Καθοριστικές για το μέλλον, αν όχι της Τουρκίας, τουλάχιστον του Ταγίπ Ερντογάν, διαγράφονται οι σημερινές, πρόωρες εκλογές. Οι πολίτες καλούνται να προσέλθουν στις κάλπες για δεύτερη φορά μέσα σε λιγότερο από πέντε μήνες, καθώς δεν έγινε δυνατός ο σχηματισμός κυβέρνησης ύστερα από τις εκλογές της 7ης Ιουνίου, που αποτέλεσαν σημείο καμπής. Ηταν η πρώτη φορά ύστερα από τον άνοδό του στην εξουσία, το 2002, που το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) απώλεσε την κοινοβουλευτική αυτοδυναμία, παρότι αναδείχθηκε πρώτο με το 40,9% των ψήφων. Αν συμβεί και σήμερα κάτι παρόμοιο, ο ισχυρός άνδρας της Τουρκίας θα υποχρεωθεί, πιθανότατα, να ενταφιάσει τις φιλοδοξίες του για καθιέρωση ισχυρού προεδρικού συστήματος μέσω συνταγματικής αναθεώρησης, περιοριζόμενος σε συμβολικά ή το πολύ ρυθμιστικά καθήκοντα.
Κατά γενική εκτίμηση, ο παράγοντας που θα κρίνει τη σημερινή αναμέτρηση είναι η επίδοση του αριστερού φιλοκουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών (HDP). Στις εκλογές του Ιουνίου, το HDP εκτοξεύθηκε στο 13% και απέσπασε το σύνολο των εδρών στις κατά κύριο λόγο κουρδικές περιοχές της νοτιοανατολικής Τουρκίας, με μία μόνο εξαίρεση. Στις ίδιες περιοχές, στις εκλογές του 2011, το ΑΚΡ είχε εκλέξει 26 βουλευτές σε σύνολο 38, καθώς πολλοί Κούρδοι επιβράβευσαν την κυβέρνηση Ερντογάν για τις σοβαρές δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις της αναφορικά με την κουρδική γλώσσα, την εκπαίδευση και την απονομή δικαιοσύνης. Φέτος, οι Κούρδοι γύρισαν την πλάτη στο ΑΚΡ, θεωρώντας ότι το τουρκικό «βαθύ κράτος» ενισχύει στον συριακό εμφύλιο τους τζιχαντιστές που σφάζουν τα αδέλφια τους. Αν σήμερα το HDP καταφέρει εκ νέου να περάσει το ελάχιστο όριο κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης (10%), θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να εξασφαλίσει το ΑΚΡ την αυτοδυναμία.
Ζόφος
Το Κουρδικό επέδρασε καθοριστικά στην προεκλογική ατμόσφαιρα, με καταλύτη την πολύνεκρη τρομοκρατική επίθεση εναντίον Κούρδων και αριστερών που έλαβε χώρα στις 20 Ιουλίου, στο Σουρούτς, κοντά στα σύνορα με τη Συρία. Η επίθεση αποδόθηκε στο «Ισλαμικό Κράτος», αν και το τελευταίο δεν ανέλαβε την ευθύνη, ενώ το HDP έκανε λόγο για υπόγεια συνεργασία των τζιχαντιστών με το «βαθύ κράτος».
Τερματίζοντας την εκεχειρία, το παράνομο αυτονομιστικό κουρδικό κόμμα ΡΚΚ επανήλθε σε φονικές επιθέσεις εναντίον Τούρκων στρατιωτών και αστυνομικών.
Η κυβέρνηση Ερντογάν – Νταβούτογλου εκμεταλλεύθηκε τη συναισθηματική φόρτιση από τους θανάτους στρατιωτών για να αποσπάσει ψήφους από το κεμαλικό CHP και το υπερεθνικιστικό MHP, εξαπολύοντας πόλεμο κατά του ΡΚΚ, ο οποίος σύντομα πήρε χαρακτηριστικά γενικευμένης καταστολής εναντίον των Κούρδων. Είκοσι δήμαρχοι του HDP, κυρίως γυναίκες, καθαιρέθηκαν και φυλακίστηκαν (στην Τουρκία, ο διορισμένος από την κυβέρνηση νομάρχης μπορεί να καθαιρέσει τον εκλεγμένο από τον λαό δήμαρχο), ενώ στα κελιά βρέθηκαν και πάνω από 3.000 στελέχη του HDP. Η ατμόσφαιρα ζόφου που απλώθηκε μετά τη νέα τρομοκρατική επίθεση εναντίον του HDP και άλλων αριστερών στην Αγκυρα, στις 10 Οκτωβρίου –την πιο φονική στην ιστορία της Τουρκίας, με 102 νεκρούς– ανάγκασε το φιλοκουρδικό κόμμα να ακυρώσει όλες τις δημόσιες προεκλογικές συγκεντρώσεις του.
Η καταστολή
Παράλληλα, Ερντογάν και Νταβούτογλου εξαπέλυσαν εκστρατεία καταστολής απέναντι σε αντιπολιτευόμενα μέσα ενημέρωσης. Στις 28 Οκτωβρίου, παραμονή της «Ημέρας της Δημοκρατίας» που ανακήρυξε ο Ατατούρκ, τουρκικά ΜΑΤ επέδραμαν στα κεντρικά γραφεία του ομίλου Ιπέκ, έριξαν «μαύρο» στα δύο κανάλια του, διέκοψαν την έκδοση των εφημερίδων του και επέβαλαν τους «πληρεξούσιους» που είχε διορίσει δικαστήριο. Η κατηγορία ήταν ότι ο όμιλος Ιπέκ «ενισχύει την τρομοκρατία», δηλαδή την Αδελφότητα του αυτοεξόριστου στις ΗΠΑ, ισλαμιστή ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν.
Παρόμοια δίωξη έχει δρομολογηθεί εναντίον του μεγαλύτερου δημοσιογραφικού συγκροτήματος της χώρας, του ομίλου Ντογάν (CNNTurk, Kanal D, Hurriyet, Radikal κ.ά.), που ακολουθεί κοσμικό-κεμαλικό προσανατολισμό και κατηγορείται ότι ενισχύει την «τρομοκρατία» του ΡΚΚ.
Απομένει να αποδειχθεί αν η επιστράτευση του αυταρχισμού και η επένδυση στον φόβο αποδώσουν. Οι περισσότερες δημοσκοπήσεις προέβλεπαν ότι το ΑΚΡ θα σημειώσει άνοδο σε βάρος κυρίως του ΜΗΡ, φτάνοντας το 42-43%, κάτι που δύσκολα θα του εξασφαλίσει αυτοδυναμία, καθώς το HDP προβλέπεται να ξεπεράσει και πάλι το όριο του 10%.
Σ’ αυτή την περίπτωση, το ΑΚΡ θα πιεστεί πάρα πολύ για κυβέρνηση συνεργασίας είτε με το CHP είτε με το ακροδεξιό, εθνικιστικό ΜΗΡ – μια επιλογή που δεν θα αρέσει καθόλου, ούτε στην Αθήνα και τη Λευκωσία ούτε στην Ευρώπη. Το ενδεχόμενο να επιχειρήσει ο Ερντογάν και νέες πρόωρες εκλογές φαίνεται μάλλον απίθανο, καθώς κινδυνεύει να οδηγήσει σε ρήγμα στο εσωτερικό του ΑΚΡ, με «αποστασία» βουλευτών που συντάσσονται με τον μετριοπαθή πρώην πρόεδρο Αμπντουλάχ Γκιουλ.
Περίεργη ανοχή
Ενα από τα αξιοπρόσεκτα στοιχεία της προεκλογικής περιόδου στην Τουρκία ήταν η απροσδόκητη «διακριτικότητα» τόσο των ΗΠΑ όσο και της Ε.Ε. Θα περίμενε κανείς ότι η Ουάσιγκτον θα εξαπέλυε, από τα πιο επίσημα χείλη της, μύδρους εναντίον των διωγμών που υφίσταται ο Τύπος – διωγμών, που παραβιάζουν όχι μόνο την ελευθερία της έκφρασης, αλλά και το δικαίωμα της ιδιοκτησίας, και μάλιστα από την κυβέρνηση που προεδρεύει του G20. Αντί γι’ αυτό, είδαμε μόνο ήπιες συστάσεις ανθυποεκπροσώπων Τύπου.
Από την πλευρά της, η Αγκελα Μέρκελ δεν δίστασε να προσφέρει νομιμοποίηση στον Ερντογάν με την επίσημη επίσκεψή της στην Κωνσταντινούπολη στις 18 Οκτωβρίου, μία εβδομάδα μετά το μακελειό της Αγκυρας και δύο εβδομάδες πριν από τις εκλογές. Οσο για την Κομισιόν, αυτή ανέβαλε για μετά τις εκλογές την ετήσια έκθεση που ήταν υποχρεωμένη να καταθέσει για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην υποψήφια προς ένταξη Τουρκία, έτσι ώστε οι αναμενόμενες επικρίσεις της να μη θίξουν προεκλογικά το ΑΚΡ. Φαίνεται ότι η δημογραφική «βόμβα» με την οποία εκβιάζει ο Ερντογάν τους Ευρωπαίους (2,2 εκατομμύρια πρόσφυγες, κυρίως από τη Συρία) και η γεωστρατηγική αξία χρήσης της ΝΑΤΟϊκής Τουρκίας στον συριακό εμφύλιο κάνουν τα ανθρώπινα δικαιώματα στη γείτονα να φαντάζουν λιγότερο επείγον ζήτημα…