Η Πολωνία πολέμησε σκληρά και επί μακρόν ενάντια στη ξένη κατοχή και το καταπιεστικό κομμουνιστικό καθεστώτος προκειμένου να κατακτήσει την σημερινή της σταθερή δημοκρατική τάξη. Ωστόσο, η νέα της κυβέρνηση, μόλις δύο μήνες στην εξουσία έπειτα από την αναμφισβήτητη εκλογική της νίκη, δέχεται πυρά από θεσμούς της Ε.Ε. και από υπερβολικούς σχολιαστές των ΜΜΕ, οι οποίοι δεν σταμάτησαν σχεδόν καθόλου την κριτική, προκειμένου να εξετάσουν τα πραγματικά δεδομένα του δικού μας φιλόδοξου προγράμματος μεταρρυθμίσεων.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση αντί να ασχοληθεί με τα επείγοντα ζητήματα που αντιμετωπίζει η ήπειρος -την ασταθή κατάσταση στα νότια σύνορά της, μια επιθετική Ρωσία στα ανατολικά- ξεκίνησε μια εντελώς άσκοπη σύγκρουση με τη Βαρσοβία. Η Πολωνία δεν είναι ένας άτακτος μαθητής που χρειάζεται την επίπληξη του δασκάλου, ανήκει ολοκληρωτικά στην Ευρώπη. Ο μεγάλος μας ρομαντικός ποιητής Ιούλιους Σλοβάτσκι περιέγραψε την Πολωνία ως ανήκουσα στην καρδιά της Ευρώπης – και όντως εκεί ανήκει.
Ας ξεκαθαρίσουμε λοιπόν τα πράγματα. Πρώτον, η προσπάθειά μας να αναμορφώσουμε το Συνταγματικό Δικαστήριο δεν ήταν μια επίθεση στο κράτος δικαίου. Προσπαθούμε να διορθώσουμε στρεβλώσεις που εισήχθησαν εσπευσμένα τις τελευταίες ημέρες της προηγούμενης κυβέρνησης. Αλλάζοντας τη σύνθεση του δικαστηρίου -14 από τους 15 δικαστές προτάθηκαν από τον κυβερνώντα εκείνη την περίοδο συνασπισμό- παραβίασε τις βασικές αρχές μιας πλουραλιστικής κοινωνίας. Μπορούμε να βρούμε μια λύση στο αδιέξοδο αυτό αλλά είναι ένα πολύπλοκο ζήτημα και όχι αποκλειστικά δικαιοδοτικής φύσεως. Απαιτείται ένας πολιτικός συμβιβασμός και η εξωτερική πίεση από τις Βρυξέλλες καθιστά πιο δύσκολη την επίτευξη μιας εγχώριας συμφωνίας. Βεβαίως πιστεύουμε ότι η εύρυθμη λειτουργία του Δικαστηρίου είναι ζωτικής σημασίας για το κράτος δικαίου στην Πολωνία. Για τον λόγο αυτό η κυβέρνησή μας ζήτησε τη γνωμοδότηση της «Επιτροπή της Βενετίας», του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Δεύτερον, οι προσπάθειες της κυβέρνησης να μεταρρυθμίσει τον τομέα των δημόσιων μέσων μαζικής ενημέρωσης της Πολωνίας, επίσης αδίκως έγιναν το μήλον της έριδος. Υπάρχει ένας ξεκάθαρος στόχος: η εισαγωγή νομοθεσίας προς αποκατάσταση της αίσθησης αποστολής στα δημόσια ΜΜΕ, η οποία ταυτόχρονα θα εγγυάται τον πλουραλισμό, την ανεξαρτησία και την αντικειμενικότητα. Το Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο, η ρυθμιστική μας αρχή για τη ραδιοτηλεόραση, θα διατηρήσει όλες τις αρμοδιότητές του και οι νέοι νόμοι θα είναι συμβατοί με τους κανονισμούς της Ε.Ε. Δεν φιμώνονται τα δημόσια ΜΜΕ. Οι μεταρρυθμίσεις μας στοχεύουν στην αποκατάσταση ισορροπίας μεταξύ της εθνικής ρυθμιστικής αρχής και των δημοσίων ΜΜΕ προκειμένου να υπάρξει συμμόρφωση με τα πρότυπα της «Επιτροπής της Βενετίας». Πώς είναι δυνατόν οι ενέργειες αυτές να ερμηνεύονται ως απόρριψη της Ευρώπης;
Συνεχίζουμε να επιθυμούμε τη στενή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και υποστηρίζουμε τον ενεργό της ρόλο στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής. Ταυτόχρονα όμως, θεωρούμε εξαιρετικά σημαντικό οι ευρωπαϊκοί θεσμοί να ασκούν τις αρμοδιότητές τους σύμφωνα με τις ιδρυτικές συνθήκες. Ενας από τους βασικότερους κανόνες του έργου της Ε.Ε. είναι η αρχή της επικουρικότητας, σύμφωνα με την οποία η Ε.Ε. οφείλει να ασκεί μόνο τα καθήκοντα που δεν είναι δυνατόν να ασκηθούν σε τοπικό επίπεδο.
