Στη δίνη μιας νέας αποσταθεροποίησης, της σοβαρότερης μετά τον γιουγκοσλαβικό εμφύλιο, κινδυνεύουν να περιπέσουν τα Δυτικά Βαλκάνια εξαιτίας του προσφυγικού προβλήματος. Σχέσεις, ισορροπούσες ιστορικά σε τεντωμένο σκοινί, δοκιμάζονται, απειλές, συγκαλυμμένες για την ώρα, εκτοξεύονται εκατέρωθεν, ο ένας προσπαθεί να εκτρέψει στον άλλο τα ανθρώπινα ποτάμια που καταφθάνουν στην αυλή του, σύνορα κλείνουν, στρατοί αναπτύσσονται στις μεθόριους, παλιές πληγές ανοίγουν, έχθρες και μίση του παρελθόντος έρχονται στην επιφάνεια, και το ερώτημα εάν το ασταθές (δυτικο)βαλκανικό οικοδόμημα μπορεί να αντέξει ένα τόσο βαρύ φορτίο τίθεται με δραματικό τρόπο.
Τα πιο επικίνδυνα σύνορα, αυτά της Κροατίας με τη Σερβία, υπερθερμαίνονται επικίνδυνα, με το Βελιγράδι και το Ζάγκρεμπ να ανεβάζουν του τόνους της ρητορικής τους, καθώς χιλιάδες πρόσφυγες συρρέουν καθημερινά στις σερβοκροατικές διαβάσεις τις οποίες οι Κροάτες έχουν κλείσει. Εκτός όμως από τους πρόσφυγες, οι διαβάσεις έκλεισαν και για χιλιάδες σερβικά φορτηγά που μεταφέρουν εμπορεύματα στις αγορές της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, γεγονός που πλήττει καίρια τις σερβικές εξαγωγές και την οικονομία της χώρας.
Ο πρωθυπουργός της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς κατηγόρησε την Κροατία ότι «με επιθετικά και απαράδεκτα μέτρα υπονόμευσε τις περιφερειακές σχέσεις και τη σταθερότητα, αρνούμενη να λάβει υπόψη το συνολικό πλαίσιο της διαδικασίας της περιφερειακής συμφιλίωσης, καθώς και ανοικτά και ανεπίλυτα προβλήματα που εξακολουθούν να υπάρχουν στις διμερείς μας σχέσεις».
Σε υψηλότερους τόνους ο υπουργός Εξωτερικών Ιβιτσα Ντάτσιτς δεν δίστασε να μιλήσει ακόμα και για σύγκρουση με την Κροατία. «Αν οι Κροάτες θέλουν σύγκρουση, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα».
Η όλη αντιπαράθεση Ζάγκρεμπ-Βελιγραδίου διεξάγεται με το υπέδαφος στις σχέσεις των δύο χωρών να παραμένει σαθρό και το αίμα νωπό ακόμα από τον σερβοκροατικό πόλεμο της δεκαετίας του 1990, που στοίχισε τη ζωή σε χιλιάδες ανθρώπους και βάθυνε το ιστορικό μίσος μεταξύ των δυο λαών.
Μπορεί το προσφυγικό να παίξει τον ρόλο του πυροκροτητή στους υποβόσκοντες εθνικισμούς και τις συσσωρευμένες εντάσεις μεταξύ κρατών που αναδύθηκαν μέσα από αιματοχυσίες και συνυπάρχουν σε σύννεφα καχυποψίας;
Κάτι τέτοιο φαντάζει μάλλον απίθανο και σε κάθε περίπτωση θα ήταν παράλογο και τρομακτικό. Ομως το (δυτικο)βαλκανικό παζλ όπως διαμορφώθηκε μετά τον πόλεμο μπορεί πολύ εύκολα και με το παραμικρό να διαταραχθεί. Δεξαμενές μίσους υπάρχουν πολλές και παντού ικανές να ανάψουν με μια σπίθα, μειονοτικές διαφορές συντηρούν ελεγχόμενες εντάσεις, εθνοτικές αντιπαλότητες και υποβόσκουσες διεκδικήσεις ξυπνούν εφιάλτες.
Η υπενθύμιση του Σέρβου πρωθυπουργού για «ανοικτά και ανεπίλυτα προβλήματα» με τους Κροάτες και το πέταγμα του «γαντιού» από τον Ντάτσιτς στους Κροάτες ότι «αν θέλουν σύγκρουση θα την έχουν» μόνο θετικά μηνύματα δεν εκπέμπουν, προκαλούν ανατριχίλα.
Εύθραυστη σταθερότητα
Δεν είναι όμως μόνο ο πόλεμος λέξεων που ανεβάζει το θερμόμετρο με αφορμή τους πρόσφυγες. Το ευρύτερο βαλκανικό περιβάλλον ζει σε «πολεμική» ατμόσφαιρα, που υποσκάπτει την εύθραυστη περιφερειακή σταθερότητα. Μέχρι στιγμής η Ουγγαρία έχει κλείσει τα σύνορά της με τη Σερβία, την Κροατία και την Ρουμανία και έχει αναπτύξει στρατό στη μεθόριό της. Ζάγκρεμπ και Βουδαπέστη ανέβηκαν στα «κάγκελα» με τις σχέσεις τους να επιδεινώνονται, και το προαιώνιο μίσος των Κροατών για τους επικυρίαρχους Ούγγρους επί Αυστροουγγαρίας να ανασκαλεύεται και στις σχέσεις Κροατίας-Σλοβενίας να δημιουργούνται καθημερινές τριβές.
Με κλειστά τα σύνορα από τους Ούγγρους και τους Κροάτες, η οργή των Σέρβων ξεχειλίζει, καθώς βλέπουν πως αν, όπως διαφαίνεται, οι ροές δεν εκτονωθούν προς την Ευρώπη και εγκλωβιστούν ενόψει του χειμώνα στην επικράτειά τους μερικές δεκάδες ή και εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι η χώρα θα μπει σε περιπέτειες.
Θα αντέξουν οι Σέρβοι και γιατί θα πρέπει να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να κλείσουν και εκείνοι τα σύνορα με την ΠΓΔΜ ώστε να μην «πλημμυρίσουν»; Σε μια τέτοια περίπτωση, στο ντόμινο θα εμπλακεί πιθανότατα και η ΠΓΔΜ, που θα κλείσει και εκείνη τα σύνορα με την Ελλάδα για να μην «πνιγεί» και καταρρεύσει, και τότε,«βοήθειά μας», σε εμάς του Ελληνες, που πολύ πιο δύσκολα από τους άλλους μπορούμε να φτιάξουμε «φράχτες» στο πέλαγος του Αιγαίου.