Είκοσι πέντε χρόνια – στην καθημερινότητα, η χρονική αυτή περίοδος ορίζεται ως μία ολόκληρη γενιά. Για πολλούς νέους ο ψυχρός πόλεμος, η διχοτόμηση της Γερμανίας και της Ευρώπης και η γερμανική επανένωση αποτελούν κεφάλαια από το μάθημα της ιστορίας. Για εμάς τους μεγαλύτερους όμως, η εμπειρία αυτή έχει χαραχτεί και ως συναίσθημα για πάντα στη μνήμη μας. Η υπέρβαση της διχοτόμησης ήταν για πολλές δεκαετίες κάτι αφηρημένο, στο οποίο πολλοί από εμάς δεν πιστεύαμε πραγματικά. Γι’ αυτό και όλοι οι Γερμανοί της γενιάς μου θυμούνται πολύ καλά πού βρίσκονταν όταν συνέβη το απίστευτο αυτό γεγονός – η Πτώση του Τείχους στις 9 Νοεμβρίου. Εγώ ο ίδιος διατηρώ έντονες αναμνήσεις από το διάστημα 9 Νοεμβρίου 1989 έως και 3 Οκτωβρίου 1990. Στην πρώτη μου αποστολή στην πρεσβεία της Δαμασκού έζησα από κοντά τον τρόπο που οι δύο πρεσβείες, της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας και της ΛΔΓ (Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας), προσέγγισαν σταδιακά η μία την άλλη, τον τρόπο που γνωρίσαμε τους συναδέλφους της πρεσβείας της ΛΔΓ, με τους οποίους τελικά πολύ σύντομα συνεργαστήκαμε στενά. Ηταν για όλους μας, ανεξάρτητα από το εάν προερχόμασταν από Ανατολή ή Δύση, πολύ ενδιαφέρον να ανακαλύπτουμε ο ένας τον άλλο. Είχα μάλιστα την αίσθηση ότι επιτέλους γνώριζα την ίδια μου τη χώρα σαν σύνολο.
Το μνημειώδες γεγονός της γερμανικής επανένωσης οφείλεται πρωτίστως στο θάρρος των πολιτών της ΛΔΓ και στην επιθυμία τους για ελευθερία. Τα κινήματα ελευθερίας της Ουγγαρίας (1956), της Τσεχοσλοβακίας (1968) καθώς και ο αγώνας της πολωνικής Αλληλεγγύης (Solidarnosc) αποτέλεσαν σημαντικά γεγονότα αναφοράς. Η Γερμανική Ενότητα κατέστη όμως τελικά εφικτή, επειδή και οι Ευρωπαίοι εταίροι μας στάθηκαν αλληλέγγυοι. Ειδικά η Ελλάδα ήταν μεταξύ των πρώτων, που στάθηκαν πολύ υποστηρικτικά στην πορεία μας προς την ενότητα. Δεν θα το ξεχάσουμε ποτέ αυτό. Η εμπιστοσύνη και η αλληλεγγύη, που λάβαμε τότε από τους εταίρους μας, αποτελούν για εμάς την κινητήρια δύναμη για την πολιτική μας στην Ευρώπη. Είναι οι βασικοί εκείνοι πυλώνες που στηρίζουν την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Ειδικά εμείς οι Γερμανοί νιώθουμε υποχρεωμένοι να σεβόμαστε την αρχή της αλληλεγγύης με έναν ξεχωριστό τρόπο.
Μετά από 25 χρόνια μπορούμε να πούμε ότι η ενότητα ολοκληρώθηκε με επιτυχία. Οι διαφορές μεταξύ Ανατολής και Δύσης είναι πλέον σχεδόν ανύπαρκτες. Στο εσωτερικό έχουμε γίνει ένα «κανονικό» κράτος, πολύμορφο, πολυπολιτισμικό με ιδιαίτερη ελκυστικότητα. Η πρωτεύουσά μας, το Βερολίνο, θεωρείται «cult» και προσελκύει ειδικά νέους ανθρώπους από όλο τον κόσμο. Το Βερολίνο όμως είναι κι ένας συμβολικός τόπος για τις σκοτεινές σελίδες της γερμανικής ιστορίας. Ειδικά εδώ, συνειδητοποιούμε ότι η Γερμανία φέρει μία ξεχωριστή ευθύνη στην Ευρώπη εξαιτίας τις κρίσιμης γεωγραφικής της θέσης αλλά και εξαιτίας του δύσκολου αυτού παρελθόντος. Γνωρίζουμε επίσης ότι η Γερμανική Ενότητα κατέστη δυνατή μόνο λόγω της ενσωμάτωσής μας στην οικογένεια της Ε.Ε.