Η καλύτερη συμμόρφωση με τον κανόνα αυτό έχει καταστεί τα τελευταία χρόνια ένα από τα σημαντικότερα καθήκοντα των ευρωπαϊκών θεσμών. Σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, δεν απαιτείται η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ή του Ευρωκοινοβουλίου στα εσωτερικά μας ζητήματα. Η δήλωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της 13ης Ιανουαρίου, με την οποία ζητεί την εισαγωγή ενός πλαισίου επίβλεψης του κράτους δικαίου στην Πολωνία δεν έχει ρεαλιστικές νομικές επιπτώσεις για τη χώρα μας. Αποτελεί μια ενδοοικογενειακή απόφαση της Επιτροπής. Εμείς πάντως παραμένουμε προσηλωμένοι στον διάλογο με τις Βρυξέλλες, παρά τη στάση της Επιτροπής. Η προθυμία μας για τον διάλογο εκφράστηκε ξανά με τη συμμετοχή και την ομιλία της πρωθυπουργού Μπεάτα Σίντλο σε συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Αυτή η τεχνητή αντιπαράθεση με τη Βαρσοβία αποτελεί έναν ανούσιο αντιπερισπασμό. Η ερώτηση-κλειδί είναι πόσο ικανή είναι σήμερα η Ε.Ε. να αντιμετωπίσει τις τρέχουσες προκλήσεις και πού ακριβώς εισέρχεται η Πολωνία στις ευρωπαϊκές λύσεις; Τα κράτη-μέλη υποφέρουν ακόμα από τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης και το μέλλον της Ευρωζώνης είναι κάθε άλλο παρά βέβαιο. Η Ε.Ε. κλυδωνίζεται από τις πρωτοφανείς μεταναστευτικές ροές, οι οποίες εγείρουν ερωτήματα για το επιθυμητό εύρος του ανοίγματος των ευρωπαϊκών συνόρων και την εσωτερική ασφάλεια εντός της Ενώσεως. Η Μεγάλη Βρετανία, ένα από τα σημαντικότερα μέλη της Ε.Ε. και στενός σύμμαχος της Πολωνίας, ενδέχεται να αποφασίσει να εγκαταλείψει την Ενωση στο άμεσο μέλλον. Στα ανωτέρω ζητήματα προστίθενται και οι σοβαρές γεωπολιτικές απειλές στα σύνορα της Ευρώπης, οι οποίες θα μπορούσαν εύκολα να εξαπλωθούν προκαλώντας συγκρούσεις και χάος.
Συνεπώς, προτεραιότητα των κρατών-μελών θα όφειλε να είναι η διατήρηση της ενότητας εντός της Ενώσεως και η ενδυνάμωση της κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας. Η Ε.Ε. οφείλει να παρέχει αποτελεσματικές λύσεις σε αυτές τις προκλήσεις. Αυτό περιμένουν οι πολίτες. Μαζί οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα που απειλούν την ήπειρό μας. Η κλιμάκωση της αντιπαράθεσης με την Πολωνία σε θέματα εσωτερικής πολιτικής αποδυναμώνει περαιτέρω την Ε.Ε. και παρεμποδίζει την ικανότητα της Ενωσης να αντιμετωπίσει σοβαρές προκλήσεις.
Είναι προς το συμφέρον της Πολωνίας η Ε.Ε. να αποτελεί ένα ασφαλές μέρος με το οποίο η χώρα μας να μπορεί να συνδέσει τα συμφέροντά της. Η άμεση προτεραιότητα είναι η τόνωση και ο εκσυγχρονισμός της ευρωπαϊκής οικονομίας. Η κρίση στέρησε από πολλούς νέους ανθρώπους ευκαιρίες και ελπίδες για το μέλλον. Η αυξανόμενη δυσαρέσκεια της κοινωνίας οδηγεί πολλούς ανθρώπους να χάσουν την εμπιστοσύνη τους στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Εάν δεν ανατρέψουμε τις τάσεις αυτές, τότε διακινδυνεύουμε την κατάρρευση ολόκληρου του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, τα οφέλη του οποίου ακόμη εκτιμώνται πολύ από τους Πολωνούς.
Οχι σε υπερεθνική Ευρώπη
Η Ε.Ε. οφείλει να αποτελέσει μέρος της λύσης και όχι την αιτία του προβλήματος. Προς επίτευξη του σκοπού αυτού η Πολωνία θα σταθεί ως ενεργό και υπεύθυνο μέλος της Ενωσης. Υποστηρίζουμε την ενδυνάμωση της εσωτερικής αλληλεγγύης και υπευθυνότητας, αλλά -μην αμφιβάλλετε καθόλου- θα υποστηρίζουμε επίσης το δικαίωμα μεμονωμένων χωρών να λαμβάνουν αποφάσεις που αφορούν άμεσα τους πολίτες τους. Λέμε «όχι» σε μια υπερεθνική, ομοσπονδοποιημένη Ευρώπη, διότι δεν είναι αυτό που χρειάζονται οι χώρες και οι πολίτες μας.
Η δημοκρατία στην Πολωνία δεν απειλείται. Ούτε γυρνάμε τις πλάτες μας στην Ευρώπη. Αντιθέτως, θέλουμε να παίξουμε πρωταγωνιστικό ρόλο στην οικοδόμηση μιας ισχυρότερης, ευέλικτης και βασιζόμενης στην αλληλεγγύη Ευρώπης.
*Ο Βίτολντ Βαστσικόφσκι, διδάκτωρ Ιστορίας, είναι υπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας.