ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Μέχρι πριν από μερικούς μήνες ήταν «κόκκινο πανί» για μια σειρά Ευρωπαίους ηγέτες. Το τελευταίο διάστημα ωστόσο, οι ισορροπίες έχουν αλλάξει άρδην και πλέον ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν και ο πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου έχουν καταφέρει, μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, να συναντηθούν με τους πιο ισχυρούς ηγέτες της Ε.Ε. και να απολαύουν ιδιαίτερης υποδοχής ακόμα και στις Βρυξέλλες. Ετσι, όμως, κινδυνεύει ακόμη και το πλαίσιο λειτουργίας της Ε.Ε., όπως και πάγια συμφέροντα κρατών-μελών της, όπως της Κύπρου, τα όποια μπορεί να μη θεωρούνται τόσο σημαντικά όσο η καταπολέμηση του προσφυγικού προβλήματος, για την οποία η Τουρκία εθεωρείτο μέχρι πολύ πρόσφατα η μοναδική λύση.
Την περασμένη Πέμπτη ο κ. Νταβούτογλου βρισκόταν για δεύτερη φορά, σε λιγότερο από ένα μήνα, στις Βρυξέλλες, με άλλους 11 Ευρωπαίους ηγέτες, γύρω από ένα τραπέζι. Είχε κληθεί από τον Αυστριακό πρωθυπουργό Βέρνερ Φάιμαν ύστερα από συνεννόηση με τη Γερμανίδα καγκελάριο Αγκελα Μέρκελ, ώστε να πιέσουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους να προχωρήσουν σε συμφωνία επανεγκατάστασης με την Τουρκία. Δηλαδή, να δεχθούν πρόσφυγες κατευθείαν από την Τουρκία, ώστε να αποφεύγονται οι λαθροδιακινητές. Ομως μια σειρά από κράτη-μέλη απάντησε ότι πρέπει πρώτα η Τουρκία να τηρήσει τις δεσμεύσεις της και μετά «βλέπουμε». Η δυσαρέσκεια προς τους χειρισμούς της Αγκυρας έχει αρχίσει να εκφράζεται μόλις τρεις εβδομάδες από τη συμφωνία με την Ε.Ε., καθώς δεν φαίνεται κάποιο απτό αποτέλεσμα.
Ομως, αυτή η πιο αυστηρή στάση των εταίρων δεν υπήρχε πριν από ένα μήνα, όταν ήταν και πάλι στις Βρυξέλλες ο Τούρκος πρωθυπουργός. Τότε συμφώνησε να περιορίσει η Αγκυρα την αυξημένη ροή των μεταναστών από τη μια και να πάρει μεγάλα ανταλλάγματα από την άλλη (3 δισ. ευρώ, κατάργηση της διαδικασίας βίζας για Τούρκους πολίτες και επιτάχυνση της ενταξιακής διαδικασίας). Κι από τότε ένα πλούσιο παρασκήνιο εξελισσόταν σε διπλωματικό επίπεδο με σημαντικό τον ρόλο της Κύπρου.
Σύμφωνα με καλά πληροφορημένη διπλωματική πηγή, στις 15 Οκτωβρίου (που έγινε πάλι σύνοδος με θέμα την Τουρκία, χωρίς, όμως, τουρκική παρουσία) και λίγο πριν ξεκινήσει η προγραμματισμένη σύνοδος, έγινε γνωστό στους μόνιμους αντιπροσώπους ότι η πρόταση που θα τεθεί στο τραπέζι των ηγετών για την Τουρκία είναι να ανοίξουν τα πέντε ενταξιακά κεφάλαια της χώρας στα οποία έχει θέσει βέτο η Κύπρος, ώστε να ικανοποιηθούν τα τουρκικά αιτήματα. Ο Κύπριος μόνιμος αντιπρόσωπος Κορνήλιος Κορνηλίου είχε αντιταχθεί τότε έντονα, τονίζοντας ότι δεν μπορεί η Ευρωπαϊκή Ενωση να δείχνει περισσότερη ευαισθησία για τα συμφέροντα ενός κράτους μη μέλους της Ε.Ε. Το θέμα έληξε σε διπλωματικό επίπεδο πριν ξεκινήσει η σύνοδος. Ομως, την επομένη το θέμα επέστρεψε πάλι στο τραπέζι, με την Ε.Ε. να ασκεί ακόμα μεγαλύτερες πιέσεις προς την Κύπρο.