Η περίφημη έκφραση του Βίλι Μπραντ «Τώρα ενώνεται ό,τι πρέπει να είναι ενωμένο» δεν ισχύει μόνο για την επανένωση της Γερμανίας, αλλά θα μπορούσε να ισχύσει και για την ενοποίηση της Ευρώπης. Ολοι μαζί ανασυγκροτήσαμε την ήπειρό μας ως κοινωνικό, οικονομικό και πολιτιστικό χώρο. Εχουμε τη μεγαλύτερη εσωτερική αγορά του κόσμου, ελευθερία μετακίνησης καθώς και μία απίστευτη ποικιλομορφία στην πολιτιστική ζωή.
Κοιτάζοντας σήμερα γύρω μας στην Ευρώπη πρέπει ωστόσο να παραδεχτούμε ότι πολλά τίθενται υπό αμφισβήτηση. Οι δύο πυλώνες-σύμβολα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, το ευρώ και το κεκτημένο του Σένγκεν, δηλαδή η ελεύθερη κυκλοφορία στα κράτη-μέλη, επικρίνονται από κάποιους ως εξελίξεις προς τη λάθος κατεύθυνση. Σε μερικά κράτη παρατηρούμε μια απομάκρυνση από την Ευρώπη και μια τρομακτική επανεθνικοποίηση σκέψεων και πράξεων. Και μερικές φορές η επικοινωνία των Ευρωπαίων μεταξύ μας παρουσιάζει ανησυχητικά χαρακτηριστικά. Ναι, ισχύει ότι πρέπει να εξηγούμε την Ευρώπη στους πολίτες μας κάθε φορά εκ νέου, αλλά παράλληλα θα πρέπει να εκφράζουμε και τον σεβασμό μας απέναντι στο οικοδόμημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης καθώς και την ανάγκη διαφύλαξής του. Η ενοποίηση της Ευρώπης είναι ένα επίτευγμα που συντελέστηκε σε διάστημα δεκαετιών και για το οποίο πολλοί κατέβαλαν μεγάλες θυσίες. Αυτό που έχουμε σήμερα είναι ένας θησαυρός, τον οποίο πρέπει να προσέχουμε και να προστατεύουμε. 25 χρόνια μετά την Πτώση του Τείχους που διέτρεχε την Ευρώπη, δεν πρέπει να υψώσουμε νέα τείχη. Ισως είναι αλήθεια ότι σήμερα είναι δύσκολο να μεταδώσει κανείς τη συναισθηματική διάσταση της Ευρώπης, διότι πολλά έχουν καταστεί πλέον αυτονόητα. Πρέπει ωστόσο να είναι εις γνώσιν μας, ότι μόνο από κοινού θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τις μεγάλες προκλήσεις που βρίσκονται μπροστά μας. Αυτό ισχύει για την οικονομική κρίση, τη μετανάστευση, αλλά και για τα θέματα της ενέργειας και της κλιματικής αλλαγής. Ας μην ξεχνάμε ότι στην Ε.Ε. είμαστε όλοι σε μεγάλο βαθμό μεταξύ μας συνδεδεμένοι και αλληλοεξαρτώμενοι. Για πολλούς η αλληλεξάρτηση αυτή μοιάζει απειλητική. Πολλοί φοβούνται ότι θα πρέπει να αποποιηθούν την ταυτότητά τους. Και πράγματι η ποικιλομορφία και η διαφορετικότητα στην Ευρώπη είναι κάτι που αξίζει να διατηρηθεί, είναι κάτι για το οποίο μας ζηλεύουν πολλοί στον κόσμο. Ωστόσο κανένα από τα κράτη-μέλη μας, μεγάλο ή μικρό, δεν μπορεί να διασφαλίσει την ταυτότητά του σε βάθος χρόνου χωρίς τη συμμετοχή του στην οικογένεια της Ε.Ε. Στην αποδοχή αυτής της αλληλεξάρτησης όμως βρίσκεται εντέλει και η ευκαιρία μας. Δεν είναι κάτι κακό ή απειλητικό. Επιλέξαμε να ζούμε μαζί σε ένα χώρο με μεγάλες δυνατότητες ελευθερίας στην κυκλοφορία, την επιχειρηματική δραστηριότητα, την κινητικότητα στην αγορά εργασίας αλλά και την πολιτιστική ανταλλαγή. Σε όλες αυτές τις νέες δυνατότητες κρύβεται ένα τεράστιο δυναμικό για την πραγματοποίηση των ονείρων που έχουμε στη ζωή μας. Και αυτό ισχύει κατά τη γνώμη μου, παρ’ όλες τις δυσκολίες, και για την Ελλάδα! Η πολυμορφία μας και η ταυτότητά μας δεν απειλούνται. Αντίθετα, μπορούμε να τις εμπλουτίσουμε. Ας συνεχίσουμε λοιπόν να περιβάλλουμε με σεβασμό και φροντίδα αυτό που καταφέραμε στην Ευρώπη. Διότι είμαστε ενωμένοι για το καλό μας.
* Πρέσβης της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας.