Στις 23 Ιουνίου οι Βρετανοί θα κληθούν να αποφασίσουν αν η χώρα θα παραμείνει στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών δείχνουν ότι η ευρωσκεπτικιστική πτέρυγα του συντηρητικού κόμματος, η οποία υποχρέωσε τον Ντέιβιντ Κάμερον να προκηρύξει το δημοψήφισμα, μπορεί να μετατρέψει την προεκλογική εκστρατεία σε πρωθυπουργικό Γολγοθά.
Με την απόφαση του δημάρχου του Λονδίνου, Μπόρις Τζόνσον, να υποστηρίξει το «όχι», οι οπαδοί της εξόδου απέκτησαν ως πιο προβεβλημένο σύμμαχο έναν από τους δημοφιλέστερους πολιτικούς της χώρας.
Στη συνεδρίαση της Βουλής των Κοινοτήτων, στην οποία ο Κάμερον παρουσίασε τα λάφυρα της πολύμηνης επαναδιαπραγμάτευσής του με τις Βρυξέλλες, το κλίμα ήταν εξαιρετικά ψυχρό. Ο Κάμερον ειρωνευόταν ανοιχτά τον Μπόρις Τζόνσον, ενώ δεκάδες Συντηρητικοί βουλευτές αποδοκίμαζαν τις πρωθυπουργικές τοποθετήσεις, μουρμουρίζοντας και κουνώντας επιδεικτικά το κεφάλι. «Πριν ξεκινήσει η συνεδρίαση, τα συνωμοτικά πηγαδάκια των βουλευτών θύμιζαν τη βουλευτική εξέγερση του 1992 εναντίον της συμμετοχής της Βρετανίας στο Μάαστριχτ», σημείωσε ρεπορτάζ των Financial Times.
Εσωκομματικά
Από τους 331 βουλευτές των Συντηρητικών, οι 151 έχουν δηλώσει ότι θα ψηφίσουν υπέρ της εξόδου, ενώ 20 δεν έχουν πάρει ακόμα θέση. Αυτό αφήνει μια ισχνή πλειοψηφία Συντηρητικών υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε., αλλά δεν είναι ακριβώς αιτία εφησυχασμού. Το βάθος της διαχωριστικής γραμμής αποτυπώθηκε στην απόφαση του Συντηρητικού Κόμματος να μη λάβει μέρος στην προεκλογική εκστρατεία. Ο κομματικός μηχανισμός που συνέβαλε ενεργά πέρυσι τον Ιούνιο στην επανεκλογή του Κάμερον, τώρα θα παραμείνει έξω από τη μάχη του δημοψηφίσματος, προκειμένου να αποφευχθούν σκηνές εσωκομματικής διχόνοιας. Η κυβέρνηση αντιθέτως έχει σαφή θέση υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε. και η έγγραφη εντολή που εστάλη σε όλες τις βαθμίδες του κρατικού μηχανισμού είναι να μη δίνουν στους επτά υπουργούς που τάσσονται υπέρ της εξόδου πρόσβαση σε έγγραφα που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να υποστηριχθεί η θέση της εξόδου. Ενώ αυτά συμβαίνουν στο υπουργικό συμβούλιο, το δημοψήφισμα φέρνει τον Κάμερον στο ίδιο στρατόπεδο με τους Εργατικούς. Ο αριστερός ευρωσκεπτικισμός αυξάνεται αλλά παραμένει περιθωριακός στη Βρετανία, όπως φαίνεται από το γεγονός ότι οι Εργατικοί, ακόμη και υπό την ηγεσία του αριστερού Τζέρεμι Κόρμπιν, υποστηρίζουν ομόφωνα την παραμονή στην Ε.Ε. Στη συμμαχία υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε. τάχθηκαν με επιστολή τους και 200 διευθυντικά στελέχη από τον χώρο των επιχειρήσεων, ενώ την καμπάνια χρηματοδοτούν τράπεζες, όπως η Goldman Sachs και η ΗSBC.
Οριστικό το αποτέλεσμα
«Σε έναν κόσμο γεμάτο κινδύνους, όταν είμαστε πολλοί μαζί, είμαστε ασφαλείς», είπε χαρακτηριστικά ο Κάμερον. Ο Βρετανός πρωθυπουργός προειδοποίησε τους συμπατριώτες του ότι η ψήφος στις 23 Ιουνίου θα είναι οριστική, χαρακτηρίζοντας επικίνδυνο το επιχείρημα ότι οι Βρετανοί μπορούν να ψηφίσουν έξοδο για να πάρουν μια καλύτερη προσφορά από τις Βρυξέλλες.