Συγκεκριμένα, ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Φρανς Τίμερμανς, που έχει αναλάβει τις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία, βρέθηκε ο ίδιος στη συνάντηση των μονίμων αντιπροσώπων που προετοίμαζαν τα συμπεράσματα (κάτι το οποίο δεν έχει ξανασυμβεί), πιέζοντας βασικά την κυπριακή πλευρά να δεχθεί το άνοιγμα των πέντε κρίσιμων διαπραγματευτικών κεφαλαίων. Τότε ήταν που δέχθηκε τα διπλωματικά πυρά της Κύπρου, καθώς για τη Λευκωσία το ξεπάγωμα των ενταξιακών κεφαλαίων είναι «θέμα υπαρξιακό», όχι απλά πολιτικό, όπως για άλλα κράτη-μέλη. Σύμφωνα με διπλωματική πηγή από την Ε.Ε., κατά τη διάρκεια της συνάντηση Γιούνκερ – Ερντογάν στις Βρυξέλλες, ο πρώτος είχε στηρίξει το άνοιγμα αυτών των κεφαλαίων, κάτι που φάνηκε και στο σχέδιο δράσης που συμφώνησε η Κομισιόν με την Τουρκία χωρίς να έχει επικοινωνήσει για το θέμα αυτό με τη Λευκωσία.
Αυτός που έπαιξε σημαντικό ρόλο στο να μην υπάρχει τελικά αναφορά στα διαπραγματευτικά κεφάλαια ήταν ο πρόεδρος του Συμβουλίου, Ντόναλντ Τουσκ, ο οποίος άλλαξε και το περιεχόμενο της συζήτησης, καθώς η πλειοψηφία των Ευρωπαίων ηγετών υποστήριζε ότι η μοναδική λύση είναι ο περιορισμός των προσφυγικών ροών από την Τουρκία. Ο κ. Τουσκ τόνισε ότι αυτό είναι «μόνο ένα μέρος της λύσης» και ότι υπάρχουν και άλλα μέτρα που πρέπει να παρθούν.
Αλλο δύσκολο θέμα για την Κύπρο ήταν η απόφαση ότι όλα τα κράτη-μέλη θα συνεισφέρουν στα 3 δισ. για την Τουρκία. Ο Κύπριος πρόεδρος Αναστασιάδης είχε διαφοροποιηθεί από την αρχή λέγοντας ότι στην Κύπρο αυτή την στιγμή υπάρχουν 167.000 πρόσφυγες εξαιτίας της Τουρκίας και τα 2,3 εκατ. που είναι το μερίδιο της Κύπρου να δοθούν στους πρόσφυγες στην Ιορδανία και στον Λίβανο.
Σε αυτή την τοποθέτηση του κ. Αναστασιάδη αντιτάχθηκε η Ε.Ε. που ασκούσε πιέσεις στη Λευκωσία καθώς φοβόταν ότι αν η Κύπρος δεν πλήρωνε το μερίδιό της προς την Τουρκία, και άλλες χώρες θα ακολουθούσαν. Την Τετάρτη το βράδυ όμως, μία ημέρα πριν από τη Σύνοδο Κορυφής, το «πράσινο φως» τελικά δόθηκε, και μια υποσημείωση μπήκε για την Κύπρο, λέγοντας ότι το μερίδιο που της αναλογεί θα πάει για τους πρόσφυγες στην Ιορδανία και στον Λίβανο.