Η μεγαλύτερη γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία «έπαιξε» με τον αέρα που αναπνέουμε. Ιστορικώς αυτή η πραγματικότητα είναι εντελώς θλιβερή. Το σκάνδαλο της Volkswagen, ωστόσο, δεν προκαλεί μόνο δυσαρέσκεια. Aντιθέτως, θέτει σε αμφισβήτηση ολόκληρο τον πολιτισμό του γερμανικού έθνους, την κουλτούρα της εντιμότητας, της αποδοχής των κανόνων, της αξιοπιστίας, της περιβαλλοντικής ευαισθησίας και της αφοσίωσης στο κοινό καλό.
Η Γερμανία αποδεικνύεται ότι δεν είναι αυτό που φαίνεται. Υπάρχει μια σαφής διάκριση ανάμεσα στην τάξη της και στις προδιαθέσεις της. Η τυπικότητα μπορεί να μασκαρεύει την αλλοφροσύνη.
Οι μεταπολεμικές υποψίες που γέννησε η χώρα οδήγησαν άλλα ευρωπαϊκά κράτη, αλλά και τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, να αφιερώσουν μέγα μέρος της στρατηγικής τους ενέργειας στη διασφάλιση ενός και μοναδικού πράγματος: ότι η Γερμανία δεν θα ξαναγίνει ποτέ παντοδύναμη, ενδεχόμενο το οποίο αποτελούσε τη βασική τους ανησυχία.
Το σύνταγμα της συγκεκριμένης χώρας, η ομοσπονδιακή της δομή, η συμμετοχή της στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ενωση, ακόμη και η υιοθέτηση του ευρώ, ήταν κατά κάποιο τρόπο περιοριστικά μέτρα, προκειμένου να αποφευχθεί αυτό το οποίο βλέπουμε σήμερα: τη γερμανική επικυριαρχία στην Ευρώπη.
Αυτή η πραγματικότητα μάλλον ανησυχεί τους Γερμανούς όσο τους υπόλοιπους Ευρωπαίους. Η Ευρώπη χρειάζεται καθοδήγηση, αλλά η Γερμανία διστάζει να ηγηθεί. Από την άλλη πλευρά, οι Ευρωπαίοι δεν επιθυμούν για αρχηγό τους έναν Γερμανό καγκελάριο. Το διαρκές κούνημα του γερμανικού δαχτύλου, όπως συνέβη στην περίπτωση της Ελλάδος, προκαλεί δυσθυμία.
Αυτήν τη στιγμή, λοιπόν, όταν όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στη γερμανική ηγεσία, έρχεται μία εταιρεία, περίπου συνώνυμη με τη χώρα, και εγκαθιστά μια τεχνολογία παραπλάνησης στα αυτοκίνητά της, ώστε να εξαπατούν τα τεστ για τη ρύπανση. Εντεκα εκατομμύρια αυτοκίνητα εκπέμπουν ανενόχλητα τοξικά αέρια στην ατμόσφαιρα. Η εταιρεία διακηρύσσει, εμμέσως πλην σαφώς, ότι δεν δίνει δεκάρα για την υγεία του κόσμου, αρκεί να γίνει η μεγαλύτερη αυτοκινητοβιομηχανια στον κόσμο.
Ο Μάρτιν Βίντερκορν, ο άνθρωπος ο οποίος κράτησε στα χέρια του το τιμόνι της VW επί οκτώ χρόνια, υποστηρίζει σθεναρά ότι δεν έκανε τίποτα μεμπτό, οδηγώντας την εταιρεία στο μεγαλύτερο επιχειρηματικό σκάνδαλο στην ιστορία της. Πραγματικά έχει δίκιο. Η εταιρεία Volkswagen, με 600.000 εργαζομένους παγκοσμίως, χρειάζεται μία νέα αρχή. Οι μηχανικοί της, οι οποίοι φέρουν φτερά αγγέλου σε κάποιες διαφημίσεις, επειδή διαθέτουν μεγαλοφυείς λύσεις, στην πραγματικότητα συνωμότησαν και έφεραν εις πέρας μια απίστευτη απάτη. Αλλά δεν πρόκειται να γίνει μια καινούργια αρχή μέσα από την άρνηση της προσωπικής ευθύνης.
Ούτε η ταχύτητα με την οποία αντικαταστάθηκε ο Βίντερκορν είναι ενθαρρυντική, αφού απλά δημιούργησε την εντύπωση ότι δεν δόθηκε ο απαραίτητος χρόνος για να αξιολογηθούν εξωτερικοί υποψήφιοι.
Ομολογουμένως η VW δεν είναι η πρώτη εταιρεία που διέρχεται ανέντιμα μέσα προκειμένου να κερδίσει χρήματα.
Δεν είναι η πρώτη εταιρεία που προδίδει την εμπιστοσύνη και αδιαφορεί για την κοινωνία. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν υπάρχει κάτι ιδιαίτερα γερμανικό στη συγκεκριμένη συμπεριφορά. Ωστόσο, υπάρχει κάτι εξαιρετικά γερμανικό στο χάσμα ανάμεσα στη δήθεν ηθική ακεραιότητα και τη διάπραξη τέτοιων πράξεων, ανάμεσα στον πολιτισμό και στην ποταπή συμπεριφορά, ανάμεσα στα φτερά αγγέλων και στα οξείδια του αζώτου. Υπάρχει, εν κατακλείδι, κάτι ιδιαίτερα γερμανικό στις συνέπειες που έχει το εν λόγω χάσμα.
Η Γερμανία υπήρξε άτεγκτη αντιμετωπίζοντας την ελληνική παραπλάνηση σχετικά με την οικονομική κατάσταση, τη φοροδιαφυγή, τις χαλαρές εργασιακές συνθήκες και όλα τα υπόλοιπα. Και είχε δίκιο. Η Ελλάδα, όμως, μετήλθε αυτά τα μέσα και έβαλε τον εαυτό της και την Ευρωζώνη σε δύσκολη θέση. Αλλά η συνταγή να γίνει περισσότερο σαν την ενάρετη, δουλευταρού, αξιόπιστη Γερμανία και να το πετύχει αυτό μόνο μέσω της λιτότητας, ήταν υπερβολικά αυστηρή, ενώ όλα αυτά τα μαθήματα σήμερα μυρίζουν υποκρισία. Η ηγεσία της νέας Γερμανίας θα αποτύχει αν η τάση της να παραδίδει μαθήματα δεν ανακοπεί.
Eχει φτάσει το πλήρωμα του χρόνου και η Γερμανία οφείλει να κάνει μια σοβαρή ενδοσκόπηση, όπως απαιτείται άλλωστε από κάθε ηγέτη.