Μεγάλο μέρος της συζήτησης υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε. διεξάγεται με αρνητικούς όρους, με κύριο επιχείρημα την αναταραχή που θα προκληθεί στις αγορές, την αύξηση των επιτοκίων δανεισμού της χώρας και την υποτίμηση της στερλίνας, που εκτιμάται ότι θα είναι της τάξης του 20%. Μια πρόγευση έδωσε η βουτιά του αγγλικού νομίσματος τη Δευτέρα, μετά την προσχώρηση του Μπόρις Τζόνσον στους οπαδούς της εξόδου.
Μία από τις δυσκολίες στην αξιολόγηση των θέσεων των δύο πλευρών είναι ότι πολλά θα εξαρτηθούν από τους όρους της βρετανικής εξόδου, οι οποίοι όμως δεν μπορούν να καθοριστούν παρά μόνο αν και εφόσον αυτή συμβεί. Πολλοί ευρωσκεπτικιστές μπορεί να ψηφίσουν «όχι», νομίζοντας ότι έτσι θα σταματήσουν τη μετανάστευση από χώρες εντός Ε.Ε. μόνο και μόνο για να διαπιστώσουν ότι η ελεύθερη μετακίνηση είναι κομμάτι της κοινής αγοράς, στην οποία η χώρα θα συνεχίσει να ανήκει. Πολλά, επίσης, θα εξαρτηθούν από την εικόνα που θα παρουσιάζει η Ε.Ε. μέχρι τον Ιούνιο. Ενα χρόνο αργότερα, τον Ιούλιο του 2017, η Βρετανία θα αναλάβει την ευρωπαϊκή προεδρία – εκτός απροόπτου.
Περί εισφορών… στην Ε.Ε. ο λόγος
Το γεγονός ότι η Βρετανία συνεισφέρει στον κοινοτικό προϋπολογισμό περισσότερα από όσα εισπράττει, χρησιμοποιείται ως επιχείρημα υπέρ της εξόδου. Πόσο σημαντικά όμως είναι αυτά τα ποσά; Οι Financial Times χαρακτηρίζουν μύθο τον ισχυρισμό του Νάιτζελ Φάρατζ ότι η Βρετανία μεταβιβάζει 55 εκατ. στερλίνες την ημέρα στην Ε.Ε. Κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με ετήσιες μεταβιβάσεις 20 δισ. στερλινών. Ομως οι μεταβιβάσεις πέρυσι ανήλθαν σε 18 δισ. στερλίνες, στις οποίες ίσχυσε η έκπτωση που είχε εξασφαλίσει το 1984 η Μάργκαρετ και άρα περιορίστηκαν στα 13 δισ. στερλίνες. Επίσης, η Βρετανία εισέπραξε από τα κοινοτικά ταμεία σχεδόν 5 δισ., κάτι που μείωσε τις εισφορές της στα 7 δισ. στερλίνες, ήτοι λιγότερο από 0,5% του ΑΕΠ της χώρας. Ο αναλυτής των Financial Times Γκίντεον Ράκμαν σημειώνει ότι το κύμα λαϊκισμού, με θέσεις εναντίον του κατεστημένου και εναντίον της μετανάστευσης, το οποίο παρατηρείται σε Ευρώπη και Αμερική, μπορεί να μετατραπεί σε ψήφο εξόδου από την Ε.Ε. και άρα να φέρει πολιτικά οφέλη για τον Μπόρις Τζόνσον. «Είναι θλιβερά μικρονοϊκό από την πλευρά του Τζόνσον να δικαιολογεί την εκστρατεία του υπέρ του Brexit εν μέρει με το επιχείρημα ότι η Βρετανία μπορεί να εξοικονομήσει κάποια χρήματα από τις εισφορές της στον κοινοτικό προϋπολογισμό», σημειώνει ο Ράκμαν. «Είναι γεγονός ότι η Βρετανία θα πληρώσει πολύ μεγάλο τίμημα, έμμεσα και άμεσα, αν η Ευρωπαϊκή Ενωση αποσυντεθεί. Οπως σημείωσε ορθά ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον, σε τελική ανάλυση πρόκειται για ζήτημα εθνικής ασφαλείας».