που μπορεί να γίνει ρυθμιστής
Αν κάποιος συγκεντρώνει κατά προτίμηση τα βέλη των Ερντογάν και Νταβούτογλου, αυτός δεν είναι ο Κιλιτσντάρογλου, ούτε καν ο αρχηγός του τρίτου κόμματος, του ακροδεξιού MHP, Ντεβλέτ Μπαχτσελί: είναι ο επικεφαλής του τέταρτου, αριστερού – φιλελεύθερου κόμματος HDP, Σελαχατίν Ντεμιρτάς.
Οι ηγέτες του ΑΚΡ εμφανίζουν τον 42χρονο, γεννημένο στο Ντιγιάρμπακιρ, δικηγόρο ως «μαριονέτα» του Κουρδικού, αυτονομιστικού κόμματος ΡΚΚ, του Αμπντουλάχ Οτσαλάν, όταν δεν «αποκαλύπτουν» ότι τρώει μπέικον, δηλαδή ότι είναι επικίνδυνος άθεος. Ο λόγος είναι απλός: αν το HDP υπερβεί το όριο του 10% και μπει στη Βουλή, τότε ο στόχος του ΑΚΡ για πλειοψηφία τριών πέμπτων θα γίνει όνειρο θερινής νυκτός. Αν μάλιστα ανέβουν το CHP και το MHP, τότε το ΑΚΡ θα χάσει, πιθανότατα, την κοινοβουλευτική του αυτοδυναμία. Ευπροσήγορος και δεινός ρήτορας, ο Ντεμιρτάς έχει λόγους να αισιοδοξεί: στις περσινές προεδρικές εκλογές είχε αποσπάσει το 9,8% απέναντι στον Ερντογάν. Την περασμένη εβδομάδα, ο βρετανικός Economist τάχθηκε ανοιχτά υπέρ του HDP, ως του ασφαλέστερου τρόπου να ορθωθεί ανάχωμα στον Ερντογάν.